Glóðafeykir - 01.12.1969, Page 4

4
GLÓÐAFEYKIR
Enda þótt þenna stofnfund sætu eigi fulltrúar úr Fljótum, þ. e.
Floltshreppi hinum forna, né heldur úr Fellshreppi, þá voru þó
þessir hreppar með þegar í upphafi. Félagið náði því yfir Skaga-
fjarðarsýslu alla og auk þess Bólstaðarhlíðarhrepp í Húnavatnssýslu.
Kaupfél. Skagf. var ekki fyrsti vísirinn að félagsverzlun í Skaga-
firði. Aður höfðu þrjú félög starfað í sama skyni, en orðið skammlíf
öll. Hið fyrsta þeirra var Félagsverzlunin við Húnaflóa, eða Húna-
flóafélagið, er svo var kallað. Það var stofnað 1869 og starfaði til
1875. Það hafði höfuðstöðvar sínar á Borðeyri við Hrútafjörð. Fé-
lagið var hlntafélag og náði vítt yfir. Greindist það í þrjár deildir
og skipuðu eina Skagfirðingar og Siglfirðingar, aðra Húnvetning-
ar og Strandamenn, en Mýramenn og Borgfirðingar hina þriðju
deild.
Húnaflóafélaginu var slitið 1875. Þó er raunar réttara að segja,
að félagið hafi klofnað í tvö félög, Borðeyrarfélag og Grafarósfélag.
Grafarósfélagið náði yfir Skagafjarðarsýslu alla og 7 hreppa í Húna-
vatnssýslu. Félagið hætti störfum á árinu 1878. Liðu svo nokkur ár,
að eigi var efnt af nýju til skipulagsbundinna verzlunarsamtaka hér
í sýslunni. Fór þó fjarri því, að ekki væri um þessi mál hugsað né
eigi hafzt að. Hinum beztu mönnum var ljóst, að eigi tjóaði að leggja
árar í bát, þótt í móti blési. Andinn var nú einu sinni vakinn, andi
frelsis og félagshyggju. Og þótt enn væri hann fálmandi og leitandi
og á stundum jafnvel sem blaktandi skar, þá varð hann eigi slökktur
úr þessu — sá andi, sem liorfði fram á veg og sá hilla undir samtök
frjálsra manna, er stefndu til hagsbóta — og mannbóta um leið, ef
gifta fylgdi. Kom og enn til, að stjórnmálabaráttan, stjórnarskrár-
baráttan, sem bæði var harðsnúin og heit á þessum árum, beindist
fyrst og fremst að því, að heimta frelsi og forn landsréttindi úr
harðkrepptum krumlum danskrar afturhaldsstjórnar, sem ekkert
vildi laust láta, það er frelsi gæti heitið og réttindi íslenzkri þjóð til
handa. Selstöðnverzlanirnar, sem reknar voru fyrst og fremst með
hagsmuni hinna dönsku eigenda fyrir augum, urðu mörgum sem
tákn hinnar stjórnarfarslegu áþjánar og harðræðis, sem danska stjórn-
in beitti íslendinga, og urðu fyrir bragðið margar þessar verzlanir
enn óvinsælli en ella mundi verið hafa.
Og baráttan var ekki látin niður falla.
Nú var hafizt handa á nýjan leik, en með nokkuð öðrum hætti en
áður. Menn fóru að panta vörur í félagi, fyrst fáir einir, síðan fleiri,
og brátt urðu samtökin bundin við hreppa. Kom þar innan stundar,
að þessi dreifðu samtök fengu fastara form. Gerðist það á fundi,