Dagblaðið Vísir - DV - 03.10.2014, Blaðsíða 34

34 Fólk Viðtal Helgarblað 3.–6. október 2014
É
g veit ekki hvort þetta sé þörf fyr-
ir að sortera hlutina í hausnum
á mér eða hvað en mér finnst og
hefur alltaf þótt gaman að lesa
og viða að mér fróðleik um hitt
og þetta, og koma honum áleiðis til
annarra. Þessi áhugi liggur voðalega
djúpt hjá mér,“ segir rithöfundurinn
Illugi Jökulsson sem gaf út sex bækur
um knattspyrnu í vor, var að klára
tvær fróðleiksbækur, annars vegar
um helstu illmenni sögunnar og hins
vegar Adolf Hitler, auk þess sem hann
er að ganga frá framhaldi af sjóslysa-
sögunni Háska í hafi í prentun. 
Uggandi yfir æskunni
„Sú bók fjallar um fyrstu ár tuttugustu
aldarinnar. Þetta er merkileg saga þótt
hún sé hálf hrollvekjandi á stundum.
Þarna voru menn að róa út í hvaða
veður sem er, ósyndir og jafnvel á opn-
um smábátum. Sumar sögurnar eru
skelfilega sorglegar en aðrar lýsa jafn-
vel miklum hetjuskap,“ segir Illugi og
tekur sem dæmi sögu af farþegaskip-
inu Kong Trygve sem fórst í hafís úti
af Langanesi 1907. „Dramatíkin er
mikil þegar skipbrotsmenn reyna að
koma sér í land. Ég rek ítarlega afdrif
tveggja íslenskra skipbrotsmanna og
gat reyndar ekki stillt mig um að segja
einnig frá ævi annars þeirra fyrir slysið.
Sá fæddist í sárri fátækt og fékk að
sumu leyti mjög grimmilegt uppeldi en
komst á sjóinn og ferðaðist um heim-
inn. Þessi frásögn er því vonandi einnig
þjóðfélagslýsing,“ segir Illugi og það er
greinilegt að hann hefur brennandi
áhuga á skrifum um sjómennskuna.
„Mér finnst bæði nauðsynlegt og þakk-
látt verk að reyna að sjá til þess að þrátt
fyrir ys og þys nútímans gleymist þess-
ar sögur ekki; sögur af fortíð okkar. Það
voru afar okkar og langafar sem voru
um borð í þessum smábátum þar sem
þeir velktust í hafrótinu og í sumum til-
fellum líka ömmur okkar og langömm-
ur. Þau glímdu við ofurefli þar sem
náttúran var og að mínu mati ættum
við öll að þekkja þessa sögu. Ég hef að
minnsta kosti voðalega gaman af því að
vinna að þessu, svona skrif eru náttúr-
lega mínar ær og kýr.“
Hann viðurkennir að hafa nokkrar
áhyggjur af áhugaleysi æskunnar
á fræðilegum og menningarlegum
málefnum. „Þegar fólk verður eldra
er plagsiður að fyllast áhyggjum af
æskulýðnum. Alla jafna hef ég reynd-
ar engar slíkar áhyggjur en ég verð að
viðurkenna að ég er örlítið uggandi
um það hvort þekking á fortíð okkar
sé að týnast. Ég vona að áhugi á for-
tíðinni muni ekki minnka að ráði því
hvert svo sem við ætlum í framtíðinni
þurfum við að vita hvaðan við kom-
um. Annars vitum við ekkert í hvaða
átt við ætlum að fara.“
Langar á sjóinn
Þrátt fyrir að hafa helgað sig skrifum
segist hann vel geta hugsað sér að fara
til sjós. „Ég hef margoft farið fram á
það við þá fáu kunningja mína sem
eru eitthvað til sjós að þeir útvegi mér
pláss. Ég var messagutti og viðvan-
ingur á varðskipi þegar ég var tán-
ingur og þótti ofboðslega gaman. Ég
varð alltaf sjóveikur fyrsta daginn, og
leið ömurlega, en þegar sjóveikin var
frá fannst mér ég vera eins og fiskur í
vatni, þótt það sé kannski kjánalegt að
taka þannig til orða. Þegar ég sé skip í
sjónvarpinu velkjast um í miklum stór-
sjó ræð ég varla við mig. Mér fannst
gaman í vondum veðrum. Ég var nátt-
úrlega á traustu og öruggu varðskipi
svo það var aldrei nein hætta á ferð-
um og ég gat, ólíkt sjómönnum á litl-
um fiskibátum, bara skemmt mér við
að verða vitni að þeim ógurlegu ham-
förum sem miklir stórsjóir geta verið,“
segir hann en bætir svo við: „Ef til vill
hafa þeir menn sem sækja sitt lífs-
viðurværi í hafið ekki góðan húmor
fyrir því að einhver strákur úr Reykja-
vík segist hafa gaman af því að lenda
í tólf vindstigum einhvers staðar úti á
Halamiðum. En fyrir mér var þetta lífs-
reynsla sem ég hefði ekki viljað missa
af, og já, oft gaman.“
Þrátt fyrir áhugann hefur honum
ekki ennþá tekist að tryggja sér pláss.
„Ætli ég þyki ekki orðinn of gamall og
til einskis nýtur, ég veit ekki að hvaða
gagni ég myndi koma og stórefast um
að það yrði mikið. En ég skil alveg
menn sem maður las um, einkum hér
áður, sem þráðu alltaf að koma á sjó og
fannst þeir ekki hálfir menn nema þeir
væri að stíga ölduna og horfa á vagg-
andi sjóndeildarhringinn. Ég skil það
mjög vel. Og hér nota ég tækifærið og
auglýsi eina ferðina enn eftir plássi. Ég
skal lofa að reyna að koma að gagni.“
Lítið um sjómannasögur
Hann segir sjóslysasöguna, sem hann
er nú að leggja síðustu hönd á, fjalla
um atburði sem koma okkur öllum við.
„Þótt ég sé að skrifa um 100 ára gömul
mál þá er ég að skrifa um það þjóðfélag
sem íslenskt nútímasamfélag byggist á.
Allir Íslendingar eiga forfeður og fáein-
ar formæður sem voru að velkjast um
í þessum hamförum. Sjómennskan og
sjávarútvegurinn voru það sem komu
fótunum undir nútímasamfélag okkar
á 20. öld og þar þurftu margir að fórna
lífi sínu. Mér finnst því skylda okkar að
þekkja til þessara frásagna. Við höfum
eflaust öll komið til útlanda þar sem
eru minnismerki, oft í kirkjum, um það
fólk úr nágrenninu sem lét lífið í fyrri
heimsstyrjöldinni eða þeirri seinni, og
nafnaþulurnar eiga að minna íbúana
á að það var raunverulegt fólk sem
fórnaði lífinu í þessum styrjöldum.
Svo aðrir mættu lifa og dafna. Nafna-
þulurnar í mínum Háska-bókum eiga
að gegna sama hlutverki, enda var
sjórinn okkar heimsstyrjöld. 
Mér finnst reyndar merkilegt hvað
íslenskir rithöfundar hafa hirt lítið
um sjómannasögur. Framan af skrif-
uðu þeir bara um bændafólk og fóru
svo að fást við sollinn í höfuðborginni
en sjórinn varð alveg útundan. Hall-
dór Laxness fór til dæmis aldrei út frá
ströndum í sínum bókum. Salka Valka
og Heimsljós gerast vissulega í sjávar-
plássum og Salka Valka á að heita for-
maður á báti en höfundurinn fylgir
henni aldrei til sjós. Kannski hefur
Halldór verið illa sjóveikur og ekki
treyst sér út á smábátum, eða verið illa
við að blotna. Allavega hafa rithöfund-
ar furðu lítið sinnt sjómennsku þessa
tíma og reyndar sjómennsku yfirleitt.
Þetta efni var látið nærri alfarið í hend-
ur þeim sem skrifa þjóðlegan fróðleik.
Að vísu hefur Jón Kalman fjallað tölu-
vert um þetta upp á síðkastið, svo ég
geti þess nú sem vel er gert.“
Hlédrægt barn
Illugi fæddist árið 1960. Hann er
sonur Jökuls Jakobssonar, leikrita-
skálds og útvarpsmanns, og Jóhönnu
Kristjónsdóttur, rithöfundar, blaða-
manns og ferðamálafrömuðar. Hann
segist hafa verið hlédrægt barn. „Þjóð-
sagan í fjölskyldunni er sú að ég hafi
alltaf verið inni í herbergi að lesa og
það var nokkuð til í því lengi framan af.
En við Elísabet systir mín brölluðum
þó margt. Við vorum óaðskiljanleg í
mörg ár. Og svo var ég náttúrlega í sveit
öll sumur og fannst það frábært. Ég átti
hins vegar ekki neina vini fyrr en á tán-
ingsaldri og las vissulega býsnin öll á
þessum tíma. Mannkynssaga heillaði
mig strax, ekki síst miklir hershöfð-
ingjar sem háðu stórar orrustur. Síð-
ar, þegar ég komst til vits og ára, varð
áhugasviðið fjölbreyttara og að lokum
fór ég meira að segja að hafa gaman
af íslenskum sögulegum fróðleik, þótt
ekki hafi ég litið slíkt hýru auga fram-
an af.“
Illugi hefur skrifað fjölda bóka, ekki
síst fræðibækur fyrir almenning um
allt milli himins og jarðar. Hann hef-
ur líka gefið út nokkrar barnabækur og
tvær skáldsögur, þó orðið sé langt síð-
an þær komu út. Hann viðurkennir að
eiga í fórum sínum drög að fleiri skáld-
sögum.
„Það vill reyndar svo til að ég var
að róta í gömlum tölvuskjölum ný-
lega og fann þar sitt af hverju sem ég
var meira og minna búinn að gleyma.
Ýmsar sögur sem aldrei varð af að ég
héldi áfram með. Kannski skorti mig
tíma eða einbeitingu eða hreinlega
hæfileika. En sumt af þessu virðist al-
veg sæmilegt. Kannski skoða ég þetta
betur seinna. En annars er ég mjög
Síðasta
minningin um
pabba notaleg
Illugi Jökulsson var aðeins sex ára þegar
fyrsta smásagan hans var birt á prenti. Hann segir
skrifin í ættinni en segist gjörsamlega komplexalaus
í garð foreldra sinna. Blaðamaður DV spjallaði við Ill-
uga um fræðiáhugann, fjölskylduna, alkóhólismann
sem splundraði fjölskyldunni og heilsubrestinn sem
fékk hann til að taka upp nýjan lífsstíl.
„Ég átti hins vegar
ekki neina vini
fyrr en á táningsaldri og
las vissulega býsnin öll á
þessum tíma.
Indíana Ása Hreinsdóttir
indiana@dv.is