Málfregnir - 01.10.1988, Blaðsíða 4

einblína á málleg merki þessara áhrifa,
heldur verða nefndirnar að gera sér
grein fyrir þeim félagslegu aðstæðum þar
sem frumkraftur þróunarinnar verður
til.
Málnefndirnar verða að átta sig á
aðstæðunum í heild og taka tillit til allra
strauma. Án skilnings á þessum
aðstæðum verður vonlaus baráttan gegn
þeirri ógn enskra og amerískra áhrifa
sem nú vofir yfir, ekki bara þjóðar-
krílum eins og íslendingum og Færeying-
um, heldur líka stærri smáþjóðum eins
3g frændum okkar annars staðar á
Norðurlöndum.
Málstefna sérhvers samfélags hlýtur
að eiga rætur í almannavilja, og engin
málpólitísk aðgerð hefur minnstu von
um að takast nema hún sé raunhæf og
gangi ekki þvert á straum sögunnar.
Þetta þýðir að sjálfsögðu ekki að mál-
nefndirnar eigi að láta „reka á reiðanum"
eins og sagt er um málfarsleg efni, öðru
nær. Norrænu nefndirnar eiga að vera
eins virkar og þær geta, og sérlega finnst
mér að Islensk málnefnd eigi að gangast
fyrir mikilli íhaldssemi. En málpólitík er
eins og hver önnur pólitík „list hins
mögulega".
Við verðum þess vegna að átta okkur
eins vel og við getum á aðstæðunum og
raunveruleikanum.
En hver er þessi raunveruleiki hér á
landi?
Fjölmiðlarnir
Svokölluð fjölmiðlabylting hefur átt sér
stað. Einokun ríkisins á útvarpi og sjón-
varpi hefur verið afnumin. Þar sem áður
var ein útvarpsrás og ein sjónvarpsrás
eru nú a.m.k. 6 útvarpsrásir og tvær
sjónvarpsstöðvar.
Flestar útvarpsstöðvarnar, og þær
vinsælustu, hafa að miklu leyti erlenda
popptónlist á dagskrá sinni þannig að
mestur hluti efnisins er á ensku enda
þótt íslensk popptónlist (á íslensku) sé
allfyrirferðarmikil. Talað orð mun vera á
íslensku að mestu leyti, en heyrst hefur
af talmálsþáttum á ensku, og mun slíkt
teljast löglegt að þeim lögum sem tóku
gildi 1. janúar 1986.
Mikilvægustu fjölmiðlarnir eru án efa
sjónvarpsstöðvarnar tvær, ríkissjón-
varpið og Stöð tvö. (Ég hef ekki heim-
ildir um gervihnattasjónvarp, sem ekki
telst vera löglegt enn sem komið er.)
Meiri partur efnis sjónvarpsstöðvanna
er á erlendum málum. Ég hef því miður
ekki tölur um skiptingu milli ólíkra
tungumála, en megnið af því eru enskir
og bandarískir þættir og kvikmyndir,
einkum á Stöð tvö.
Þorbjörn Broddason, dósent í félags-
fræðum við Háskóla íslands, segir í við-
tali við Þjóðviljann 22. maí sl. að hann
hafi einungis getað fundið tvö til fjögur
lönd í heiminum, þar sem viðlíka mikið
sé um erlent efni í sjónvarpi. Tvö þess-
ara landa eru Nýja-Sjáland og Gvate-
mala. En þessi lönd hafa það fram yfir
okkur að erlenda efnið er á tungumálum
sem einnig eru þjóðtungur þeirra, sem sé
ensku og spænsku.
Samkvæmt könnun Félagsvísindastofn-
unar Háskólans, sem gerð var í maí 1988
en byggði á upplýsingum um efni frá
mars 1987, júlí 1987, október 1987 og
mars 1988, sendi ríkissjónvarpið að
meðaltali út efni sem nam 6,7 tímum á
sólarhring. Þar af voru u.þ.b. 47,4%
íslenskt efni (þ.e.a.s. 3,17 tímar) og
52,6% (3,52 tímar) erlent efni. Sam-
kvæmt sömu könnun bauð Stöð tvö upp
á að jafnaði 10,5 tíma útsendingu á sól-
arhring, og þar af voru 16,5% (1,73
tímar) á íslensku, en 83,5% (8,77 tímar)
erlent efni, næstum eingöngu á ensku.
Þetta þýðir að áskrifendur Stöðvar tvö
geta hlýtt á ensku í dagstofu sinni minnst
átta tíma á sólarhring.
Þessi könnun byggir að sjálfsögðu á
litlu sýnishorni, og hlutföllin eru breyti-
leg frá einum tíma til annars. Samkvæmt
auglýstri dagskrá var 21% efnis Stöðvar
tvö á tímabilinu apríl-maí 1988 innlent.
4