Málfregnir - 01.10.1988, Blaðsíða 16

nefndin mælti með, lifa enn þótt flest
hafi aldrei náð lengra en á skrána.
Niðurstöður nefndarinnar sættu mikilli
gagnrýni, einkum fyrst á eftir. Ýmsir
létu skoðanir sínar í ljós, en einna
þekktast er erindi sem Árni Pálsson
flutti í Stúdentafélaginu og gefið var út
undir heitinu Um œttarnöfn árið 1916.
Veittist hann harðlega að öllum tillögum
nefndarinnar og sagði að þær færu „ná-
lega allar í þá átt, að þverbrjóta lög
málsins svo óþyrmilega og ófeilnislega,
að slíks eru engin dæmi fyr eða síðar“
(bls. 6).
í Skírni 1917 ritaði Holger Wiehe
grein, sem hann nefndi „Enn um ættar-
nöfn á íslandi“. Þar fjallaði hann m.a. um
nefndarálitið og reyndi að verja niður-
stöður nefndarinnar. Taldi hann megin-
reglur þær réttar, sem nefndin fylgdi;
henni hefði aðeins skjátlast stundum í
framkvæmdinni. Sjálfur lagði hann til að
mæst yrði á miðri leið á þann hátt að ætt-
arnöfn skyldu tekin upp, en föður-
nöfnum ekki fleygt í staðinn. Hafa skyldi
þrjú nöfn og skrifa föðurnafnið fullum
stöfum eða skammstafað milli eiginheitis
og ættarnafns.
Frumvarp til laga um nöfn 1923 og 1925
Raddir þær, sem börðust gegn ættar-
nöfnum og lögunum frá 1913, héldu
áfram að heyrast og urðu æ háværari uns
að því kom að höfuðandstæðingurinn,
Bjarni frá Vogi, lagði fram frumvarp til
laga um nöfn í neðri deild Alþingis árið
1923. Skoðanir Bjarna koma vel í ljós í
þremur fyrstu greinum frumvarpsins og
sömuleiðis í greinargerð með frumvarp-
inu. Fyrstu greinarnar eru þannig (Al-
þingistíðindi 1923 A, bls. 244-245):
1. gr.
Hjer eftir er það lögboðið að fylgja gömlum
sið um mannanöfn, og skal hver maður bera
eitt íslenskt-nafn og kenna sig til föður síns
sem verið hefir, með þeim hætti, sem gerði
Snorri Sturluson eður Þórgerður Egilsdóttir.
2. gr.
Ættarnafn má enginn taka sjer hjer eftir.
3. gr.
Óvíttir skulu þeir menn, er nú bera ættarnöfn
og eldri eru en 10 ára, þótt þeir haldi ættar-
nafninu til dauðadags, en þeir skulu leggja
þau niður, sem yngri eru en tíu ára. Nú láta
foreldrar börn sín eigi hlýða þessari grein, og
koma þeir þá undir hæstu sektarákvæði laga
þessara.
Greinargerðin er á þessa leið (sama rit,
bls. 246):
Nú á dögum hefir erlend sníkjumenning, lje-
leg í alla staði, náð svo sterkum tökum á
mönnum, að þeir sæta hverju færi, sem gefst,
til þess að skafa af sjer þjóðerni sitt og glata
dýrmætri menning, er vaxið hefir um þús-
undir ára upp af norrænni rót, en vjer
geymum nú að mestu einir. Svo langt hefir
þetta gengið, að sjálft Alþingi hefir sett lög til
styrktar þessari þjóðernisglötun og að stjórn
landsins hefir gefið út rit í sama skyni og látið
landssjóð kosta útgáfuna. Jeg tala hjer um
svo nefnda Kleppskinnu. Þetta frumvarp mitt
er einskonar fyrirspurn til Alþingis, hvort það
viti nokkurn annan skyldari til að vernda dýr-
ustu eign þessarar þjóðar en sjálft sig.
Fyrir Bjarna frá Vogi hefur fyrst og
fremst vakað að vekja athygli á nafna-
málinu því að varla hefur hann gert ráð
fyrir því að frumvarpið yrði samþykkt í
þeirri gerð sem lögð var fram. Þó fór svo
að neðri deild samþykkti frumvarpið, en
það komst ekki í gegnum efri deild.
Það var því lagt aftur fram á þingi árið
1925. Flutningsmaður var enn sem fyrr
Bjarni Jónsson frá Vogi. Eftir fyrstu
umræðu var því vísað til allsherjarnefnd-
ar. í henni áttu sæti: Magnús Torfason,
Jón Baldvinsson, Árni Jónsson, Jón
Kjartansson og Bernharður Stefánsson.
Málið kom fyrst til umræðu í neðri
deild. Bjarni frá Vogi talaði fyrir því og
veittist einkum að tillögum mannanafna-
nefndarinnar frá 1915. Litlar umræður
urðu í neðri deild. Allsherjarnefnd
klofnaði og vildi meiri hluti hennar að
frumvarpið yrði fellt. Minni hlutinn,
aftur á móti, studdi frumvarpið og lagð-
16