Málfregnir - 01.10.1988, Side 10

Málfregnir - 01.10.1988, Side 10
JÓHAN HENDRIK POULSEN Færeysk málrækt í hundrað ár Pað er mikið undrunarefni að okkur Færeyingum skuli hafa tekist að halda tungu okkar tiltölulega heilli og óbrengl- aðri, þegar haft er í huga hve bág kjör hún hefur lengi átt við að búa. Máli fámennrar þjóðar hlýtur alltaf að vera hætta búin, en Færeyingar munu vera með minnstu samfélögum heims, sem nefna sig þjóð. Nú erum við 47000 manns, en um aldamótin 1800 vorum við aðeins kringum 5000, og talan hefur sennilega verið nokkru lægri aldirnar á undan. A annan í jólum á þessu ári verða liðin 100 ár frá því að „jólafundurinn“ frægi var haldinn í þingstofunni í Þórshöfn. Tilgangur þessa fundar var að hvetja menn til þess að efla færeyskt mál og færeyska siði og vinna að frama þjóðar- innar og auka metnað hennar í hvívetna. Rasmus Effersó fór með hið örvandi baráttukvæði „Nú er tann stundin komin til handa“ eftir Jóannes Patursson, sem þá hafði tvo um tvítugt og treysti sér ekki til að flytja kvæðið sjálfur. í kvæð- inu er kvartað yfir því, að annað hvert orð, sem hrjóti af vörum manns, sé af erlendum toga. Skáldið eggjar til mál- hreinsunar, og auðséð er hvaðan hinn útlendi arfi er kominn þvf að „útnyrð- ingur skal hann af landinum f0ra ...“. Þessi merkilegi fundur leiddi til stofn- unar „Föringafelags" 27. janúar 1889. Meðal merkustu þjóðþrifaverka félags- ins var útgáfa hins litla blaðs „Fóringa- tíðindi" (1890-1901), fyrst mánaðarlega, seinna tvisvar í mánuði. Þar gafst þorra landsmanna í fyrsta sinni kostur á að líta mál sitt á prenti. í þessu blaði var fær- eyskan fyrst mótuð og þjálfuð sem frétta- og ritgerðarmál. Tæpri hálfri öld fyrr hafði V. U. Hammershaimb með aðstoð Jóns Sigurðssonar búið málinu til nýja stafsetningu á sögulegum grundvelli til að leysa af hólmi hina óhentugu fram- burðarstafsetningu með öllum sínum mörgu afbrigðum eftir mállýskum. J.C. Svabo átti frumkvæði að henni um 1770. Varðveist hafa fáeinir textar á nor- rænu eða fornfæreysku frá miðöldum, en siðaskiptin komu með dönskuna og bundu enda á alla ritun á færeysku hátt á þriðju öld. Biblía, sálmabækur, postillur og allt lesmál varð, eins og í Noregi, á dönsku. Færeyska var einungis talað mál fólksins, en samt var henni beitt í list- rænum tilgangi í þeim fjölmörgu dans- kvæðum, sögnum, ævintýrum og þess háttar, sem lifði á vörum manna. Skrán- ing þessara þjóðmennta átti sér stað á 18. og 19. öld og varð undirstaða bók- mennta og megingrundvöllur undir endurreisn tungunnar. Vitaskuld varð talað mál utan við svið fornra innlendra verkhátta og daglegs lífs afar dönskuskotið, en bygging máls- ins sem , beygingarmáls var merkilega lítið röskuð ef frá eru taldar breytingar vegna eðlilegrar þróunar. Upprunastaf- setningin dró mætavel fram skyldleika málsins við nágrannamálin og þá sér- staklega íslensku, forna og nýja. Svo mikill svipur verður með orðunum í riti að oft falla þau algerlega saman þrátt fyrir ólíkan framburð. Þess vegna þótti eðlilegt að sækja orð, sem þörf var á, í íslensku, og þess gætir þegar í upphafi í Fóringatíðindum, en aðalstefnan var - og er - samt sú að endurnýja orðaforð- ann af innlendum stofni. Algeng aðferð 10

x

Málfregnir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Málfregnir
https://timarit.is/publication/1146

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.