Skírnir - 01.01.1972, Blaðsíða 203

SKÍRNIR RITDÓMAR 201
hug 1935 (Icelandic Illuminated Manuscripts, bls. 26 og 29) að biskupinn á
myndinni ætti að fyrirstilla Þorlák helga.
Um fyrirsagnir bálka og kapítula tekur W-N fram (bls. 31) að handarlag
á þeim sé ofurlítið frábrugðið því sem er á meginmáli, en telur þó að sami
skrifari muni hafa verið að verki. A öðrum stað (bls. 49) er vakin athygli á
því að skrifari hlaupi meira út undan sér í stafsetningu fyrirsagna en endra-
nær. Til allrar hamingju tekur útgefandi fram við dæmi úr fyrirsögnum að
þau séu þaðan tekin, og í Ijós kemur t.d. að dæmi um ie fyrir ,é‘ eru ein-
vörðungu úr fyrirsögnum, í meginmáli er ýmist ,vá‘ eða ,vó‘, en einlægt ,vó‘ í
fyrirsögnum, og í meginmáli er oftast ritað R fyrir ,hr‘, en hr í fyrirsögnum.
Auk þess hefði útgefandi mátt taka fram að lengdartáknun sérhljóða er með
mismunandi hætti: I meginmáli tíðkast tvíritun eða (oftar) broddur yfir staf,
en í fyrirsögnum verður broddur ekki fyrir (nema tvíbroddur yfir ca, i (j)
og œ), en hins vegar er þar stundum notaður depill yfir a, o og u, þegar þess-
ir sérhljóðar eru langir, t. a.m. í skaalld skapar mál 14va, aa ródur 62ra og
húsa 27rb. Deplar sem lengdarmerki yfir sérhljóðum eru kunnir hjá fáeinum
skrifurum á 15. og 16. öld (sbr. Riddarasögur II (1964), bls. xli-xlii), en
fyrir 1400 hefur þeirra ekki orðið vart annars staðar, og í öllum greinum sem
munur er á em fyrirsagnimar á yngra stigi en meginmál. Miklu líklegra
virðist því að annar maður (e. t. v. yngri eða úr öðrum landshluta) hafi skrif-
að fyrirsagnir (og þá líklega einnig lýst bókina), heldur en að aðalskrifari
hafi gert það löngu seinna, eftir að stafagerð hans og ritvenjur vóru orðnar
aðrar en þegar hann skrifaði meginmál.
I greinargerð fyrir stafsetningu handritsins er mikið efni dregið saman, og
þar er margvíslegan fróðleik að finna, en þar sem stafsetningarlýsingin er í
mörgu lagi er hún ekki fjarska handhæg til að fletta upp í. Fyrst eru birtar
myndir, tvær og tvær, af 15 póstum sem koma fyrir tvisvar í handritinu. Með
þessu móti fást ljómandi aðgengileg sýnishorn af festu aðalskrifara í staf-
setningu og jafnframt af flestum þeim afbrigðum sem hann notar við ritun
einstakra hljóða og hljóðasámbanda. Hins vegar er e. t. v. nokkur ofrausn að
prenta lesbrigði og ritbrigði undir hverjum sýnishomum auk þess að gerð er
sérstök grein fyrir stafsetningu þessara tvípósta á eftir. Því næst er lýst staf-
setningareinkennum sem helzt verða fyrir í enda línu og stundum - en kannski
ekki eins oft og W-N vill vera láta - má skýra með viðleitni skrifara til þess
að hafa línulengd sem jafnasta. Þá em tíunduð „norsk“ einkenni (norvagismar)
og síðan fjallað almennt um stafsetningu handritsins, sérhljóða og samhljóða
og athugasemdir gerðar um hvom flokk, því næst vikið að stafsetningarein-
kennum sem eru vísbending um málsöguleg atriði og loks gerð grein fyrir
dreifingu mismunandi tákna fyrir sama eða sömu hljóð, t. a. m. v, w og u.
Ollu þessu sýnist mér að hefði verið til hagræðis að steypa saman í eina alls-
herjar stafsetningarlýsingu með greinargerð fyrir stöðubundinni notkun tákna
(innan orðs og línu) og málsögulegum skýringum.
Stafsetningarlýsing þjónar ekki þeim tilgangi hér að vera gmndvöllur tíma-
setningar handritsins eða samanburðar við önnur rit sem hugsanlega eru með
sömu hendi, en markið stafsetningarlýsinga handrita getur einnig verið að