Jökull - 01.12.1968, Blaðsíða 45

5. mynd. Búskapur Tungnárjökuls í mismun-
andi hæð samkvæmt mælingum við Nýjafell
(N) og Kerlingar (K). Meðaltal á ári 1959—67.
H: hæð, m y. s. A: nettóleysing, m vatns á ári.
P: nettóákoma, m vatns á ári.
Fig. 5. The net budget of Tungnárjökull as a
function of elevation according to measure-
ments at Nýjafell (N) and Kerlingar (K). Yearly
average for the period 1959—67. H: elevation,
metres a. s. I. A: net ablation, metres water
equivalent. P: net accumulation, metres water
equivalent.
gráðunni 200—300 milljón m3 vatns á ári til
jafnaðar 1959-1967.
Fyrir utan geysilegt hop og rýrnun hefur
neðsti hluti Tungnárjökuls verið með svipuðu
sniði frá 1959 og vafalaust lengur. Meðfylgj-
andi ljósmyndum er ætlað að gefa nokkra hug-
mynd um jökulinn upp af Jökulheimum í 700—
800 m hæð. Nálægt röndinni er venjulega mik-
ið um stórar strýtur og liryggi. Ofar er jökull-
inn oft rennsléttur að kalla, en stundum meira
og minna þýfður. Strýtur og aurkeilur eru á
stöku stað allt upp undir hjarnmörk. Eiginleg-
ar jökulsprungur eru engar í nágrenni Nýja-
fellslínunnar. I hlýindum er mikið rennsli á
yfirborðinu, og steypist vatnið víða niður í
svelgi, sem geta orðið býsna stórir á haustin.
Einstöku sinnum hafa sézt uppsprettur í tölu-
verðri fjarlægð frá jökulröndinni. I nágrenni
Nýjafells kemur oft allmikið vatn undan jökl-
inum um lítil jökulport.
FYRRI MÆLINGAR
Athuganir á Tungnárjökli frá fyrri tímum
eru fáar, en þó næsta fróðlegar, ef betur er að
gáð. Til glöggvunar skal fyrst minnzt stuttlega
á staðhætti við jökulröndina milli Nýjafells og
Tungnárfjalla eins og þar er nú umhorfs. Jök-
ullinn við röndina aflíðandi og á hröðu undan-
haldi. Framan við jökulröndina eru sléttar
eyrar, og úti á eyrunum eru tvær raðir af jökul-
öldurn. Fjarlægðin milli raðanna er breytileg,
frá um 360 m upp í um 520 m. Jökulröndin
er nú I til l]/2 km innan við innri röðina.
Ekki sjást þess nein merki, að jökullinn hafi á
seinni öldum gengið lengra fram en að fremri
jökulöldunum.
Elzta lýsing af Tungnárbotnum er eftir Þor-
vald Thoroddsen. Hann kom þar 4. ágúst 1889
og segir m. a. um jökulröndina (Thoroddsen
1959): „Röndin er ákaflega óhrein, víða al-
svört af grjóti og aur, en breiðar grjótrákir
ganga langt upp á jökul. Þar, sem norðurkvísl-
in kemur undan jöklinum, eru háir jökulhamr-
ar, og áin kemur úr háu jökulporti. Þar eru
gamlir smágígar, rauðleitir, og hafa kvíslarnar
etið þá í sundur, svo sumir eru ekki eftir nema
hálfir. .. . Fram með allri rönd skriðjökulsins
eru lágar jökulöldur í smáhólum, og eru þær
stuttan spöl frá jöklinum, svo auðséð er, að
hann er að dragast til baka.“ Rauðleitu smá-
gígarnir eru þeir, sem nú eru kallaðir Félagar,
og er greinilegt af lýsingunni, að jökulröndin
hefur verið „stuttan spöl“ innan við fremri
jökulöldurnar, sem nú eru.
Næsta lýsing af Tungnárbotnum er í dagbók
Pálma Hannessonar 24. ágúst 1927 (Hannes-
son 1958). Hann var þar á ferð með Niels Niels-
sen, og gistu þeir í Botnaveri og gengu þaðan
á jökulinn. Þeir fóru upp eyrarnar 600—800 m
frá hlíðum Tungnárfjalla eftir lýsingu í dag-
bókinni að dæma. Pálmi segir svo: „Nú stefnd-
JÖKULL 18. ÁR 379