Jökull


Jökull - 01.12.1978, Page 19

Jökull - 01.12.1978, Page 19
hlés á jökulhörfuninni. Þetta hlé virðist því hafa verið staðbur.dið og stafar líklega af þröskuldi sem sést í við Reykjafoss. Utan við þröskuldinn hefur sjórinn flýtt fyrir hörfun, en hann hefur ekki komist inn fyrir Vindheima- mela. I dölunum eru engin einhlít merki um kyrrstöðu né framrás jökuljaðars, samt má ráða nokkuð af setlögum hvernig jökulhörfun hefur verið háttað. Sunnan Vindheimamela er mikið um jökulárset, sem myndast hefur í tengslum við jökul. Sunnan Mælifells ber meira á leysingarruðningi (ablation till, þ. e. ruðningi sem hleðst upp á yfirborði jökuls við bráðnun hans). I Austurdal og Vesturdal eru hjallar úr grófu jökulárseti, stærstu steinar um hálfur metri í þvermál. Mynd 10 sýnir langskurð og nokkra þverskurði af Vesturdal. I mynni dalsins eru nokkrir bergþröskuldar. Jökulsársetið í dalbotninum hefur hlaðist upp bak við einn þeirra og myndað jökuláraura í dalbotninum. Stórir steinar í setinu sýna að straumhraði hefur verið mikill þannig að setið hefur líklega myndast við jaðar jökuls, því að straumhraði gæti ekki hafa haldist mikill á svo hallalitlum dalbotni. Á einum stað í Vesturdal hefur fundist skálögun, sem myndast hefur þegar jökulár hafa fyllt upp smálón við jökul- jaðarinn. Þegar jökulröndin færðist innar grófst gljúfur í gegnum þröskuldinn í dals- mynninu og jafnframt grófu árnar farvegi í aurana og mynduðu hjallana sem enn standa. I Austurdal eru aðstæður svipaðar, nema þar hefur grafist miklu meira burtu af jökulárset- inu, þannig að hjallarnir eru lítt áberandi, þó má fylgja þeim nokkuð óslitið inn að Ábæ. Þar fyrir innan er önnur og lægri röð af hjöllum. Þetta gæti bent til þess að jökulhörfun hafi stöðvast um einhvern tíma við Ábæ. Við Svartá um 4 km sunnan við Vind- heimamela fundust fornar ísfleygafyllingar í malarnámi (Myndir 13—15). Telja má víst að þeir séu myndaðir við margra ára sífrera. Fleygar sem myndast að vetri og þiðna næsta sumar verða aldrei nema nokkrir mm í þver- mál og fyllast því sandi en í þessum fleyga- fyllingum eru steinar allt að 20 cm í þvermál sem þýðir að ísfleygarnir hafa a. m. k. náð þeirri þykkt áður en þeir bráðnuðu og fylltust seti. Myndunartími fleyganna er ekki þekktur en í fokmoldarlagi ofan á þeim fannst 2 cm þykkt ljóst öskulag sem gæti verið það sama og Grétar Guðbergsson (1975) kallar Ö og er mun eldra en H5 sem er 6600 ára. Um aldur þessara myndana er lítið vitað. Leit að skeljum sem hefði mátt aldursgreina bar ekki árangur. Engar aldursgreiningar hafa heldur verið gerðar á setlögum frá síðjökul- tíma annars staðar af Miðnorðurlandi. Þor- leifur Einarsson (1967) telur að Skagafjörður hafi verið undir jökli á Álftanes-skeiði fyrir um 12000 árum. Ingibjörg Kaldal (1976, 1978) hef- ur fundið jökulgarð á Hofsafrétti sem líklega er frá Búðaskeiði. Fornar ísfleygafyllingar við Vatnsá vitna um margra ára sífrera á láglendi. Svo kalt loftslag hefur varla ríkt á íslandi síð- ustu 10000 árin, og ætla má að ísfleygarnir hafi myndast í síðasta lagi á Búðaskeiði fyrir 10— 11000 árum. JÖKULL 28. ÁR 17
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116

x

Jökull

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.