Jökull - 01.11.1998, Side 65

Jöklabreytingar 1930-1960, 1960-1990 og 1994-1995
Oddur Sigurðsson
Orkustofnun Grensásvegi 9, 108 Reykjavík
YFIRLIT
Jöklamælingamenn vitjuðu 39 staða við jökulsporða
haustið 1995. Unnt reyndist að mæla á 36 stöðum og
hafði jaðarinn hopað á 18 þessara staða, gengið fram á
14, en staðið í stað á 4. Af þeim jöklum sem ekki em
þekktir framhlaupsjöklar skriðu 9 fram en 5 hopuðu. A
3 stöðum varð að ganga frá án þess að mælt yrði vegna
óhagstæðra skilyrða.
Sumarið 1995 var mun hlýrra en sumarið á undan
og nærri meðaltali áranna 1930-1960 nema júní sem
var allkaldur.
Framhlaup Tungnárjökuls hófst í kjölfar gangs í
Síðujökli og fóru margir upp í Jökulheima til að komast
í návígi við hamfarimar. Stutt lýsing á þessum stór-
merk jum er í 44. árgangi Jökuls (Oddur Sigurðsson,
1996). Gangur var í jöklinum frá jaðri og upp undir ísa-
skil á Háubungu og var því nær allur á hreyfingu vetur-
mn 1994-1995. Jaðarinn gekk hvarvetna fram frá Kerl-
ingum austur að Síðujökli að undanskilinni smá spildu
vestan við Skaftárfell inn af Langasjó. Skaftárjökull tók
því þátt í þessum látum eins og 1945-46.
Enn heldur Drangajökull á ofan í Leirufjörð og
Kaldalón. Ekki er mikið land komið undir jökul enn en
þeim mun ófriðlegar lætur jökullinn og er öragglega
ekki kominn eins langt og hann vill í þessari skorpu.
AFKOMUMÆLINGAR
Hér fylgja í töflu tölur um afkomu nokkurra jökla
samkvæmt mælingum Orkustofnunar og Raunvísinda-
stofnunar Háskóla íslands (sjá töflu 1) (Helgi Bjöms-
son og fl., 1993,1995a og 1995b og Oddur Sigurðsson,
1989, 1991 og 1993). Til samanburðar em einnig í
töflunni samsvarandi tölur fyrri ára.
ATHUGASEMDIR OG VIÐAUKAR
DRANGAJÖKULL
I Kaldalóni - Indriði á Skjaldfönn lýsir framhlaupi í
Kaldalónsjökli í bréfi 28. október 1995: „Besta veður
var mælingadaginn í haust, sást vel til hreyfinga niður
með Jökulholtunum, Lónseyrarmegin við Kaldalóns-
botninn. Ég fór að mælingu lokinni upp á Vötubjörgin
af jökulsporðinum og sá þá vel hvemig hann hefur um-
tumast norðan við Ufinn. Slæðufoss sem kominn var
undan jökli í fyrra og er afar hár, er horfinn undir fram-
skriðið af brúninni og kverkin óðum að fyllast af
framhruni. Brestir kváðu við öðm hvom, flugvél kom
yfir hábunguna eflaust í skoðunarferð og hélt síðan í átt
að Leimfirði. Þegar ég var kominn töluvert langt heim
á brúnimar varð mikið hrun innfrá, með braki og brest-
um og í sjónauka sá ég síðustu molana skoppa niður í
kverkarbotninn. Framskriðið sem mældist núna er mest
nýr snjór frá síðasta vetri, en einnig gætir aðeins hreyf-
ingarinnar að norðan á mælilínunni.
Veturinn frá áramótum á engan sinn líka í veður-
vonsku, samfelld n-a átt, stórhríðar oftast eða renningur
og mokaði linnulaust til marsloka í skjólin sunnan-
ímóti, enda engi dæmi um annan eins snjó hér um slóð-
ir þegar loks voraði í maíbyrjun. Vorið var frekar kalt
nema seinni partinn í maí, enda andaði ekki hlýlega frá
þessari yfirgengilegu fannbreiðu. Greri seint og kal í
túnum verulegt. 5. júlí gerði ofstopaveður af norðaustri,
krapahríð sem kallað hefur verið „Spánverjahretið”
vegna leitar sem gerð var að spænsku pari sem óttast
var um á jöklinum, en sem betur fer komust þau í
slysavamarskýli í Hrafnsfirði áður en braut á. Júlí
kaldur en ágúst hlýr að sama skapi, en votviðrasamur úr
hófi og heyskapur erfiður. Berjaspretta lítil vegna
sólarleysis, en rættist úr sprettu svo heyfengur varð
framar öllum vönum. Agæt tíð var til 20. september,
JÖKULL, No. 46
63