Jökull - 01.11.1998, Blaðsíða 30

tions of the Iceland glacier in the last 250 years. Ge-
ografiska Annaler 25 (1-25), 1-54.
Thórarinsson, S. 1956. On the variations of Svínafells-
jökull, Skaftafellsjökull and Kvíárjökull in Öræfi.
Jökull 6, 1-15.
Thórarinsson, S. 1964. On the age of the terminal
moraines of Brúarjökull and Hálsajökull. Jökull 14,
67-75.
Thoroddsen, Th. 1901. Jarðfræðikort af íslandi, kannað
1891-1898. 1:600.000, (2 blöð). Kaupmannahöfn,
Carlsbergsjóðurinn.
Thoroddsen, Th. 1911. Lýsing Islands, annað bindi. Hið
Islenska Bókmenntafélag. Kaupmannahöfn. 673 pp.
Williams, R.S. Jr. 1986. Glacier inventory of Iceland:
Evaluation and use of sources of data. Annals of
Glaciology 8,184-191.
Ágrip
Breytingar á skriðjöklum
Eiríksjökuls á ntátíma
Kannaðar voru breytingar á fjórum skriðjöklum sem
ganga fram úr Eiríksjökli, þ.e. jöklarnir Stallurinn,
Brækur, Klofajökull og Ögmundarjökull (1. mynd).
Allir gengu þeir fram í lok litlu ísaldar og hafa þessi
framrásarskeið verið aldursgreind með hjálp fléttna og
annarra afstæðra aðferða. I ljós kom að hámarksút-
breiðsla a.m.k. Bróka og Ögmundarjökuls var milli ár-
anna 1880 og 1923 (6. mynd). Stallurinn, þar sem ekki
reyndist unnt að finna fléttur á jökulgörðum, var í há-
marksútbreiðslu á svipuðum tíma (3. og 6 mynd; 1.
tafla). Þessi niðurstaða var fengin með einföldum
samanburði á hjammörkum jökulsins þar sem venju-
legast um 70% af heildarsvæði íslenskra skriðjökla
tilheyrir ákomusvæði þeirra. Með þessu móti má áætla
hjammörkin í fyrri framrásum og þar af leiðandi leiða
líkur að hve jökulinn þarf að ganga fram til að uppfylla
áðurnefnda skilgreiningu á hlutfalli ákomusvæðis og
leysingarsvæðis. Klofajökull gekk fram á svipuðum
tíma en jökulgarðurinn framan við sporðinn er líkast til
eldri eins og vikið verður að síðar. Jöklamir hopuðu frá
hámarksútbreiðslu litlu ísaldar (um 1880) fram til um
1960. Milli áranna 1960 og 1987 voru jöklabreytingar
tvíþættar. Brækur og Stallurinn skriðu fram en Og-
mundarjökull stóð í stað. Engin ummerki hafa fundist
um að jökull hafi skriðið fram yfir mestu útbreiðslu
litlu ísaldar á vestanverðum Stallinum.
Klofajökulsurðin (4. og 5. mynd) er sennilega
gamall grjótjökull sem ekki er lengur virkur fyrir utan
svæði með um 700 m geisla frá snertisvæði jökuls og
urðar. Þar fyrir framan er lítill eða enginn ís og hefur
ekki verið um nokkuð langt skeið. Jökullinn virðist hafa
gengið fram í hámarki litlu ísaldar og náð að hreyfa
gamla jökulgarðinn sem markar mestu útbreiðslu
jökulsins eftir ísaldarlok samkvæmt aldursgreining-
um með fléttum um 1934. Eftir það hefur jökullinn
hörfað mikið eða bráðnað undan efninu. Myndunin sem
slík er eldri. Lágmarksaldur Klofajökulsurðarinnar er
frá landnámstíð, sem er greint út frá rennslismynstri
Hallmundarhrauns, en líkast til er myndunin upphaf-
lega frá síðari hluta Nútíma.
Vegna mikilar hreyfingar á jökulgörðum við Eiríks-
jökul eru þeir mjög óstöðugir sem veldur því að fléttur
eiga erfitt með að nema land á þeim. Þetta olli talsverð-
um erfiðleikum við notkun fléttna til aldursgreiningar.
Aðferðin reyndist því ekki mjög vel við Eiríksjökul, en
þó nothæf. Skekkjumörk reyndust mest vera 9 ár í
báðar áttir (2. mynd; 1. tafla).
Mælt var flatarmál jökulsins fyrr og nú og reynd-
ist það hafa minnkað úr 49,4 km2, þegar mest var milli
1880 og 1884, í 23,8 km2 árið 1987 eða um 52%.
Mesta minnkunin var frá 1880-1884 til 1960, en ör-
lítil heildarstækkun varð milli áranna 1960 og 1987
(2. tafla).
Reynt var að áætla meðalþykkt Eiríksjökuls með
útreikningum út frá líkani af flæðieiginleikum jökul-
íss. Benda niðurstöður til að jökullinn sé nú um 220 m
þykkur þar sem hann er þykkastur.
28
JOKULL, No. 46, 1998