Tölvumál - 01.11.2011, Blaðsíða 8

8 | T Ö LV U M Á L
Símenntun kennara
Mjög mikilvægt er að huga að símenntun kennara þar sem þróun er ör í
upplýsingatækni og ný tækifæri og möguleikar opnast stöðugt í kennslu,
námi og starfsþróun. Finna má nýlega umfjöllun um síðastnefnda þáttinn
í nýútkomnu riti þar sem m.a. er fjallað sérstaklega um áhrif fjarnáms og
nýrra tæknimöguleika á starfsþróun kennara (Jakobsdóttir, McKeown og
Hoven, 2010). Viðhorf hafa mjög breyst sem og fagvitund kennara með
aukinni menntun. Þróunin hefur verið í átt frá því að líta á kennarastéttina
sem vinnuafl/launþega (employees) sem þiggi endurmenntun á vegum
vinnuveitenda, í þá átt að kennarar séu fagfólk (professionals) með
forsendur til þess að bæði gefa og þiggja í sinni starfsþróun hvort sem er
á stað, á neti, á sínum vinnustað, nærsamfélagi, á landsvísu eða út fyrir
landsteinana.
Vægi óformlegra leiða til starfsþróunar hefur einnig aukist. Eitt nýjasta
dæmið hér á landi um hvernig hægt er að nýta upplýsingatækni í
starfsþróun kennara er Tungumálatorgið (http://www.tungumalatorg.
is) en markmið þess er að styðja við nám og kennslu tungumála og
fjölmenningarlegt skólastarf. Verkefnið hefur m.a. verið stutt af mennta-
og menningarmálaráðuneytinu, Menntavísindasviði Háskóla Íslands
(MVS) og fleiri aðilum. Vettvangurinn samanstendur af upplýsinga-,
ráðgjafar-, námsefnis- og samskiptavefjum og getur haft mikla þýðingu
fyrir tungumálakennara, skólastjórnendur, foreldra og nemendur. Skráðir
meðlimir eru þegar þetta er skrifað um 149 talsins. Verkefnið hefur
vakið áhuga víða og stuðningur fékkst nýlega úr Sprotasjóði til að þróa
sambærilegan vettvang fyrir náttúrufræðikennara. Þá er áhugi fyrir að þróa
vettvang af sama toga fyrir sérkennara.
Mikil þróun á sér nú stað í uppbyggingu óformlegra tengslaneta og
formlegri samfélaga á neti. Mjög flókið er hins vegar að skapa hentugt
stafrænt umhverfi sniðið að þörfum viðkomandi samfélaga þar sem nýir
miðlar, verkfæri og tæknimöguleikar eru í stöðugri þróun. Vanda þarf til vals
þeirra og þeirra aðferða sem nýttar eru til að fá góða þátttöku og virkni.
Um er að ræða nýtt rannsóknarsvið þar sem mikil þörf er á að skapa meiri
þekkingu en áhugasömum er bent á bókina Digital habitats: stewarding
technology for communities (Wenger, White og Smith, 2009) og nýtt
þemahefti Connectivism: Design and delivery of social networked learning
í tímaritinu IRRODL (www.irrodl.org). Áætlun liggur fyrir um rannsóknar- og
þróunarverkefni sem hefur fengið heitið NETTORG. Hún hefur verið unnin
á vegum Rannsóknarstofu í upplýsingatækni og miðlun (RANNUM) sem
undirrituð stýrir við MVS í samvinnu við fleiri rannsóknarstofur við sviðið
og Tungumálatorgið. Ef styrkveitingar fást þá stefnum við annars vegar
að því að skoða uppbyggingu tengsla- og félagsneta í menntun og hins
vegar munum við skoða sérstaklega Tungumálatorgið. Um er að ræða bæði
þróunarverkefni til að stuðla að uppbyggingu torgsins fyrir mismunandi
notendahópa og rannsóknir þar sem nýtingin og áhrif hennar eru skoðuð.
Verkefnið getur skapað fræðilegan og hagnýtan þekkingargrunn á nýju sviði
sem getur gagnast vel til að nýta og þróa nýjar leiðir með nýjum miðlum
og tæknimöguleikum í menntun og rannsóknum. Hugsanlega gæti orðið
um samstarf að ræða við uppbyggingu nýrrar Menntagáttar. Fyrri útgáfa
Menntagáttar var aðallega upplýsingaveita fyrir kennara, námsfólk og
foreldra þar sem hægt var að finna námsefni tengt markmiðum í námskrá
flokkað eftir bekk/aldri og námsgreinum. Þá var þar að finna upplýsingar um
skóla og menntun (CERI/OECD, 2008). Erfitt var halda utan um endurnýjun
á efni og hönnunin tók ekki mið af möguleikum tengslaneta. Frumútgáfa
af nýrri menntagátt opnaði hins vegar 26. maí sl. (http://alpha.menntagatt.
is). Líkist hún Facebook að ýmsu leyti en fyrirhugað er einnig að þróa þar
wiki-svæði með menntatengdu efni. Vonast er til að samfélag myndist sem
geti tekið virkan þátt í að móta umhverfið hafa samskipti, deila efni og
byggja upp þekkingu. Vonir standa einnig til að nýja menntagáttin geti nýst
til starfsþróunar kennara og skólafólks.
Þó vægi tengslaneta og óformlegra leiða til símenntunar sé að aukast er
ekki þar með sagt að formlegri leiðir eigi ekki einnig að standa til boða. Á
árunum 2006-2009 var námskeiðið Tölvutök í boði fyrir kennara í Reykjavík
og víðar. Námsefnið og námsfyrirkomulagið kom frá Danmörku (Skole-
IT), þróað sem nokkurs konar UST-ökupróf m.t.t. kennslu og var þýtt og
staðfært fyrir fleiri lönd þar á meðal Ísland. Farið var mjög bratt af stað
með yfir 400 kennara skráða úr allmörgum Reykjavíkurskólum og um 80
frá Skagafirði fyrsta árið sem þetta var prófað hér á landi skólaárið 2006-
2007. Um 170-180 kennarar luku námskeiðinu og þó ýmsir væru ánægðir
var töluvert um óánægjuraddir. Mörgum fannst þetta of umfangsmikið og
voru óhressir í garð skólastjóra sem höfðu skráð alla kennara hjá sér í
námskeiðið án mikils samráðs við þá. Hátt á annað hundrað kennara voru
þó skráðir í námskeiðið árið á eftir, en árið þar á eftir voru aðeins um 16
sem luku námskeiðinu (vorið 2009). Því miður var ekki gerð formleg úttekt
á verkefninu til að skoða betur hvað fór úrskeiðis en e.t.v. hefði verið betra
að byrja með fámennari hópa til að sníða vankanta af, og þróa kennslu og
námsefni svo áfram.
Áhugavert símenntunarnámskeið ætlað kennurum hefur verið þróað í
Evrópuverkefninu ICTeacher (sjá http://www.icteacher.eu) Í verkefninu var
einnig rannsakað hvernig símenntun kennara væri háttað í upplýsingatækni
í Austurríki, Danmörku, Englandi, Spáni og Ungverjalandi. Inntak
námskeiðsins sem ætlað er til kennslu með blönduðum hætti (net og stað)
snýr t.d. að samskiptum og tengslanetum í kennslu, leikjum, gagnrýni og
íhugun, farnámi (mobile learning) og nýtingu stafræns námsefnis.
Framtíðar þróun
Kennarar jafnt sem nemendur þurfa að þróa með sér nýtt læsi í takt við
þróun nýrra gagnvirkra samskiptamiðla. Eins og Guðný Guðbjörnsdóttir
(Guðný Guðbjörnsdóttir, 2010) bendir á felur þetta í sér mikla áskorun fyrir
menntakerfið. Við sem störfum við Menntavísindasvið Háskóla Íslands og
höfum verið í forsvari fyrir menntun kennara í upplýsingatækni lítum einnig
svo á að mjög spennandi verði að vinna í skólaþróun, með nýjum miðlum
í samstarfi við vettvang, stjórnvöld og skólasamfélagið allt. Mikilvægt er
m.a. að stuðla að auknu framboði símenntunar og fræðslu fyrir kennara um
nýtingu upplýsingatækni í kennslu, um fjar- og netnám, frjálsan hugbúnað
og opið menntaefni. Við höfum staðið að fjölmörgum námskeiðum á
undanförnum árum í grunn- og framhaldsnámi kennaranema, þau hafa
verið að þróast í takt við nýja miðla en því miður hafa þau aðeins náð til lítils
hluta þeirra þúsunda kennara sem starfa nú á vettvangi. Þróa mætti mörg
þessara námskeiða þannig að þau hentuðu og nýttust starfandi kennurum
á vettvangi með opnari aðgengi en verið hefur og meiri sveigjanleika
varðandi þátttöku, verkefnaskil og/eða mat.
Heimildir: sjá sky.is
Mikil þróun á sér nú stað í uppbyggingu óformlegra tengslaneta
og formlegri samfélaga á neti. Mjög flókið er hins vegar að
skapa hentugt stafrænt umhverfi sniðið að þörfum viðkomandi
samfélaga þar sem nýir miðlar, verkfæri og tæknimöguleikar eru
í stöðugri þróun.
Kennarar jafnt sem nemendur þurfa að þróa með sér nýja læsi í
takt við þróun nýrra gagnvirkra samskiptamiðla.