Tölvumál - 01.10.2013, Síða 45

45
sem unnin eru í tölvum. Þess vegna var lagt til að application program
væri kallað verkforrit, application software kallaðist verkbúnaður og
application language verkefnatengt mál. Með snjallsímum varð til nýtt
fyrirbæri sem var gefið heiti með því að klippa framan af orðinu
application og búa til orðið app. Þar sem ekki hefur tekist að finna
heppilegt orð fyrir application var úr vöndu að ráða. Tvær lausnir eru
hugsanlegar. Sú fyrri er að reyna að finna heppilegt íslenskt orð.
Orðanefndin gerði margar atlögur að því verkefni. Ýmsar tillögur voru
settar fram. Ein tillagan var um orðið notra sem maður gæti haldið að
væri vel nothæft en tölvunotendur bitu ekki á það agn. Eftir miklar
vangaveltur ákvað orðanefndin að leggja til orðið stefja. Orðið stefja
hefur að vísu einnig verið notað um það sem á ensku heitir procedure
eða subroutine og hefur líka verið kallað undirforrit á íslensku. En
nefndin taldi ekki að þetta myndi valda ruglingi. Í 5. útgáfu orðasafnsins
voru líka orðin snjallforrit og stubbur fyrir app. Af þessum orðum er
orðið snjallforrit mest notað. Ég hef einnig séð orðið smáforrit notað
um þetta fyrirbæri. Lausleg könnun á lýðnetinu leiddi í ljós að orðið
snjallforrit er algengara en orðið smáforrit. Önnur lausn er að taka orðið
app í sátt og laga það að íslensku. Orðið gæti þá beygst eins og orðið
happ. Fólk virðist ekki eiga í erfiðleikum með það. En þessi könnun
hefur minnt mig á það að margir Íslendingar fá óbragð í munninn við að
nota slettur, hvort sem er í ræðu eða riti. Þess vegna er oft mikill
þrýstingur á orðanefndina og fleiri aðila um að finna heppileg íslensk
heiti og þess vegna eru orðin snjallforrit og smáforrit nokkuð notuð fyrir
app.
Frá árinu 1983 þegar fyrsta útgáfa Tölvuorðasafnsins kom út hefur
kjarninn í þeim orðaforða sem nú er notaður um tölvur birst í
Tölvuorðasafninu. Nægir í því sambandi að benda á orðin vista (e.
save), vistfang (e. address), gjörvi (e. processor), örgjörvi (e.
microprocessor), stafrænn (e. digital) og geisladiskur (e. CD). Gaman
er að geta þess að orðið geisladiskur var myndað vegna áhrifa frá
færeysku. Einnig mætti benda á nafnorðin rekill (e. driver), beinir (e.
router), þjarki (e. robot) og sögnina að þysja (e. zoom).
Af orðum sem birtust í fyrsta skipti í 5. útgáfu orðasafnsins langar mig til
þess að benda á orðin storkudrif (e. solid-state drive) og storkuminni
(e. solid-state memory) en þau eru mynduð fyrir áhrif frá eðlisfræðingum
sem kalla solid state physics storkufræði. Einnig má benda á orðið
blágeisladiskur fyrir Blu-ray Disk.
Ekki má heldur gleyma sjálfu orðinu tölva sem Sigurður Nordal varpaði
fram um 1965 og er myndað af orðinu tala með u-hljóðvarpi á svipaðan
hátt og völva er myndað með u-hljóðvarpi af orðinu vala. Þorsteinn
Sæmundsson stjörnufræðingur ritaði fyrst um tilurð orðsins tölva í
Tölvumál árið 1982 (Þorsteinn Sæmundsson 1982) en undirrituð ritaði
einnig pistil í sama tímarit 1993 (Sigrún Helgadóttir 1993). Baldur
Jónsson ritaði síðar ítarlega grein um málið árið 1994 (Baldur Jónsson
1994). Fyrst minnst var á færeysku hér að ofan má geta þess að
Færeyingar nota orðið telda um tölvu.
Efni Tölvuorðasafnsins er hugsað fyrir sérfræðinga og almenning og er
ætlað til þess að gera Íslendingum kleift að tala og rita um tölvu- og
upplýsingatækni á íslensku. Það er von nefndarmanna að efni þess
gagnist sem flestum.
Með 5. útgáfu Tölvuorðasafnsins lýkur störfum sá hópur sem hefur
myndað orðanefndina undanfarin 35 ár. Fyrrverandi formaður mun þó
hafa umsjón með vefsetri orðasafnsins og leitast við að svara
fyrirspurnum þangað til nýtt fyrirkomulag hefur verið sett á laggirnar.
Orðanefndin vill nota þetta tækifæri til þess að þakka öllum þeim
óteljandi sérfræðingum í tölvutækni sem hafa aðstoðað nefndina
undanfarin 35 ár. Einnig viljum við þakka öllum sem hafa styrkt starfið
fjárhagslega og sérstaklega stjórn Skýrslutæknifélagsins fyrir að standa
við bakið á nefndinni.
Heimildir
Baldur Jónsson. 1994. Um orðið tölva. Sagnaþing helgað Jónasi
Kristjánssyni sjötugum 10. apríl 1994. Bls. 33–44. Hið íslenska
bókmenntafélag. Reykjavík.
Sigrún Helgadóttir. 1993. Um uppruna orðsins tölva. Tölvumál 18,4:28–
29. https://notendur.hi.is/~sigruhel/vefskrar/um_tolva_
tolvumal_1993.pdf
Sigrún Helgadóttir. 2013. Máltækni á Íslandi. Vefútgáfa Tölvumála 29.8.2013
(http://sky.is/index.php/item/1669-m%C3%A1lt%C3%A6kni-
%C3%A1-%C3%ADslandi).
Þorsteinn Sæmundsson. 1982. Um vikur ársins, almanök og orðið „tölva„.
Tölvumál 7,5:9–12.
http://www.internet.is/halo/um_vikur.html
LIFANDI
LAUSNIR