Morgunblaðið - 15.08.2015, Blaðsíða 22

22 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 15. ÁGÚST 2015
Margar stofnanir, félög og fyrirtæki eru rangt stafsett og mörgheita enskuskotnum nöfnum. Auk þess hafa skammstafanirfærst í aukana, svo sem SA, ESB, LÍÚ, AGS o.fl. Skammstaf-anir fara ekki vel í töluðu máli. Ríkisútvarpið er til dæmis oft
kallað RÚV. Á vef þess er meira að segja hlekkur sem kallast „RÚV okkar
allra“.
Ný stofnun verður til við sameiningu Hafrannsóknarstofnunar og Veiði-
málastofnunar. Sú stofnun hefur fengið nafnið Haf- og vatnarannsóknir. Erf-
itt verður að heyra hvort um er að ræða rannsóknir eða stofnunina þegar
haf- og vatnarannsóknir ber á góma. Þessi nafngift er því afleit.
Þegar Arion banki fékk nafnið var gert grín að því. Menn kölluðu bankann
Ara Jón en fáir vissu hvaðan nafnið Aríon kæmi. Einhverra hluta vegna var
ákveðið að hafa erlendan rithátt; annars hefði hann heitið Aríonsbanki.
Nafnabreyting á Verzlunarmannafélagi Reykjavíkur hefur farið fyrir
brjóstið á mér. Félagið var stofnað 1891 og starfaði undir þessu nafni fram til
ársins 2006 þegar heiti fé-
lagsins var breytt í VR sem
á að standa fyrir virðingu og
réttlæti. Ég skil ekki af
hverju var þörf á þessari
breytingu. Virðing og rétt-
læti eru göfug orð en lýsa
ekki beint starfsemi félags-
ins. Það getur auk þess verið erfitt fyrir félagið að standa undir nafni. Ef ein-
hverjum finnst forsvarsmenn þess sýna virðingarleysi eða ranglæti eru meiri
líkur en minni á að því að það verði haft að háði og spotti. Umfjöllun um fé-
lagið frá nafnabreytingu hefur sýnt að slík nafngift er varhugaverð.
Annað sem stingur í augu er SkjárBíó. Þetta samsetta orð er út úr kú. Til
eru fyrirmyndir eins og skjávarpi, skjámynd o.fl. Orðið brýtur einnig í bága
við stafsetningarreglur þegar seinni liður þess er ritaður með stórum staf, en
það eru erlend áhrif. Þeir sem þetta ákváðu vönduðu ekki til verka.
Á Bylgjunni í sumar voru rúmin „frá Svefn & heilsu“ auglýst og eingöngu
síðara orðið fallbeygt. Ég velti fyrir mér hvort þetta væri algengt og fann Fa-
cebook-síðu verslunarinnar. Þar er ýmist skrifað „Svefn & heilsa“ eða „Svefn
& Heilsa“ en síðari rithátturinn er enn eitt dæmi um stóran staf á röngum
stað. Þessi villa finnst víða, sbr. Betra Bak, Rúm Gott og RB Rúm, sem og
mismunandi ritháttur.
Að lokum vil ég nefna nýjan lýðháskóla á Seyðisfirði sem hefur verið
nefndur LungA. Nafnið er dregið af Listahátíð ungs fólks, Austurlandi, sem
er einnig kölluð LungA. LungA er ekki nafn í mínum augum heldur röng
skammstöfun. Almennt er rætt um skólann sem LungA-skólann eða LungA.
Á vef Seyðisfjarðarkaupstaðar er ritað „LungA skólinn“ með engu band-
striki en „LungA Skólinn“ í næstu línu. Þetta vekur upp spurningar um
hvort ekki sé þörf á að hamra á reglum um stóran og lítinn staf, notkun band-
striks og mikilvægi samræmis ef hunsa á stafsetningarreglur.
Hvaða nafn hentar best?
Tungutak
Eva S. Ólafsdóttir
eva@skyrslur.is
Skammstafanir hafa færst í aukana en þær fara ekki alltaf vel í töluðu máli.
Innflutningsbann, sem rússnesk stjórnvöld settu ámatvöru frá Vesturlöndum fyrir ári sem andsvarvið refsiaðgerðum vegna aðgerða Rússa í austur-hluta Úkraínu og á Krímskaga hefur ekki reynzt
auðvelt í framkvæmd vegna skipulegra tilrauna til að
smygla matvörum inn í Rússland eftir öðrum leiðum m.a.
í gegnum Hvíta-Rússland og Kazakhstan. En jafnframt
hafa fyrirmæli Pútíns um eyðileggingu á slíkri matvöru
valdið verulegri gagnrýni innan Rússlands og sumir
greinendur telja að þau mótmæli muni aukast eftir því
sem frekari fréttir berast af því að mat sé hent í stórum
stíl. Þetta þýðir að innflutningsbannið og afleiðingar þess
gætu valdið og eru kannski að valda usla innan Rúss-
lands.
Hið ársgamla innflutningsbann hefur leitt til þess að
verðlag á matvælum í Rússlandi hefur hækkað að með-
altali um 20%. Hver og einn getur séð hvers konar áhrif
slík hækkun matvöru mundi hafa hér. Snemma á þessu
ári hækkuðu sumar tegundir grænmetis í Rússlandi um
60%.
Þegar innflutningsbannið var
sett á hétu stjórnvöld í Rússlandi
því að þau mundu vinna gegn
verðhækkunum með því að auka
framleiðslu heima fyrir og flytja
matvörur inn frá öðrum löndum.
Þannig jókst innflutningur frá
Serbíu og Makedóníu um 35% og 200% á síðustu 12 mán-
uðum.
En jafnframt tók svarti markaðurinn til starfa og hóf
innflutning á matvöru frá Vesturlöndum í gegnum Hvíta-
Rússland og Kazakhstan. Á fyrstu sex mánuðum inn-
flutningsbannsins jókst innflutningur frá Vesturlöndum
til fyrrnefnda ríkisins um 141% og hins síðarnefnda um
108%. Þessar matvörur voru svo sendar til Rússlands.
Þegar rússneskum stjórnvöldum tókst að stöðva þennan
innflutning var farið að falsa upprunaskírteini. Það eru
matvörur frá Vesturlöndum, sem hafa ratað með þessum
hætti til Rússlands, sem nú er verið að henda.
Þessar upplýsingar byggjast á greiningu sjálfstæðrar
bandarískrar rannsóknarstofnunar sem nefnist Stratfor
og var stofnuð af George Friedman sem athygli hefur
vakið hin síðari ár vegna bóka, sem hann hefur skrifað um
„geó-pólitíska“ stöðu heimsmála, þar á meðal bóka þar
sem hann spáir fyrir um þróun mála á næstu áratugum.
Stratfor bendir á að eyðing matvöru hafi kallað fram
pólitísk mótmæli heima fyrir í þeim mæli að þau hafi kom-
ið rússneskum stjórnvöldum á óvart. Yfir 285 þúsund ein-
staklingar hafi skrifað undir áskorun á netinu þess efnis
að þessi matur verði gefinn fátækum í stað þess að hann
sé eyðilagður. Talið er að um 20 milljónir Rússa lifi nú
undir fátæktarmörkum. Gagnrýnin á þessar aðgerðir er
ekki takmörkuð við stjórnarandstöðuna í Rússlandi.
Þekktur sjónvarpsmaður í Rússlandi og stuðningsmaður
stjórnvalda, Vladimir Solovyov að nafni, hefur gagnrýnt
aðgerðirnar og segist ekki skilja hvernig hægt sé að
henda mat. Prestur í rússnesku rétttrúnaðarkirkjunni
hefur sagt það sama og segir að amma sín hafi kennt sér
að það væri synd að henda mat.
Ein ástæða fyrir þessum sterku viðbrögðum er að mati
Stratfor að snemma á 20. öld og fram undir miðja öldina
hafi milljónir dáið úr hungri í Sovétríkjunum. Sex millj-
ónir manna hafi dáið á árum heimsstyrjaldarinnar fyrri
og í kjölfar byltingarinnar hafi orðið hungursneyð á
ákveðnum svæðum. Þá hafi um 7 milljónir manna dáið
þegar sovézk stjórnvöld keyrðu í gegn samyrkjubúskap í
Kazakhstan, Úkraínu og á fleiri svæðum sem leiddi til
matarskorts. Í kjölfar heimsstyrjaldarinnar síðari hafi
um 1,5 milljón manna dáið úr hungri vegna eyðileggingar
styrjaldarinnar.
Í kjölfar falls Sovétríkjanna hafi matvörur frá Vest-
urlöndum flætt yfir Rússland og
greiður aðgangur að matvælum
hafi treyst ráðamenn í Rússlandi í
sessi. Stratfor telur að þessar deil-
ur innan Rússlands getið aukið á
óánægju vegna versnandi efna-
hagsástands og ráðamenn í Kreml
hafi áhyggjur af því að slík óánægja geti leitt til vaxandi
þjóðfélagslegs óróa.
George Friedman spáði því fyrir nokkrum misserum
að nýtt kalt stríð væri í aðsigi milli Vesturlanda og Rúss-
lands og tæpast hægt að segja annað en að hann hafi
reynzt sannspár miðað við stöðu mála í samskiptum
Rússlands og Vesturlanda. En jafnframt lét hann í ljósi
þá skoðun að Rússar mundu tapa því kalda stríð vegna
þess að þeir hefðu ekki efnahagslegt bolmagn til þess að
halda það út. Augljóst er að verðfall á olíu á heimsmark-
aði sem nú er líklegra en áður að verði langvinnt m.a.
vegna samkomulagsins við Íran, kemur mjög illa við efna-
hag Rússa.
Þetta mat Friedmans kemur heim og saman við þá
heimssýn, sem blasir við frá Osló, og ráðamenn þar hafa
látið í ljósi í einkasamtölum á undanförnum mánuðum.
Þeir hafa sagt að áhugi Bandaríkjamanna á deilunum við
Rússa sé takmarkaður vegna þess að þeir líti ekki svo á
að Rússar ógni hagsmunum sínum þegar til lengri tíma sé
litið. Þeir hafi einfaldlega ekki fjárhagslegt bolmagn til
þess. Þess vegna beinist athygli Bandaríkjamanna meira
að Kyrrahafi og Mið-Austurlöndum.
Í grundvallaratriðum snúast deilurnar við Rússa þó um
sambúð þjóðanna í Evrópu, sem Helmut Schmidt, fyrr-
verandi kanslari Vestur-Þýzkalands, lýsti í stórmerkri
ræðu á flokksþingi jafnaðarmanna hinn 4. desember 2011
á þann veg að hún hefði einkennzt af blóðugum átökum
þjóðríkja í Evrópu, sem nú væru 40 talsins, um aldir.
Ætli við Íslendingar kunnum fyllilega að meta þann
frið sem við búum við vegna legu lands okkar hér norður í
höfum?
Innflutningsbannið veldur
vandræðum innan Rússlands
Matvæli hafa hækkað í verði
að meðaltali um 20% og í
stöku tilvikum um 60%
Af innlendum
vettvangi …
Styrmir Gunnarsson
styrmir@styrmir.is
Á Söguþingi 2012 gagnrýndiSkafti Ingimarsson sagnfræð-
ingur bók mína um Íslenska komm-
únista 1918-1998, en erindi hans er
aðgengilegt á skemman.is. Hann
benti að vísu ekki á neinar villur í
henni, sem er fagnaðarefni, en hann
kvað vænlegra til skilnings á komm-
únistahreyfingunni íslensku að
skoða hvers vegna hún naut mikils
fylgis en að reyna að sakfella hana
fyrir óeðlileg tengsl við valdhafana í
Kreml.
Skafti hefur bæði rangt og rétt
fyrir sér. Hann hefur rangt fyrir sér:
ég ætlaði ekki að skrifa almenna
sögu kommúnistahreyfingarinnar ís-
lensku, heldur einmitt skoða sér-
staklega, að hve miklu leyti íslenskir
kommúnistar væru kommúnistar, en
þar skildi með kommúnistum og lýð-
ræðisjafnaðarmönnum, að komm-
únistar vildu ekki hafna með öllu of-
beldi í stjórnmálabaráttu lýðræðis-
ríkja ólíkt jafnaðarmönnum. Ég
rannsakaði því sérstaklega ofbeld-
isverk og ofbeldishugmyndir ís-
lenskra kommúnista, tengsl þeirra
við ofbeldisstjórnir og vörn þeirra
fyrir slíkar stjórnir. Ég gengst fús-
lega við því að ég skrifaði aðra bók
en þá sem Skafti vildi að yrði skrif-
uð.
Skafti hefur líka rétt fyrir sér: ís-
lenska kommúnistahreyfingin naut
miklu meira fylgis en hreyfingar
kommúnista í engilsaxneskum og
norrænum grannríkjum okkar.
Þetta þarf að skýra. Sjálfur nefnir
Skafti að íslenskum kommúnistum
hafi tekist að virkja hina sterku
þjóðerniskennd Íslendinga sem
spratt upp úr sjálfstæðisbaráttunni.
Einnig hafi margir alþýðumenn
stutt þá vegna baráttu þeirrar fyrir
hagsmunum íslensks verkalýðs. Þeir
hafi því sprottið upp úr íslenskum
jarðvegi, ekki verið sendisveinar frá
Rússlandi.
Eitthvað er til í þessum skýring-
um, en þær hrökkva samt ekki til.
Kommúnistar fóru til dæmis fram úr
jafnaðarmönnum í kosningunum
1942, en árin á undan höfðu þeir ekki
beitt þjóðernisrökum, svo að heitið
gæti. Þeir gripu til slíkra raka, svo
að um munaði, eftir að Ísland komst
á áhrifasvæði Bandaríkjamanna í
kalda stríðinu. Þá varð „stéttabar-
áttan“ að „þjóðfrelsisbaráttu“. Þetta
skýrir því ekki góðan árangur þeirra
í kosningunum 1937 og 1942. Og á
Íslandi stóðu alþýðumenn frammi
fyrir sama vali og í grannríkjunum
milli kommúnista og jafnaðarmanna,
sem hvorir tveggja sögðust berjast
fyrir hagsmunum verkalýðs. Af
hverju völdu tiltölulega fleiri alþýðu-
menn hér á landi kommúnista? Þetta
þarf að skýra.
Athugasemdir og leiðréttingar vel þegnar
Hannes H. Gissurarson
hannesgi@hi.is
Fróðleiksmolar úr sögu og samtíð
Skýringar
og sakfellingar
FÁRÁNLEG VERÐ!
ALLTAÐ
50%
AFSLÁTTUR
HJÓLA-OGSPORTVÖRUVERSLUNIN · FAXAFENI 7 · REYKJAVÍK · SÍMI 5 200 200
VERSLAÐU Á
WWW.GÁP.IS
68.940
114.900