Hagskýrslur um manntöl - 01.01.1913, Side 11

Hagskýrslur um manntöl - 01.01.1913, Side 11
IX ínanlis augum. Þcgar hvorld varhafísum, bólu, eldgosum eða landskjálftum um að kenna, þá skrifaði alþingi konungi um hinar »skel(ilegu syndir« íslendinga, sem væru svo »rjetllállega straffaðar« að þeir gælu ekki greitt hernaðarskalt, eða auka- álögur. Þrált fyrir alt vit og vaskleik, og cndurbætur æltjarðarvinanna á 18. öld, þá urðu það þó fremur Reykjarmóðuharð- indin, sem leystu fólkið undan einokun- inni, en ættjarðarást og stjórnlægni Jóns Eiríkssonar, hamfarir Skúla Magnússonar, og valmenska og hámentun Hannesar Finnssonar. Fólkið var óupplj’St, það las mest ljelegar guðsorðabækur og fylgdi for- ingjunum ekki. Frá 1300 og út 18. öld var »tíminn genginn úr liði« lijer á landi eins og Hamlet Danaprins kemst að orði, og það var ekki unl að kippa honum í lið- inn, fyrr en fólkið var orðið upplj'stara, en það varð ekki fyr en á 19. öld. Manntölin 1801 —1901 Ijet stjórnin i Kaupmannahöfn taka, og skýrslurnar um þau voru samdar fyrst af hagfræðisnefnd- inni í Kaupmannahöfn og siðar af Hag- slofu ríkisins. Fyrslu manntölin eru ckki gefin út fyrr en 1842. Hjer á landi safn- aði Bjarni amlmaður Thorsleinsson og gaf út búnaðarskýrslur frá árunum 1821 til 1833. Nokkrum árum siðar kemur út »eitt hið merkilegasta og fjölskrúðugasta liagfræðisrit Jarðatal á íslandi eftir Jolinsen« — svo lýsir Jón Sigurðsson því,— enda er það afar merkileg bók. Litlu síðar kemur Bókmenlafjelagið lil sögunnar. Jón Sigurðsson sókli fyrst til stjórnarinhar í maí 1855 um 200 rdl. og fjekk nei. Fimm dögum cftir ueilunina sókli hann um 300 rdl. styrk handa Bók- mentafjelaginu lil að gela úl landshags- skýrslur á íslensku, cða að Hagstofan í Danmörku gæfi þær út að öðrum kosti. Hagslofan liafði engum á að skipa, til að gera íslenskar skýrslur. Fjánnálastjórnin vísaði frá sjer til dómsmálastjórnarinnar, en hún útvegaði 1856 Bókmentafjelaginu — eftir ítrekaða beiðni á ný 400 rdl. á ári. 1855 selli Jón Sigurðsson af stað verk- vjelarnar, sem átlu að vinna að íslensk- um hagskýrslum, slækka verkahring þeirra og gjöra þær að almannaeign. Þær unnu líka hvíldarlaust til 1875, þegar Lands- liöfðingjadæmið og stjórnin tók við heima á íslandi. Alt varð islenskt, og gefið út á islensku, nema manntölin. Þau komu út á dönsku og voru þýdd á íslensku eftir á. Af þeim mönnum sem unnu að verk- inu skal einkum tveggja getið, Arnljóts Ólafssonar og Sigurðar Hansens. Arnljót- ur slundaði sljórnfræði við háskólann, og víðast sjest það að sá kló sem kunni, þegar liann er að gjöra alhuganir sínar við töflurnar. Hann liugsar mikið og skarplega um málin. Hann skrifar sjer- staka ritgjörð um landshagsfræði íslands. Hún er beinagrindin i hagfræði landsins, og bíður enn eftir að fá holdið og blóðið utan á öll beinin sumslaðar, þóll lienni sje víða svo vel í skinn komið, að varla sje betur hjá öðrum þjóðum. Arnljótur er þá þegar orðinn fróður maður, vel að sjer í sinni grein og í islenskum cfnum, og skarp- vilur. Þrált fyrir það mun honum skjátl- ast verulcga þegar hann er að ákveða fólksfjöldann í fornöld, Lhsk. I. b., bls. 322, og álítur hann hafa verið eflir skatt- bænda-tölunum: Skall- Bœndur bœndur alls Mannlal 1096 .................... 4530 14549 104753 1311 .................... 3990 13206 95083 1753 .................... 2100 6700 484301) Hann lelur 7,2 manns á hverju heimili öll árin, því 1096 hafi verið margir höfð- ingjar uppj, sem liöfðu 100 manns i heimili. í fornöld bjuggu landsmenn allir lil sveita, og sveitaheimilin eru stærri en heimilin við sjóinn, eða kaupslaðarheim- ilin nú. Stærð heimilanna er þess vegna líkleg. Heimili höfðingja með 100 manns, munu aldrei hafa verið íleiri uppi í einu á öllu landinu en 20. Ef þau hefðu verið 1) Tölurnar 1753 eru teknar eftir skýrslu Skúla Magnússonar landfógcta. b
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180
Side 181
Side 182
Side 183
Side 184
Side 185
Side 186
Side 187
Side 188
Side 189
Side 190
Side 191
Side 192
Side 193
Side 194
Side 195
Side 196
Side 197
Side 198
Side 199
Side 200
Side 201
Side 202
Side 203
Side 204
Side 205
Side 206
Side 207
Side 208
Side 209
Side 210
Side 211
Side 212
Side 213
Side 214
Side 215
Side 216
Side 217
Side 218
Side 219
Side 220
Side 221
Side 222
Side 223
Side 224

x

Hagskýrslur um manntöl

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hagskýrslur um manntöl
https://timarit.is/publication/1171

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.