Hagskýrslur um manntöl - 01.01.1913, Blaðsíða 11

Hagskýrslur um manntöl - 01.01.1913, Blaðsíða 11
IX ínanlis augum. Þcgar hvorld varhafísum, bólu, eldgosum eða landskjálftum um að kenna, þá skrifaði alþingi konungi um hinar »skel(ilegu syndir« íslendinga, sem væru svo »rjetllállega straffaðar« að þeir gælu ekki greitt hernaðarskalt, eða auka- álögur. Þrált fyrir alt vit og vaskleik, og cndurbætur æltjarðarvinanna á 18. öld, þá urðu það þó fremur Reykjarmóðuharð- indin, sem leystu fólkið undan einokun- inni, en ættjarðarást og stjórnlægni Jóns Eiríkssonar, hamfarir Skúla Magnússonar, og valmenska og hámentun Hannesar Finnssonar. Fólkið var óupplj’St, það las mest ljelegar guðsorðabækur og fylgdi for- ingjunum ekki. Frá 1300 og út 18. öld var »tíminn genginn úr liði« lijer á landi eins og Hamlet Danaprins kemst að orði, og það var ekki unl að kippa honum í lið- inn, fyrr en fólkið var orðið upplj'stara, en það varð ekki fyr en á 19. öld. Manntölin 1801 —1901 Ijet stjórnin i Kaupmannahöfn taka, og skýrslurnar um þau voru samdar fyrst af hagfræðisnefnd- inni í Kaupmannahöfn og siðar af Hag- slofu ríkisins. Fyrslu manntölin eru ckki gefin út fyrr en 1842. Hjer á landi safn- aði Bjarni amlmaður Thorsleinsson og gaf út búnaðarskýrslur frá árunum 1821 til 1833. Nokkrum árum siðar kemur út »eitt hið merkilegasta og fjölskrúðugasta liagfræðisrit Jarðatal á íslandi eftir Jolinsen« — svo lýsir Jón Sigurðsson því,— enda er það afar merkileg bók. Litlu síðar kemur Bókmenlafjelagið lil sögunnar. Jón Sigurðsson sókli fyrst til stjórnarinhar í maí 1855 um 200 rdl. og fjekk nei. Fimm dögum cftir ueilunina sókli hann um 300 rdl. styrk handa Bók- mentafjelaginu lil að gela úl landshags- skýrslur á íslensku, cða að Hagstofan í Danmörku gæfi þær út að öðrum kosti. Hagslofan liafði engum á að skipa, til að gera íslenskar skýrslur. Fjánnálastjórnin vísaði frá sjer til dómsmálastjórnarinnar, en hún útvegaði 1856 Bókmentafjelaginu — eftir ítrekaða beiðni á ný 400 rdl. á ári. 1855 selli Jón Sigurðsson af stað verk- vjelarnar, sem átlu að vinna að íslensk- um hagskýrslum, slækka verkahring þeirra og gjöra þær að almannaeign. Þær unnu líka hvíldarlaust til 1875, þegar Lands- liöfðingjadæmið og stjórnin tók við heima á íslandi. Alt varð islenskt, og gefið út á islensku, nema manntölin. Þau komu út á dönsku og voru þýdd á íslensku eftir á. Af þeim mönnum sem unnu að verk- inu skal einkum tveggja getið, Arnljóts Ólafssonar og Sigurðar Hansens. Arnljót- ur slundaði sljórnfræði við háskólann, og víðast sjest það að sá kló sem kunni, þegar liann er að gjöra alhuganir sínar við töflurnar. Hann liugsar mikið og skarplega um málin. Hann skrifar sjer- staka ritgjörð um landshagsfræði íslands. Hún er beinagrindin i hagfræði landsins, og bíður enn eftir að fá holdið og blóðið utan á öll beinin sumslaðar, þóll lienni sje víða svo vel í skinn komið, að varla sje betur hjá öðrum þjóðum. Arnljótur er þá þegar orðinn fróður maður, vel að sjer í sinni grein og í islenskum cfnum, og skarp- vilur. Þrált fyrir það mun honum skjátl- ast verulcga þegar hann er að ákveða fólksfjöldann í fornöld, Lhsk. I. b., bls. 322, og álítur hann hafa verið eflir skatt- bænda-tölunum: Skall- Bœndur bœndur alls Mannlal 1096 .................... 4530 14549 104753 1311 .................... 3990 13206 95083 1753 .................... 2100 6700 484301) Hann lelur 7,2 manns á hverju heimili öll árin, því 1096 hafi verið margir höfð- ingjar uppj, sem liöfðu 100 manns i heimili. í fornöld bjuggu landsmenn allir lil sveita, og sveitaheimilin eru stærri en heimilin við sjóinn, eða kaupslaðarheim- ilin nú. Stærð heimilanna er þess vegna líkleg. Heimili höfðingja með 100 manns, munu aldrei hafa verið íleiri uppi í einu á öllu landinu en 20. Ef þau hefðu verið 1) Tölurnar 1753 eru teknar eftir skýrslu Skúla Magnússonar landfógcta. b
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182
Blaðsíða 183
Blaðsíða 184
Blaðsíða 185
Blaðsíða 186
Blaðsíða 187
Blaðsíða 188
Blaðsíða 189
Blaðsíða 190
Blaðsíða 191
Blaðsíða 192
Blaðsíða 193
Blaðsíða 194
Blaðsíða 195
Blaðsíða 196
Blaðsíða 197
Blaðsíða 198
Blaðsíða 199
Blaðsíða 200
Blaðsíða 201
Blaðsíða 202
Blaðsíða 203
Blaðsíða 204
Blaðsíða 205
Blaðsíða 206
Blaðsíða 207
Blaðsíða 208
Blaðsíða 209
Blaðsíða 210
Blaðsíða 211
Blaðsíða 212
Blaðsíða 213
Blaðsíða 214
Blaðsíða 215
Blaðsíða 216
Blaðsíða 217
Blaðsíða 218
Blaðsíða 219
Blaðsíða 220
Blaðsíða 221
Blaðsíða 222
Blaðsíða 223
Blaðsíða 224

x

Hagskýrslur um manntöl

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Hagskýrslur um manntöl
https://timarit.is/publication/1171

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.