Morgunblaðið - 10.09.2015, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 10. SEPTEMBER 2015
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Þó að enn sérúmlega ártil forseta-
kosninganna í
Bandaríkjunum er
kosningabaráttan
vestra komin á
mikinn skrið. Einkum hefur
hún verið fjörug innan Repú-
blikanaflokksins, þar sem 17
manns hafa sýnt áhuga sinn á
útnefningu flokksins. Þar á
bæ líta menn svo á að öflug
stjórnarandstaða við sitjandi
forseta auk óánægju almenn-
ings með Obama gæti tryggt
flokknum Hvíta húsið á nýjan
leik.
Demókratamegin virtist
lengi vel allt stefna í að
Hillary Clinton fengi vart
samkeppni um útnefninguna,
en tölvupóstar frá tíð hennar
sem utanríkismálaráðherra
hafa dregið úr vinsældunum.
Líklega gátu aðstandendur
Clinton búist við einhvers
konar bakslagi, en einn helsti
tilgangurinn með því að hafa
svo langan aðdraganda að
sjálfum forsetakosningunum
er sá að tryggja það að hver sá
sem nær því að keppa um
Hvíta húsið sé hæfur til for-
ystu og að ferill frambjóðand-
ans standist gagnrýni og skoð-
un almennings. Það skiptir
enda máli að sá sem velst til
starfans geti borið þá ábyrgð
sem forsetastólnum fylgir.
Donald Trump, auðkýfing-
urinn sem ber höfuð og herðar
yfir aðra og hefðbundnari
frambjóðendur í Repúblik-
anaflokknum, uppfyllir tæpast
þetta skilyrði. Trump virðist
þeim hæfileika
gæddur að geta
ávallt sagt það
sem fólk vill
heyra. Þannig hef-
ur hann bæði lýst
yfir stuðningi sín-
um og andstöðu við fóstureyð-
ingar og byssueign, sem hvoru
tveggja eru hitamál í Banda-
ríkjunum. Slíkt „skoð-
anaflakk“ myndi sökkva
venjulegum frambjóðendum,
en Trump er langt frá því að
vera venjulegur.
Líklega skiptir þó mestu að
Trump hefur náð að eigna sér
innflytjendamálin með óraun-
hæfum loforðum um að reisa
múr á milli Bandaríkjanna og
Mexíkó. Óheflað orðbragð og
töfralausnir á öllum helstu al-
þjóðamálum hafa heldur ekki
dregið úr vinsældum hans.
Samkvæmt skoðanakönn-
unum sem gerðar voru um
helgina er Trump ekki bara
með örugga forystu á aðra
repúblikana í forkosning-
unum, heldur myndi hann
einnig bera sigurorð af þeim
frambjóðendum demókrata
sem nú þykja líklegastir til
þess að vera útnefndir, þar á
meðal Clinton.
Frægð og trúðslæti hafa áð-
ur skilað mönnum langt í
kosningum og þess vegna er
full ástæða til að hafa áhyggj-
ur af þróuninni vestra. Vegna
hinnar löngu kosningabaráttu
hafa Bandaríkjamenn hins
vegar gott tækifæri til að fá
leið á trúðnum. Vonandi gerist
það áður en það verður um
seinan.
Frægð og trúðslæti
hafa stundum skilað
mönnum langt í
kosningum }
Trump sækir enn á
Gagnrýnt hefurverið að í
fjárlagafrumvarp-
inu er gert ráð fyr-
ir sáralítilli lækk-
un
tryggingagjalds.
Þetta er skattur sem var
hækkaður verulega í tíð fyrri
ríkisstjórnar en hefur haldið
sér að mestu þó að öll rök
hnígi til þess að hann lækki,
einkum mun betra atvinnu-
ástand.
Þá er nauðsynlegt að horfa
til þess að atvinnulífið tók á sig
miklar byrðar með kjarasamn-
ingum fyrr á árinu og lækkun
tryggingagjalds myndi auð-
velda fyrirtækjunum að mæta
þeirri hækkun án þess að
þurfa að bregðast við með því
að hleypa launahækkununum
út í verðlagið, sem aftur dreg-
ur úr kaupmáttaraukningunni
sem að er stefnt.
Í ræðu sinni á
Alþingi í fyrra-
kvöld sýndi fjár-
málaráðherra því
skilning að at-
vinnulífið kallaði
eftir því að þessar álögur yrðu
minnkaðar og sagði það í eðli
sínu frelsismál sem gæti stuðl-
að að því að „þar geti hug-
myndir fengið að blómstra,
skjóta rótum, að þar finni
menn kröftum sínum viðnám,
geti ráðið til sín fólk og hrint
hugmyndum í framkvæmd“.
Mikilvægt er að skilningur
sé á því að létta þurfi álögum
af atvinnulífinu. Enn betra
væri ef sá skilningur kæmi
fram í fjárlögum. Við meðferð
fjárlagafrumvarpsins er sjálf-
sagt að Alþingi skoði þetta vel
og taki afstöðu með því að at-
vinnulífið geti blómstrað.
Skilningur á þörfum
atvinnulífsins þarf
að skila sér inn í
fjárlög næsta árs}
Lækka þarf tryggingagjald
E
r ekki orðið löngu ljóst að fólk vill
hafa áhrif á mikilvægar ákvarð-
anir sem verið er að taka er
varða samfélagið og þegna þess?
Með tilkomu allra samfélags-
miðlanna er mun auðveldara fyrir fólk að koma
skoðunum sínum á framfæri. Ein manneskja
getur haft gríðarleg áhrif því það tekur ekki
nema örskotsstund að koma hugmyndum á
flug, nú síðast þegar skorað var á félagsmála-
ráðherra að setja flóttamenn á oddinn og
breyta fyrri ákvörðun. Við höfum séð fleiri um-
byltingar á síðustu misserum þegar mál sem
áður voru hjúpuð þöggun hafa verið dregin
fram í dagsljósið.
Leiðtogar í lýðræðisríkjum þurfa að hlusta
eftir röddum fólksins. Sumir segja að jafnvel sé
betra að vera góður í að hlusta en tala. Skoð-
anakannanir með almennilegu úrtaki komast nálægt því
að vita hver vilji fólks er, í það minnsta gefa þær vísbend-
ingar um hvað meirihlutinn vill. Ítrekað hefur komið fram
í skoðanakönnunum að fylgishrun sumra stjórn-
málaflokka hefur hrunið á meðan aðrir laða til sín fylgi.
Kannski bendir það til þess að flokkarnir séu ekki í góðum
tengslum við vilja almennings, að forystumenn þeirra
hlusti ekki nægileg vel.
Við búum við fulltrúalýðræði þar sem við fáum á fjög-
urra ára fresti vald til að velja stjórnmálaflokka sem kom-
ast næst því sem hugur okkar stendur til. Kannski fara
ekki allar skoðanir saman við tiltekinn flokk en sá sem við
teljum að skili mestum árangri fær atkvæðið
okkar. Á Alþingi safnast síðan þeir saman sem
sigrað hafa. Því miður virðist sem þjóðin beri
ekki mikið traust til þeirra sem þar sitja núna.
John Lennon söng Power to the People fyrir
margt löngu. Byltingarsinnar og stjórn-
málaöflin á vinstri vængnum eiga ekki einka-
rétt á því að setja hnefann á loft og vilja valdið
til fólksins. Ætti það ekki miklu frekar að vera
keppikefli þeirra sem vilja frelsi einstaklings-
ins sem mest? Gæti það ekki átt við um frelsi
til að hafa áhrif oftar en á fjögurra ára fresti?
Ég vil hafa áhrif og þess vegna vil ég þjóðar-
atkvæðagreiðslu. Ég treysti Íslendingum til að
setja sig inn í málefni sem taka á afstöðu til,
enda erum við upp til hópa vel upplýst og vel
menntuð. Niðurstaða úr þjóðar-
atkvæðagreiðslu hugnast þó ekki alltaf ráð-
andi valdhöfum, eins og gerðist til dæmis þegar þjóðin
hafnaði Icesave. Þá var því hafnað að bera ábyrgð á skuld-
um einkabanka í höndum stjórnenda sem fóru langt fram
úr þjóð sinni.
Það er ekki hægt að bera fyrir sig að það sé of kostn-
aðarsamt að standa í þjóðaratkvæðisgreiðslum. Í tækni-
væddum heimi getur ekki verið flókið að gefa hverjum
ríkisborgara vald til að hafa áhrif með atkvæði sínu. Fyrr
á árinu var hægt að smíða auðkennislykil vegna leiðrétt-
inga lána. Gæti það kerfi ekki virkað í hina áttina þannig
að ég gæti greitt mitt atkvæði, mitt mikilvæga þjóðar-
atkvæði? margret@mbl.is
Margrét Kr.
Sigurðardóttir
Pistill
Valdið til fólksins
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Ef hafinn yrði innflutningurá lifandi dýrum værumiklar líkur á að sjúk-dómar færu að gera vart
við sig í íslenskum dýrum strax á
fyrsta ári. Meðal annars er talið lík-
legt að garnaveiki kæmi upp í ís-
lenskum kúm. Gæti kostað 800 millj-
ónir til tvo milljarða að losna við
þann eina sjúkdóm úr stofninum.
Þetta eru meginniðurstöður
áhættumats vegna innflutnings lif-
andi dýra í frjálsu flæði samkvæmt
reglum Evrópusambandsins og
efnahagslegar afleiðingar garna-
veiki í nautgripum fyrir íslensk
kúabú sem kynnt var í gær.
Viðkvæmir búfjárstofnar
Frjáls innflutningur lifandi
dýra var eitt af átakamálunum í við-
ræðum um aðild Íslendinga að
Evrópusambandinu. Innflutning-
urinn er frjáls innan ríkja ESB.
Halldór Runólfsson, fyrrverandi
yfirdýralæknir og nú ráðgjafi í at-
vinnuvegaráðuneytinu, segir að ís-
lensk stjórnvöld hafi ekki getað fall-
ist á að láta ESB-reglurnar ná til
Íslands. Gömlu íslensku búfjárstofn-
arnir, nautgripir, sauðfé, geitur og
hestar, hafi lengi verið einangraðir
og séu því sérstaklega viðkvæmir
fyrir sjúkdómum sem grassera í
Evrópu. Nefnir Halldór að það hafi
komið í ljós þegar hestapestir bár-
ust hingað til lands fyrir fáeinum ár-
um og gerðu mikinn usla í hrossa-
rækt og hestamennsku. Því séu
gerðar miklar varúðarráðstafanir
þegar heimilaður sé innflutningur á
erlendu erfðaefni, svo sem sæði og
frjóvguðum eggjum, og sóttkví þeg-
ar minkar og gæludýr komi til
landsins. Evrópusambandið hafi
krafist þess að sýnt væri fram á að
áhættan væri jafn mikil og Íslend-
ingar teldu.
Preben Willeberg, fyrrverandi
yfirdýralæknir í Danmörku og pró-
fessor við Kaupmannahafnar-
háskóla, var fenginn til að fram-
kvæma áhættumat fyrir íslensk
stjórnvöld. Auður L. Arnþórsdóttir,
sóttvarnadýralæknir hjá Matvæla-
stofnun, og Halldór Runólfsson
lögðu til efni í nokkra kafla um ís-
lenskar aðstæður, auk fleiri ís-
lenskra sérfræðinga. Halldór segir
að áhættumatið sé hávísindalega
unnið. Það var sent í ritrýningu til
eins af virtustu sérfræðingum Evr-
ópu á þessu sviði, sem staðfesti að
vinnubrögðin væru í samræmi við
það sem best þekkist og matið unnið
samkvæmt alþjóðlegum stöðlum.
Garnaveikin alvarleg
Meginniðurstaða áhættugrein-
ingarinnar er að strax á fyrsta ári
eftir að innflutningur hæfist væru
miklar líkur á að sjúkdómar kæmu
upp í íslenskum dýrum. Áhættan
myndi aukast með hverju árinu sem
liði. Miklar líkur eru taldar á að
nautgripastofn garnaveikibakterí-
unnar og Salmonella Dublin bærust
í nautgripi og líklegt að afleiðing-
arnar yrðu miklar. Jafnframt eru
miklar líkur á að bakterían sem
veldur Q-hitasótt bærist í nautgripi,
sauðfé eða geitur, en afleiðingarnar
yrðu ekki eins miklar og af garna-
veiki. Þá eru miklar líkur taldar á að
veirur sem valda mæði-visnu og
smitandi liða- og heilabólgu bærust í
sauðfé og geitur með alvarlegum af-
leiðingum. Halldór vekur athygli á
því að þessum sjúkdómi var útrýmt
hér á landi á síðustu öld með gríðar-
legum kostnaði ríkisins og miklum
fórnum sauðfjárbænda. Loks kemur
fram að mjög líklegt sé að þeir þrír
hrossasjúkdómar sem athugaðir
voru bærust í hross hér með alvar-
legum afleiðingum.
Sjúkdómar bærust
strax á fyrsta ári
Morgunblaðið/Eggert
Kýr Miklar líkur eru á að nautgripastofn garnaveikibakteríunnar bærist í
nautgripi með innflutningi, með alvarlegum afleiðingum fyrir kúabændur.
„Áhættumatið
stendur fyrir
sínu, ef við þurf-
um síðar á því að
halda að sanna
nauðsyn þess að
við þurfum og
getum sjálf
stjórnað okkar
innflutningi á lif-
andi dýrum,“ segir Halldór Run-
ólfsson um gildi áhættumatsins
þegar aðildarviðræðum við ESB
hefur verið hætt. Hann leggur
áherslu á að við verðum áfram
með betri sjúkdómastöðu en ríki
ESB og hægt að sanna afleið-
ingar frjáls innflutnings með
þessari skýrslu, ef þess verður
talin þörf í framtíðinni.
Metin var áhættan af því að
flytja inn lifandi dýr frá Dan-
mörku, þar sem sjúkdómastaðan
er tiltölulega góð. Teknir voru
fyrir nokkrir sjúkdómar í kúm,
kindum og hestum sem ekki eru
í íslenskum dýrum.
Stendur allt-
af fyrir sínu
GILDI ÁHÆTTUMATS
Halldór
Runólfsson