Morgunblaðið - 28.09.2015, Blaðsíða 26

26 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 28. SEPTEMBER 2015
SCREEN- OG RÚLLUGARDÍNUR
Láttu sólina ekki
trufla þig í sumar
Henta vel þar sem sól er mikil
en þú vilt samt geta séð út
Sendum frítt hvert á land sem er gegn staðgreiðslu
Hringdu og bókaðu tíma í máltöku
Álnabær
Allt fyrir gluggann… úrval, gæði og þjónusta.
Síðumúla 32, Reykjavík. Sími: 588 5900 ▪ Tjarnargötu 17, Keflavík. Sími: 421 2061
Glerárgötu 32, Akureyri. Sími: 462 5900 ▪ alnabaer.is ▪ Opnunartími: mán.-fös. 10-18Íslensk framleiðsla eftir máli
Meiri gæði
Meira úrval
VIÐTAL
Vilhjálmur A. Kjartansson
vilhjalmur@mbl.is
Félagarnir Áskell Másson og Einar
Jóhannesson sendu nýlega frá sér
plötuna Music for Clarinet. Vinátta
og samstarf þeirra á sér langa sögu
og hefur verið báðum giftusamt.
„Okkar kynni ná yfir nokkra ára-
tugi og ætli það hafi ekki verið ein-
hvern tímann á árinu 1978 þegar ég
samdi klarínettkonsert fyrir Einar,“
segir Áskell en hann hafði þá heyrt
Einar spila á tónleikum og í upp-
töku. „Ég var á þessum tíma að
gæla við þá hugmynd að semja
konsert fyrir klarínett og sinfón-
íuhljómsveit og konsertinn sem ég
samdi þá fyrir Einar var unninn upp
úr mínu fyrsta hljómsveitarverki
sem ég skrifaði á árinu 1976, þá að-
eins 23 ára.“
Einar var búsettur á Englandi á
þessum árum og minnist fyrstu
funda þeirra Áskels árið 1979.
„Ég bjó í Englandi á árunum 1969
til 1980 og var svo heppinn að geta
komið oft heim til Íslands og í einni
slíkri ferð árið 1978 hitti ég Áskel á
förnum vegi í desemberblíðunni rétt
fyrir jólin. Við mæltum okkur mót
og þegar við hittumst þá sýndi Ás-
kell mér heilan klarínettukonsert
sem hann hafði nýlokið við að semja.
Við lásum verkið saman og spjöll-
uðum um konsertinn,“ segir Einar
en hann hefur að eigin sögn alltaf
nálgast tónlist, gamla sem nýja, á
mjög persónulega hátt.
„Ég virðist hafa haft þau áhrif á
Áskel að hann endurskoðaði nokkra
hluti og gerði vissar breytingar á
konsertinum. Ég frumflutti síðan
konsertinn með Sinfóníunni í gamla
góða Háskólabíói undir stjórn Páls
Pampichler Pálssonar. Síðan gerði
útvarpið upptöku af verkinu sem
var svo sent á alþjóðaþing tónskálda
í París – kallað Rostrum – þar sem
fram fer árleg keppni um bestu
verkin og konsertinn vann til verð-
launa. A.m.k. 16 útvarpsstöðvar
pöntuðu verkið til flutnings og þar
með var Áskell kominn á heimskort
núlifandi tónskálda.“
Áskell segir samstarf og vináttu
þeirra hafa þar með verið innsigl-
aða.
„Í framhaldinu skrifaði ég ein-
leiksverk, Blik, sem meðal annars
var samið undir áhrifum af spila-
máta Einars. En Einar hefur spilað
það mjög víða um lönd og hvorki
meira né minna en í fjórum heims-
álfum.“
Lærðu í Barnamúsíkskólanum
Eins og með margt í lífinu var
klarínettinu ekki haldið að Einari
heldur kom það upp í hendurnar á
honum af einskærri tilviljun.
„Það er nokkur saga að segja frá
því hvernig ég fann klarínettið og
hvers vegna það átti jafn vel við mig
og raun ber vitni. Ég byrjaði á að
læra á fiðlu hjá Rut Hermanns í
gamla Barnamúsíkskólanum, 7 ára
gamall. Okkur samdi ekki sérlega
vel, stappaði nærri áflogum stund-
um og ég þvertók fyrir að halda
áfram eftir veturinn þótt Róbert
Abraham Ottósson skólastjóri hafi
reynt að telja um fyrir mér. Ég hef
líklega verið skapmeira barn á þess-
um árum heldur en ég geri mér
grein fyrir. Róbert Abraham reynd-
ist mér alltaf vel og ég fór bara að
syngja drengjasópran hjá honum í
staðinn. Síðan þegar ég var 9 ára
flutti söngkennarinn í Miðbæj-
arbarnaskólanum inn hljóðfæri frá
Ameríku og við krakkarnir máttum
velja okkar hljóðfæri. Ég var síð-
astur og þá var bara eitt einmana
klarínett eftir sem ég tók með heim.
Ég fann strax skyldleikann við
sönginn og það hefur fylgt mér síð-
an.“
Áskell segir skemmtilegt að Ein-
ar skuli minnast á Barnamúsíkskól-
ann. Sjálfur byrjaði Áskell að læra á
klarínett þar hjá Gunnari Egilson
þegar hann var 8 ára gamall.
„Ég varð fyrir miklum áhrifum
frá Gunnari, yndislegum manni og
kennara af Guðs náð, og áhrif hans
hafa fylgt mér ætíð síðan. En það
var ekki síður dramatískt hjá mér
en hjá Einari þegar ég ákvað að
hætta að spila á klarínett. Ég var þá
kominn í nám hjá öðrum kennara
sem reyndist ekki vel og orðinn 10
ára gamall. Þetta var í raun kúvend-
ing fyrir mig og ég var mjög hugsi
þótt ég vissi að ég vildi sannarlega
halda áfram í músík.“
Tónskáldið kallaði og Áskell seg-
ist hafa svarað kallinu. „Ég opnaði
eyrun fyrir tónlist úr öllum heims-
hornum og þá hefur tónskáldið í
mér líklega að einhverju leyti brot-
ist fram í mér. Löngu síðar komst
ég að því að Gunnar hafði líka verið
kennari Einars og haft þau áhrif á
hann að hann fór út í atvinnu-
mennsku sem klarínettleikari. Ann-
ars er það miður að þegar ég nefni
atvinnumennsku þá leiðir það hug-
ann að því að atvinnumennska tón-
höfunda á enn töluvert í land hér-
lendis. Til þess að það breytist þarf
m.a. bæði að breyta reglum um og
styrkja starfslaunakerfi okkar.“
Spilaði framúr-
stefnulegan djass
Þeim félögum er margt til lista
lagt en hafa þeir reynt sig á sérsviði
hvor annars? Getur tónskáldið tekið
upp hljóðfærið og heillað heilan sal á
meðan hljóðfæraleikarinn semur
spilanleg verk?
„Stravinsky sagði einhvern tíma
að enginn ætti að koma nálægt tón-
smíðum nema hann mætti til og
gæti ekki annað. Ég hef hins vegar
stundum þurft að útsetja lög eða
búa til línur fyrir klarínettið, t.d. í
tónleikaröðinni minni í Þingvalla-
kirkju á sumrin þar sem laga þarf
tónlistina að sérstökum aðstæðum.
En í sannleika sagt er myndlistin
mín ástríða og ég held ég fari ekki
að semja óratóríur og sinfóníur úr
þessu,“ segir Einar sposkur á svip
og lítur til Áskells sem viðurkennir
að hafa spilað djass á sínum yngri
árum.
„Fyrir mér hafa hlutirnir þróast
þannig að eftir markvissa þjálfun í
þá veru að öðlast innri heyrn varð
nótnapappírinn einfaldlega mitt
hljóðfæri. Ég get þó bætt við að
þegar ég var um 18 ára gamall þá
spilaði ég mjög nútímalegan og
framúrstefnulegan djass á systur-
hljóðfæri klarínettsins, sópran-
saxófón, flautu og slagverk með frá-
bærum músíkköntum, eins og til að
mynda Pierre Dørge, Morten Carl-
sen og John Tchikai, á m.a. þeim
fræga stað Montmartre í Kaup-
mannahöfn og í danska útvarpinu.“
Nýja platan fjórtán ár í vinnslu
Music for Clarinet kom út núna í
ágúst en platan sjálf hefur verið í
vinnslu í nokkurn tíma.
„Já, það er líklega frá árinu 2001
sem við fórum að ræða um upptökur
á verkunum. Til þess að gera langa
sögu stutta tókst okkur að ljúka
þeim einhvern tíma á árinu 2005 en
síðan þá höfum við verið að velta
fyrir okkur vænlegum útgefanda,“
segir Áskell og Einar tekur í sama
streng.
„Það er vitaskuld nokkuð langt
síðan að við Áskell gerðum okkur
Ætlaði að verða munkur á
 Munklífið heillaði klarínettleikar-
ann Einar Jóhannesson á sínum tíma
en hann spilar tónlist Áskels
Mássonar á nýútgefinni plötu
 Vinir lærðu báðir í Barnamúsík-
skólanum, þó hvor á sínum tíma