Skólavarðan - 01.01.2002, Blaðsíða 9

Tilgangur minn með þessum skrifum er
að koma á framfæri helstu niðurstöðum
bandarískra rannsókna á sambandi skóla-
stærðar við ýmsa þætti sem falla undir vel-
ferð nemenda, í því skyni að auðvelda upp-
lýsta og málefnalega umræðu hérlendis.
Í Bandaríkjunum hafa þessi mál verið
rannsökuð frá því fyrir 1925. Vakin skal at-
hygli á að í Bandaríkjunum eru börnum
skipað eftir aldri í barnaskóla (5-10 ára),
miðskóla (10-13) og unglingaskóla (13-17).
Í dag eru þar 26.000 skólar með 300 nem-
endur eða færri, en í bandarískum rann-
sóknum er skilgreiningin á litlum skóla oft-
ast sett við 300 nemendur en sjaldnar við
400 nemendur. Árið 1998 voru 25% ungl-
ingaskóla í Bandaríkjunum með fleiri en
1000 nemendur.
Rannsóknir Bandaríkjamanna á sam-
bandi skólastærðar við ýmsa þætti skóla-
starfs hafa m.a. leitt til eftirfarandi niður-
staðna og ákvarðana þarlendra yfirvalda:
1. Það eru meiri líkur á að nemendur í
litlum skólum nái betri árangri í námi sam-
anborið við nemendur stórra skóla. Talið
er öruggt að þetta eigi við um nemendur
sem búa við erfitt hlutskipti, en þetta sam-
band er ekki eins vel staðfest meðal nem-
enda sem búa við gott atlæti.
2. Auðveldara er að stjórna litlum skól-
um en stórum. Þar er venjulega minni
skriffinnska og færri reglur til að fara eftir.
Stjórnendur eru aðgengilegri fyrir nem-
endur og starfsfólk og vandi einstakra nem-
enda og kennara getur fengið meiri tíma
og athygli stjórnenda lítilla skóla. Stjórn-
endur lítilla skóla geta verið meira á ferð-
inni um skólann og leiksvæði hans.
3. Samheldni og samstarf nemenda í litl-
um skólum er yfirleitt meira en í stórum
skólum og agabrot eru hlutfallslega færri.
4. Meiri líkur eru á að kennarar þekki
eitthvað til allra nemenda og bakgrunns
þeirra í litlum skóla en stórum. Slíkt leiðir
til skjótari viðbragða þegar eitthvað bjátar á
í námi eða framkomu barnsins og árang-
ursríkari samvinnu við foreldrana.
5. Nemendur lítilla skóla hafa fleiri tæki-
færi til þátttöku í margskonar viðburðum
eins og leiklist, skemmtunum, íþróttum og
annari félagsstarfsemi samanborið við
nemendur stórra skóla.
6. Tengsl kennara og skólastjórnenda lít-
illa skóla eru bæði meiri og óformlegri en í
stórum skólum. Þessvegna eru meiri líkur á
velheppnaði samvinnu starfsliðs í minni
skóla en þeim stærri. Kennararnir telja sig
einnig hafa meiri stjórn og sjálfstæði á
starfi sínu í litlum skóla samanborið við
stóra.
7. Vegna meiri þátttöku nemenda lítilla
skóla í starfsemi þeirra, þykir nemendum
þeir eiga meira í skólanum og eru stoltari
af að tilheyra honum, samanborið við nem-
endur stórra skóla.
8. Í stórum skólum mæta nemendur verr
og hlutfallslega fleiri unglingar detta út úr
námi í stórum skólum en þeim minni.
9. Stuðningur og samvinna foreldra við
skóla er meiri og sterkari eftir því sem
skólanir eru minni.
10. Litlir skólar eru miklu sveigjanlegri
en stórir skólar og eru betur í stakk búnir
að bæta og breyta skipulagi og vinnuregl-
um en stórir skólar. Í litlum skólum er t.d.
auðveldara að skipuleggja atburði eins og
nemendaferðalög og foreldraviðtöl.
Fámennir skólar
10
Við og við heyrast umræður um gæði
fámennra skóla hérlendis. Oft er slík
umræða tengd hugmyndum sveitar-
félaga um að leggja af skólahald eða
sameina tvo eða fleiri skóla. Aðal-
ástæðan fyrir sameiningarumræðu er
fjárhagslegs eðlis. Umræða um aðra
þætti sem skipta máli varðandi skóla-
stærð vill hinsvegar verða lítil eða
ómarkviss vegna þess að hérlendis er
í raun allt of lítið vitað um gæði
ólíkra skólastærða, og hvaða breytur
skilja að góða og slaka skóla.
Um samband skólastærðar og
velferðar nemenda
Auðveldara er að
stjórna litlum skólum en
stórum. Þar er venjulega
minni skriffinnska og
færri reglur til að fara
eftir. Stjórnendur eru
aðgengilegri fyrir nem-
endur og starfsfólk og
vandi einstakra nem-
enda og kennara getur
fengið meiri tíma og at-
hygli stjórnenda lítilla
skóla. Stjórnendur lítilla
skóla geta verið meira á
ferðinni um skólann og
leiksvæði hans.
Skólavarðan fékk þessa grein
Ragnars S. Ragnarssonar til birt-
ingar sem inngangsgrein í umfjöll-
un um málefni fámennra skóla.
Síðar verður rætt við skólamenn
og fleiri um fámenna skóla á ýms-
um skólastigum.