Skólavarðan - 01.01.2002, Blaðsíða 11

Júlíus K. Björnsson, forstöðumaður
Námsmatsstofnunar, segir að erfitt sé að
bera saman PISA 2000 rannsóknina og
TIMSS-rannsóknina sem gerð var fyrir
nokkrum árum. Þær séu gerðar á ólíkum
tíma, taki ekki til sömu aldurshópa og
nálgist viðfangsefnin á gerólíkan hátt. Júlí-
us segir að TIMSS-rannsóknin hafi að
miklu leyti byggst á því að prófa nemendur
í stærðfræði og náttúrufræði á sama eða
svipaðan hátt og skólakerfið gerir í venju-
legum prófum. PISA-rannsóknin nálgist
viðfangsefnið með allt öðrum hætti og úr
annarri átt. Reynt sé að meta hvaða þættir
það séu í námsefninu sem nemendur þurfi
að nota eftir að grunnskóla lýkur, hvaða
hæfni þeir þurfi á að halda sem fullorðið
fólk og hvernig þeim takist að tileinka sér
hana.
Samkvæmt fyrstu niðurstöðum PISA-
rannsóknarinnar standa Finnar sig best í
lestri en Japanir og Kóreumenn í stærð-
fræði og náttúrufræði. Þessar þrjár þjóðir
eru jafnframt meðal þeirra þjóða þar sem
bilið á milli bestu og slökustu nemenda er
minnst.
Íslenskir nemendur standa sig að meðal-
tali vel í samanburði við aðrar þjóðir í
OECD.
Fimmtán ára nemendur á Íslandi standa
sig marktækt betur í lestri en jafnaldrar
þeirra að meðaltali í OECD löndunum.
Á Íslandi rétt eins og í öðrum OECD
löndum standa stúlkur sig marktækt betur
en piltar í lestri.
Fimmtán ára nemendur á Íslandi standa
sig marktækt betur í stærðfræði en jafn-
aldrar þeirra í OECD löndum gera að
meðaltali. Frammistaða í náttúrufræði er
hins vegar svipuð og að meðaltali í þeim
löndum.
Athygli vekur að í Ástralíu, Kanada,
Finnlandi, Nýja Sjálandi og Bretlandi sýna
15 - 19% nemenda hámarksgetu í lestri. Á
Íslandi er þetta hlutfall aðeins 9%.
Verða þeir hæfustu út undan?
Á Íslandi er hlutfall nemenda sem ekki
ná lægsta hæfnisþrepi í lestri aðeins 4%
sem er marktækt lægra en meðaltalið í
OECD löndunum. Þetta þýðir að fáir
nemendur á Íslandi eru mjög slakir í lestri,
samanborðið við OECD löndin, en sýnir
jafnframt að frekar fáir eru afburðagóðir.
Sama er uppi á teningnum í stærðfræði.
Hvað geta skólar gert til að bæta stöð-
una að þessu leyti?
„Mikilvægt er að gera sér grein fyrir því
að sá alþjóðlegi samanburður, sem við
erum gjarnan upptekin af í rannsóknum af
þessu tagi, segir okkur aðeins örlítið brot af
því sem máli skiptir. Ekki er hægt að rekja
nema um það bil 10% af breytileikanum í
þessu stóra gagnasafni til mismunar milli
landa. Þar af leiðandi byggist meðaltals-
samanburður á milli landa aðeins á örlitlu
broti þeirra upplýsinga sem þarna er að
finna og getur af þeim sökum verið vill-
andi. Það er miklu betra að reyna að fara
ofan í efnið og finna hæfnina sem liggur að
baki. Það kemur berlega í ljós hjá okkur að
hér eru tiltölulega fáir nemendur slakir.
Kerfið virðist sinna þeim nemendum vel
sem eiga á brattan að sækja í námi. Hins
vegar eru ekki nærri nógu margir í efstu
hæfnisþrepunum. Ég hef þó enga trú á því
að svo verði áfram um ókomna framtíð.
Við erum ekkert öðruvísi fólk en Finnar en
við þurfum líklega að gera hlutina á ein-
hvern annan hátt en við höfum gert til
þessa. Við þurfum einfaldlega að leggja
meiri áherslu á bestu krakkana. Og þegar
ég tala um þá bestu á ég við 15 - 20%
nemenda í hverjum árgangi sem geta hugs-
anlega miklu meira en þeir sýna í dag.
Allir sem stunda vaxtarrækt og lyftingar
vita að ekkert met verður slegið án æfinga.
Það þarf að reyna á vöðvana til þess að þeir
stækki. „Vöðvarnir“ sem við erum að tala
um hér eru ekkert öðruvísi en aðrir vöðvar.
Skólarnir þurfa hugsanlega að endurskipu-
leggja starf sitt að einhverju leyti. Leggja
þarf meiri áherslu á að allir í bekknum hafi
næg verkefni við hæfi. Ég veit mæta vel að
þetta er erfitt vegna þess að allflestir kenn-
arar eru með alltof stóra hópa en ég er ekki
í minnsta vafa um að með dálítilli hug-
kvæmni er þetta hægt. Við sjáum að aðrar
þjóðir gera þetta sem hafa úr minna að
spila en við. Þjóðir sem hafa lakari efnahag
og verri félagslegar aðstæður ná betri ár-
angri en við. Skýringin liggur í því sem
gert er inni í skólunum og hvernig það er
gert.
Við þurfum líka að gera okkur grein fyrir
því að lestur er grundvallarhæfni sem fólk
þarf á að halda til að geta stundað allt ann-
að nám. Ef lestrarhæfni er ábótavant er
eðlilegt að viðkomandi standi sig heldur
ekki vel í öðrum greinum. Við höfum ekki
lagt nægilega áherslu á að auka og bæta
lestrargetu. Í nútíma upplýsingasamfélagi
gildir að vera fljótur að draga mikið af upp-
lýsingum úr hvers kyns texta og gera það
rétt og vel. Ég held að leggja verði mikla á-
herslu á að bæta og auka þessa hæfni. Það
er að sjálfsögðu mjög mikilvægt að finna
hvaða nemendur eiga við lesörðugleika
eins og lesblindu (dyslexia) að etja en við
þurfum líka að gera eitthvað til að auka
hæfni þeirra sem þegar geta lesið. Við
verðum að gera okkur grein fyrir því að ör-
lítill hluti er illa læs en 95% eru læs þótt
lestrarhæfnin sé afar mismunandi. Á því
þurfum við að taka.“
Hvað skýrir einkum mismunandi
frammistöðu nemenda?
„Ég treysti mér ekki til að svara því strax.
Ýmislegt í gögnum sem við erum að vinna
úr getur skýrt þetta að hluta, m.a. atriði
sem lúta að skipulagi skóla og kennslunni
sjálfri, námsefni og lengd skólatíma.
Í TIMSS-rannsókninni komu fram
greinileg tengsl milli fjölda skóladaga og
frammistöðu í stærðfræði og náttúrufræði.
Í Singapore, þar sem nemendur stóðu sig
best í stærðfræði, eru flestar kennslustundir
í stærðfræði. Við erum hins vegar í hópi
landa með fæstar kennslustundir í stærð-
Pisa - rannsóknin
12
PISA-rannsóknin (Programme for
International Student Assessment)
er alþjóðleg rannsókn á vegum
OECD á árangri 15 ára nemenda í
lestri, stærðfræði og náttúrufræði.
Fyrsta umferð hennar fór fram árið
2000 (PISA 2000) og voru fyrstu nið-
urstöður kynntar í byrjun desember
sl. Þær byggjast á svörum 265 þús-
und nemenda í 32 löndum, þar á
meðal Íslandi. Allir nemendur sem
voru í tíunda bekk grunnskóla árið
2000 tóku þátt í íslenska hluta rann-
sóknarinnar.
Of fáir í hópi þeirra bestu
Júlíus um Finna og Ís-
lendinga: Við erum ekk-
ert öðruvísi fólk en
Finnar en við þurfum
líklega að gera hlutina á
einhvern annan hátt en
við höfum gert til þessa.
Við þurfum einfaldlega
að leggja meiri áherslu
á bestu krakkana. Og
þegar ég tala um þá
bestu á ég við 15 - 20%
nemenda í hverjum ár-
gangi sem geta hugsan-
lega miklu meira en þeir
sýna í dag.