Skólavarðan - 01.05.2003, Side 6

Kristján: Stig af stigi er upprunnið í
Seattle í Bandaríkjunum en mörg Evrópu-
lönd hafa á undanförnum árum tekið upp
kennslu þess vegna þess hve efnið er að-
gengilegt og kennsla og kennsluundirbún-
ingur auðveldur.
Þar að auki hafa endurteknar rannsóknir
sýnt marktæk áhrif kennslunnar á hegðun
barna og samskipti. Stig af stigi er samið
af Kathy Beland fyrir Commitee for
Children, óháða sjálfseignarstofnun í
Bandaríkjunum, veffang: www.cfchildren.
org. Þýðandi er Þórir Jónsson kennari á
Ólafsfirði.
Námsefnið skiptist í þrjá pakka: Í ágúst
2002 var gefinn út pakki fyrir 4-6 ára börn.
Pakkinn fyrir 7-8 ára börn kemur út síðar á
árinu 2003. Og stefnt er að því að gefa út
pakkann fyrir 9 - 10 ára árið 2004. Nú þeg-
ar hafa 30 grunn- og leikskólar á Íslandi
tekið upp kennslu með Stig af stigi og 20
til viðbótar hafa pantað efnið og réttinda-
námskeið í lok þessa skólaárs og byrjun
þess næsta.
Markmiðið með kennslunni í Stig af
stigi er að kenna börnunum:
• að skilja aðra og láta sér lynda við þá
• að leysa úr vanda og nota til þess
félagslegan skilning
• að kunna að umgangast reiði og draga
úr æsingi
Stig af stigi er auðveld leið til að ræða
tilfinningar, æfa börn í að leysa úr vanda og
kenna þeim aðferðir sem draga úr árásar-
hneigð.
Mikilvægt er að byrja snemma á að
kenna börnum að hafa stjórn á sér og sýna
félagslega hegðun. Efnið fær kennurum í
hendur hnitmiðaðar aðferðir við að kenna
börnum félagslega hegðun. Rannsóknir
hafa sýnt að þeir kennarar sem leitast við
að kenna nemendum sínum jákvæða félags-
lega hegðun þurfa sjaldnar að fást við
hegðunarerfiðleika en aðrir. Mikilvægur
grunnur að samskiptafærni barna er lagður
í leikskólum og strax þar mótast venjur sem
leiða til hegðunar- og aðlögunarvanda í
grunnskóla, en hegðunar- og aðlögunar-
vanda er sem kunnugt er vaxandi vandamál
í skólum landsins.
Lögð er áhersla á samstarf við foreldra í
þjálfun barnanna, því mikilvægt er að
börnin mæti sömu viðhorfum heima og í
skóla og að þau fái sömu leiðbeiningar á
báðum stöðum. Ef foreldrar og kennarar
hafa sömu áherslur eru mestar líkur á að
þjálfunin beri árangur. Stig af stigi I hefur
verið mjög vel tekið og jafnt leik- sem
grunnskólar og foreldrar barnanna hafa
lokið lofsorði á efninu. Efnið er auðvelt í
kennslu og fjölmargar rannsóknir hafa sýnt
fram á árangur af þjálfuninni. Safnað hefur
verið rannsóknargögnum um árangur
kennslunnar í þeim fimm grunnskólum og
sex leikskólum sem tóku þátt í að þróa efn-
ið hérlendis, en enn hefur ekki fengist nægt
fé til að vinna úr þessum gögnum.
Iðavöllur: Þetta verkefni hefur verið í
gangi síðan haustið 2001. Fyrst á elstu
deild en síðan bættist næsti árgangur við
veturinn 2002-2003. Enginn einn verkefn-
isstjóri hér hefur séð um verkefnið en
Reynir-ráðgjafastofa heldur utan um þróun
verkefnisins hér á Akureyri. Þrír kennarar
kenna efnið eins og er í leikskólanum.
Hvutti hvatvísi og Snigill staðfasti eru
börnunum til aðstoðar í verkefninu. Náms-
efnið samanstendur af þremur þáttum, í
fyrsta þættinum er fjallað um innlifun
(samkennd) og börnin læra:
• að lesa svipbrigði og líkamstjáningu
hjá öðrum
• að geta séð hlutina frá sjónarhorni
annarra og sett sig í spor þeirra
• að koma til móts við tilfinningar
annarra
• að orða tilfinningalegar upplifanir
• að fólk geti sýnt mismunandi
tilfinningar við mismunandi
aðstæður
• að sýna umhyggju og finna til
samúðar með öðrum.
Annar þáttur fjallar um hvernig hægt er
að leysa vandamál stig af stigi og hafa
stjórn á hvatvísi. Þessi hluti samanstendur
af fimm skrefum sem notuð eru til þess að
leysa vandamál sem upp koma í daglegum
samskiptum. Til þess að auðvelda yngri
börnum að tileinka sér þessa hæfni hafa
þessi fimm stig verið sett saman í þrjá
flokka: stoppa, bíða, halda áfram og eru þá
notuð veggspjöld með umferðaljósunum.
Í byrjun eru börnunum sagðar sögur þar
sem upp kemur eitthvert vandamál, síðan
reynir hópurinn í sameiningu að leysa
vandamálið þannig að allir verði sáttir.
Seinna eru svo börnin hvött til þess að gera
slíkt hið sama þegar upp koma vandamál í
daglegu lífi.
Í síðasta hlutanum læra börnin sjálf-
stjórn og að hafa stjórn á reiði. Þá er t.d.
fjallað um hvernig hægt er að bregðast við
árásargirni. Börnin læra þá aðferðir til þess
að stjórna skapi sínu. Með æfingu læra
börnin að taka eftir þeim merkjum líkam-
ans sem gefa til kynna að þau eru reið og
þær aðstæður sem kalla fram reiðina. Börn-
unum er kennt að róa sig niður og nota já-
kvæða sjálfsþekkingu og streitulosandi að-
ferðir til að koma í veg fyrir stjórnlausar
reiðitilfinningar.
Kennsluefn i í l í fs le ikn i
Stig af stigi er vandað kennsluefni til
að efla félags- og tilfinningaþroska
barna á aldrinum 4-10 ára. Kristján M.
Magnússon sálfræðingur hjá Reyni-
ráðgjafastofu á Akureyri hefur séð
um útgáfu efnisins á íslensku og
hann tók því ljúflega að kynna Stig af
stigi í stuttu máli fyrir lesendum
Skólavörðunnar. Auk þess er gripið
niður í námskrá Iðavallar á Akureyri,
en síðar eru fyrirhuguð viðtöl við leik-
skólakennara sem vinna með þetta
kennsluefni.
Stig af stigi
7
Börnin á Iðavelli flykkjast í kringum Hvutta
hvatvísa og Snigil staðfasta.
„Rannsóknir hafa sýnt að þeir kennarar
sem leitast við að kenna nemendum sínum
jákvæða félagslega hegðun þurfa sjaldnar að
fást við hegðunarerfiðleika en aðrir“, segir
Kristján M. Magnússon.