Skólavarðan - 01.05.2003, Blaðsíða 27

Sú var tíðin að flestir Íslendingar gátu sagt sögur. Þeir sögðu frá
atburðum líðandi stundar, sögðu frá eigin afrekum og annarra og
ekki hvað síst sögðu þeir sögur sem þeim höfðu verið sagðar og
höfðu gengið mann fram af manni, kynslóð fram af kynslóð.
Í dag er þetta einhverra hluta vegna öðruvísi. Ekki þykir jafn
sjálfsagt að ungir sem aldnir geti sagt góða sögu , hvað þá að menn
kunni í huga sínum þjóðsögu eða ævintýr til að segja án aðstoðar
bóka. En eitt hefur lítið breyst og það er áhugi á að heyra góðar
sögur. Hver kannast ekki við í afmælum, eða fermingarveislum að
þegar einhver segir: „Ég er með góða sögu!“ þá kætast menn og
leggja við hlustir því alltaf er gaman að heyra góða sögu.
Til er fólk um allan heim sem hefur þetta að atvinnu, að ferðast
um og segja þeim sem á vilja hlýða góðar sögur. Og haldnar eru
stórar hátíðir þar sem sögu-
menn safnast saman og úr
verður risastór söguveisla. Á
Íslandi hefur verið svolítil
vakning í þessa átt og til eru
góðir sögumenn hér á landi.
Þetta listform, að segja
sögu, höfðar mjög sterkt til
barna. Það er mín reynsla
sem leikskólakennari að
börn á leikskólaaldri vita fátt
skemmtilegara en að þeim sé sögð saga. Þegar sögumaðurinn hefur
upp raust sína þá horfa börnin beint í andlit hans og eftirvæntingin
skín úr augum þeirra. Þau vita ekki hvað gerist næst en reyna að
lesa í andlit sögumannsins eða látbragð og ef sögumaðurinn brosir
þá brosa þau líka og ef hann er dapur á svip þá verða þau það
einnig. Að segja sögu býður upp á mikla þátttöku þeirra sem á
hlýða. Börnum þykir gaman að fá að taka þátt. Að kalla hátt á
Búkollu eða jafnvel að fá hlutverk í sögunni eins og að tísta alltaf
þegar talað er um litla fuglinn er börnunum mikils virði. Þetta
form býður líka upp á talsvert frelsi í meðförum sagnanna. Í sög-
unni um Hlina kóngson fara tröllskessurnar með eftirfarandi línu:
„Syngi, syngi svanir mínir svo hann Hlini sofni.“ Slíka setningu
getur sögumaðurinn farið með á óteljandi vegu, rétt eins og andinn
blæs honumí brjóst. Hana
má syngja eða hvísla og fara
með hana eins oft og sögu-
maðurinn telur að áheyr-
endur óski. Ekki er verra ef
sögumaðurinn getur dregið
upp úr pússi sínu eitthvað
sem tengist sögunni á ein-
hvern hátt, t.a.m. körfu
Rauðhettu eða svuntuna
hennar Gilitrutt. Eins og við
vitum sem vinnum með börnum hafa þau gaman af að heyra eitt-
hvað kunnuglegt. Þau vilja gjarnan fá að heyra aftur og aftur sömu
söguna. En þeim finnst líka gaman að heyra eitthvað sem þau hafa
aldrei heyrt fyrr. Þess vegna er sérlega gaman að segja börnum
sögu sem er búin til af sögumanninum sjálfum. Ánægjan verður
enn meiri, upplifunin enn sterkari, sköpunargleði sögumannsins
skilar sér beint til barnanna, hægt er að spinna söguþráðinn um all-
ar mögulegar brautir og stundum getur sögumaðurinn brugðið sér
í margra persóna líki í sömu sögunni.
Hér er eitt dæmi um það hversu sögumaður og áheyrendur geta
lifað sig inn í söguna og gersamlega skipt um hlutverk. Einu sinni
þegar undirrituð hafði nýlokið við segja börnunum í Álftaborg
sögu salnum spurði þriggja ára sonur minn: „Ertu líka mamma mín
í salnum?“ Slík hafði innlifunin í söguna verið að snáðinn var ekki
með það á hreinu hvar sögumaðurinn byrjaði og mamman endaði.
Það sem börn sækjast eftir úr ævintýrum og sögum er tækifærið
til að sleppa huganum á flug og sjá sjálfan sig fyrir sér í hlutverki
söguhetjunnar. Góð saga þar sem víða er komið við, bæði í efni og
anda, eflir hugmyndaflug þeirra og sköpunargleði. Og oftar en
ekki leynist í sögunum góður boðskapur um drenglyndi og ham-
ingju.
Gömlu íslensku ævintýrin eru gersemar sem við fullorðnir verð-
um að koma áfram til barnanna. Allar þessar dásamlegu sögur um
tröll, álfa og huldufólk eru séríslenskt fyrirbæri sem okkur ber að
varðveita og halda á lífi fyrir börnin okkar, rétt eins og Íslendinga-
sögunum. Að kynna þessa sögur fyrir börnum er líka liður í að
draga fram það umhverfi sem við Íslendingar erum sprottnir úr.
Það má því með sanni segja að íslensk ævintýri séu hluti af þjóðar-
arfinum.
Listformið að segja sögu á sérlega vel við þegar talað er um álfa,
huldufólk og tröll því sagnalistin á rætur sínar að rekja langt aftur í
íslenska þjóðarsál, alveg eins og sögurnar sjálfar.
Berglind Agnarsdóttir
Höfundur er leikskólastjóri á Álftaborg.
Smiðshöggið
30
... og viti nú menn!
Til er fólk um allan heim sem hefur þetta að atvinnu, að
ferðast um og segja þeim sem á vilja hlýða góðar sög-
ur. Og haldnar eru stórar hátíðir þar sem sögumenn
safnast saman og úr verður risastór söguveisla. Á Ís-
landi hefur verið svolítil vakning í þessa átt og til eru
góðir sögumenn hér á landi.