Gerðir kirkjuþings - 2010, Qupperneq 31

31
til hjálparstarfs, til stuðnings og styrktar þeim sem verst eru settir í því samfélagi sem
ekki man alltaf eftir sínum minnstu bræðrum.
Ríkisvaldið og þjóðkirkjan hafa nú í annað sinn náð samkomulagi um tímabundna
breytingu á fjárframlögum frá ríkinu samkvæmt kirkjujarðasamkomulaginu frá 1997,
sem geirneglt er í 60. gr. þjóðkirkjulaga. Það kemur nú til kasta kirkjuþings og
Alþingis að staðfesta þessa samningsgerð. Mikilvægast er þó að milli ríkisvaldsins og
þjóðkirkjunnar skuli ríkja samskilningur á því að ekki verði hróflað við gerðu og
lögfestu samkomulagi frá 1997 nema með atbeina og samþykki beggja samningsaðila.

IV.
Umræður og deilur um fjármál þjóðkirkjunnar hljóta að leiða hugann að samskiptum
ríkis og kirkju og margir hafa á orði að tímabært kunni að vera að skilja til fulls þar á
milli. Þær raddir heyrðust á þjóðfundi fyrir skömmu og þetta álitaefni mun vafalaust
koma til kasta stjórnlagaþings á næsta ári. Ekkert er nýtt undir sólinni og ekkert
mannanna verk stendur um aldur og ævi. Til þess að slík umræða geti verið vitræn og
sanngjörn verða menn hins vegar að gera sér skýra grein fyrir því hver staða
þjóðkirkjunnar í samfélaginu er í raun og veru.

Kirkjan stendur á fornum grunni sögu og menningar en sækir þó afl sitt og styrk á
hverjum tíma til samtímans, til þjóðarinnar, til siðgæðis- og trúarvitundar Íslendinga.
Hugtakið þjóðkirkja var löghelgað í stjórnarskránni 1874 um leið og trúfrelsi var leitt
í lög hér á landi. Frá þeim tíma, í 136 ár, hefur það verið stjórnarskrárbundin skylda
ríkisins að styðja og vernda þjóðkirkjuna en gera jafnframt öðrum trúfélögum í
landinu kleift að iðka starf sitt og átrúnað. Þetta þýðir hins vegar ekki að þjóðkirkjan
sé ríkiskirkja eins og þeir vilja helst halda fram sem mest er í nöp við kirkjuna. Þetta
þýðir heldur ekki að með þessu fyrirkomulagi sé gengið á svig við jafnræðisreglur og
mannréttindi yfirleitt eins og staðfest hefur verið af þeim alþjóðlegu stofnunum sem
fjallað hafa um tilvist þjóðkirkju í ríkjum og þá sérstöðu sem hún nýtur.

Í 62. gr. stjórnarskrárinnar felst það fyrst og fremst að þjóð og kirkja séu nátengd og
eigi samstöðu um trúarskilning og trúartraust, veiti hvor annarri styrk og stuðning í
nánu samneyti, hvort heldur í meðbyr eða mótlæti. Stjórnarskrárákvæðið og sú þróun
sem orðið hefur í átt til aukins sjálfræðis og sjálfsstjórnar kirkjunnar, einkum á síðustu
15 árum eða svo, taka af öll tvímæli um að ríki og þjóðkirkja eru ekki eitt. Þjóðkirkjan
er því sannarlega ekki ríkiskirkja eins og til að mynda danska kirkjan sem í einu og
öllu lýtur ráðuneyti kirkjumála og hefur ekkert kirkjuþing til að ráða sínum innri
málum.

Þjóðkirkjan íslenska er sjálfstæð stofnun, sjálfstæður réttaraðili – þjóðkirkja sem nýtur
réttinda og ber skyldur að lögum, þjóðkirkja sem öðrum aðila, íslenska ríkinu, ber að
styðja og vernda. Í stjórnarskrárákvæðinu felst sú skylda ríkisstjórnar og Alþingis að
tryggja að þjóðkirkjan geti gegnt stjórnarskrárbundnu hlutverki sínu gagnvart
þjóðinni. Það hefur ríkisvaldið meðal annars gert með því að veita kirkjunni ótvírætt
sjálfstæði um innri málefni sín, ekki síst með þjóðkirkjulöggjöfinni 1997.

Það má vera alveg skýrt að þjóðkirkjan vill áfram vera þjóðkirkja í dýpsta skilningi
þess orðs án þess að vera ríkiskirkja – þjóðkirkja sem styrkir og eflir og auðgar
samfélagið og siðmenningu þess. Ef til fulls aðskilnaðar kemur milli ríkis og kirkju
með afnámi stjórnarskrárákvæðisins um vernd og stuðning ríkisins við kirkjuna mun
þjóðkirkjan engu að síður geta gegnt mikilsverðu hlutverki sínu sem leiðandi og