Gerðir kirkjuþings - 2010, Síða 35

35
Ávarp dómsmála- og mannréttindaráðherra, Ögmundar Jónassonar

Íslenskt þjóðfélag tekur örum breytingum. Þær breytingar endurspeglast á meðal
annars í viðhorfum til trúarbragða og stofnana sem þeim tengjast. Talað er um að
skilja að ríki og kirkju – að fullu, höggva á öll tengsl. Spurt er hvort trúarbragða-
fræðsla eigi heima í skólum og þá hvernig og í hvaða mæli. Eiga allir að sitja við
sama borð? Kristin trú, Islam, lífsskoðunarfélög, Búddismi?

Hvert viljum við stefna? Þessum spurningum er varpað fram í þjóðfélagsumræðunni
og ég hef fylgst af áhuga með því hvernig kirkjunnar menn hafa blandað sér í þessa
umræðu og iðulega átt frumkvæði að henni sjálfir. Hefur mér þótt hún vera
alvöruþrungin og mjög á dýptina. Sjálfur hef ég velt þessu nokkuð fyrir mér.

Eitt er að horfa til hinna trúarlegu og siðfræðilegu þátta, annað er að líta til stofnana
og forms. Viðfangsefni umræðunnar eru tengslin þarna á milli. Spyrja þarf um
markmið.
Í mínum huga hlýtur takmarkið að vera að skapa víðsýnt og umburðarlynt samfélag;
samfélag sem virðir lýðræðislegan og einstaklingsbundinn rétt; samfélag sem skapar
ekki einum rétt á kostnað annars. Við viljum í senn lúta lýðræðislegum meirihlutavilja
og virða minnihlutasjónarmið. Þetta eru markmiðin hvað skipulagið varðar. Ef
mönnum þykir núverandi skipulagi ábótavant og það ekki fullnægja þessum grund-
vallaratriðum, þá þarf að gera á því breytingar. Spurningin er þá hverjar þær
breytingar eigi að vera og þá ekki síður hvernig þeim skuli hrundið í framkvæmd. Hér
leyfi ég mér að hvetja til mikillar yfirvegunar.

Kirkjan er hluti af heild. Þegar rætt er um samskipti ríkis og kirkju þarf að spyrja
hvernig við viljum haga samskiptum ríkis og trúarhreyfinga almennt í framtíðinni. Ef
hugsunin er sú að réttlætinu verði þá fyrst fullnægt að öllum trúarbrögðum og
trúflokkum verði tryggð sama aðstaða og stuðningur og kristin kirkja hefur haft þegar
best hefur látið, þá gæti þessi nálgun leitt til meiri stofnanalegrar trúvæðingar í
samfélaginu en við höfum þekkt til þessa. Hin varfærnari og þess vegna íhaldssamari
nálgun byggir á því að draga fremur úr en bæta í. Þar er ég á báti.

Þau viðhorf eru allfyrirferðarmikil, ekki aðeins innan þjóðkirkjunnar heldur í ýmsum
trúarsöfnuðum að of langt sé gengið í því að úthýsa trúarbrögðum úr daglegu lífi
skólans. Þau viðhorf heyrast viðruð að ganga eigi í gagnstæða átt og að trúarlíf eigi að
fá ríkulegri aðgang að stofnunum, skólum og öllu opinberu lífi en nú er. Þessi viðhorf
eru síður en svo einskorðuð við einhver ein trúarbrögð. Það ber þjóðkirkjunnar
mönnum að hafa í huga. Víða erlendis eru það einmitt annarrar trúar menn en
kristinnar trúar sem halda þeim á loft. Verði okkur úthýst úr skólum og stofnanalífi,
segir þessi hópur, hljótum við, með hliðsjón af þeim grunnreglum sem halda ber í
heiðri um trúfrelsi og virðingu fyrir rétti minnihlutahópa, að fá að stofna sérstaka
skóla með áherslu á okkar trúarbrögð með öflugum styrk frá ríkinu og ekki minni en
almennir skólar fá.
Þetta viðhorf er vissulega til staðar hér á landi og hefur íslenkst samfélag svarað því,
til dæmis með því að styrkja kaþólskan skóla í Reykjavík. Ekki er hann hverfisskóli
en stuðningurinn byggist á þessari almennu afstöðu um að virða beri vilja fólks óháð
því hvort vilji fólks tengist trúarbrögðum eða skólastefnu. En hversu langt værum við
reiðubúin að ganga í þessu efni? Á að virða rétt allra trúarbragða með þessum hætti
inni í stofnanakerfi landsins?