Gerðir kirkjuþings - 2010, Qupperneq 46

46
að hjálpa þeim sem orðið hafa undir eða eiga við tímabundna erfiðleika að stríða,
bankakerfinu er ætlað að miðla fjármunum á milli þeirra sem þá eiga og þeirra sem
þurfa þá að láni.

Þegar stofnanalegt siðrof á sér stað, gerist það einatt af þeirri ástæðu að ein stofnun
vex mjög hratt og öðrum stofnunum langt yfir höfuð. Í slíku ástandi er hætt við að
merkingarkerfið milli stofnananna raskist og þær sem ekki hafa vaxið í sama mæli,
taki að tileinka sér merkingarkerfi hinnar ofvöxnu. Það henti sannarlega hér.
Bankakerfið óx og óx eins og vatnið í barnasálminum góða og það féll eins og húsið í
sömu frásögn. En áður en það gerðist höfðu margar aðrar stofnanir samfélagsins sem
lítið sem ekkert hafa með peninga að gera, farið að líta hið ofvaxna fyrirbæri
öfundaraugum. Útgangspunktarnir urðu aðrir en þeim var ætlað að vera og eitt sinn
heyrði ég hjúkrunarfræðing í stjórnunarstöðu segja frá því að henni hafi brugðið þegar
hún loksins áttaði sig á því að heilbrigðiskerfið gengur ekki út á niðurskurð heldur það
að lækna fólk. Hún hafði árum saman haft rangt markmið fyrir augum, þó ekki sé gert
lítið úr niðurskurði þar sem hann er nauðsynlegur og óumflýjanlegur. Peningarnir,
áhrif Mammons, höfðu villt henni sýn og gert henni ómögulegt að einblína á þau
verkefni sem henni var treyst fyrir. Og fleiri sögur af þessu tagi má segja úr samfélagi
okkar. Af hverju hafa börnin verið afrækt – jú vegna þess að eftirsókn og kapphlaup
eftir efnalegum gæðum hefur valdið því að fólk hefur misst sjónar á hinu háleita og
mikilvæga verkefni sem foreldrahlutverkið hefur í sér fólgið. Eftir hrun, þegar eftir-
sóknin eftir fjármunum hefur nánast orðið ómöguleg, líður börnum allt í einu betur –
svo segja kannanir3 – en það skýrist af því að fólk sem áður hafði tapað áttum í
merkingarkerfinu sem samfélaginu er nauðsynlegt, hefur nú meiri tíma til að sinna
börnunum og getur um leið betur risið undir skyldum sínum. Það er þetta siðrofs-
ástand sem hér er lýst sem valdið hefur hinum miklu búsifjum sem við þurfum nú að
takast á við. Í þessu siðrofi var ein stofnun sem betur stóð í lappirnar en aðrar. Það var
kirkjan. Kirkjan var það og gagnrýnin heyrðist frá henni, ekki síst biskupi Íslands –
sem leyfði sér að gagnrýna græðgina. Við munum viðbrögðin. Allt varð vitlaust. Það
mátti ekki trufla gleðskapinn. Gleðskapinn sem boðið var til vegna þeirrar rang-
hugmyndar að íslenskir bankamenn hefðu í raun sigrað heiminn og að allir myndu
njóta góðs af. Og það var ekki hlustað, kirkjan hafði ekki styrk til þess að tala inn í
aðstæðurnar með þeim hætti sem nauðsyn bar til. Þó getur kirkjan að mínu mati horft
til hinna miklu uppgangsára með nokkru stolti í þessum efnum.

III.
Ég minntist á að þjóðin hefði gengið í gegnum tvö siðrofstímabil á skömmum tíma;
það sem átti sér stað fyrir hrun og svo það sem nú er yfirstandandi. Mun kirkjan geta
horft til baka þegar það er að baki og sagst hafa gert það sem henni bar? Um það snýst
í raun spurningin sem með einum eða öðrum hætti er varpað fram í titli þessa erindis,
hlutverk og staða þjóðkirkjunnar í siðvæðingu samtímans. Það er skoðun mín að ef
kirkjan eigi að hafa hlutverk og stöðu í siðvæðingunni sem lífsnauðsynleg er í þessu
landi, þá verði hún að koma sér út úr því siðrofsástandi sem hún er nú stödd í.

En hvernig lýsir þetta ástand sér? Segja má að það eigi sér tvíþætta birtingarmynd.
Innri og ytri. Hin ytri birtist í því að yngri kynslóðirnar samsama sig síður en hinar
eldri þeim boðskap sem kirkjan heldur á lofti og boðar og atlaga er gerð að samleið

3 Hér er vísað í rannsóknir stofnunarinnar Rannsóknir og greining. http://www.rannsoknir.is