Félagsbréf - 01.12.1963, Blaðsíða 29

sér í sögu þeirra Bjarna og Steinunn-
ar á Sjöundá, í hlutdeild sjálfs hans
í örlögum þeirra. Mynd þeirra tveggja
er skýrust, fullnuð í sögunni, en
að baki þeirra skipar sér sveitin öll,
öll heimsmynd verksins.
Á Vikivaka er sambærilegt bygg-
ingarlag og Svartfugli. Þar beitir
Gunnar Gunnarsson kunnuglegu sögu-
bragði: saga Jaka Sonarsonar „finnst“
eftir hann og er „gefin út“ af vini
hans einum. Þessi söguháttur, sem
heyrir til almenningi skáldsagnalistai'-
innar, er gamalreyndur til að treysta
sannleiksyfirbragð frásagnarinnar; í
Vikivaka verður hann til að bregða
yfir sögumanninn ljósi úr tveimur ált-
um í senn. Jaki er séður bæði utan
og innan, sjálfslýsing hans er staðfest
og tempruð af athugasemdum og skýr-
ingum „útgefandans“ í umgerð sög-
unnar. Vantrú útgefandans á Fokstaða-
furður er veruleikastaðfesting þeirra,
ef svo má taka til orða: hin kímilega,
tortryggnisfulla frásögn hans veitir
Jaka fótfestu og þegnrétt í heimi dag-
legs „raunveruleika“ og áréttir hæðnis-
og ádeilubrodda verksins til samtíðar-
innar. Söguumgerðin í Vikivaka er
ótiltekin í tíma, en gerist væntanlega
skömmu eftir sögulok á Fokstöðum;
sjálf sagan gerist á eitthvað níu mán-
uðum og er skráð nokkurn veginn
jafnharðan; henni lýkur í þeim skrif-
uðum orðum þegar Jaki stendur upp
til að „ganga og sjá hvernig fer fyrir
þeim,“ — upprisufólki hans í himna-
stiganum. Tími verksins er nútíð. I
stað „tímaumgerðar“ Svartfugls hefur
Vikivaki „umgerð í rúmi“; en innan
umgerðarinnar er gerð beggja sagn-
anna söm: sögulegum efnivið Svart-
fugls er í sýn Eyjólfs til fortíðarinn-
ar skipað í nýtt lífrænt samhengi;
í Vikivaka er alpersónulegur efnivið-
ur jafnáþreifanlega hlutgerður í
draugasögunni á Fokstöðum. Sögurnar
eru gerðar á sama liátt: hin ytri at-
burðarás þeirra er frávarp innri veru-
leika sem er allur sögumannanna
sjálfra og þeim gefst einungis kostur
að höndla á þjáningarfullum örstund-
um innsýni — sem að sínu leyti
hljóta staðfestingu í óbilsamri raun-
skynjun þeirra.
I 17da kafla Svartfugls segir af för
Eyjólfs af Rauðasandi til Sauðlauks-
dals, hann fer einn saman, gangandi,
leggur upp fyrir dögun:
Þa3 er svo undarlegt að vera einn á ferð
inn milli fjalla í freðnu skini frá tungli
og stjörnum. Yfir láglendinu lá vindskafinn
snjór, og fjallahlíðarnar voru sléttar og
svellaðar. Ég var gangandi. Þegar ég kom
upp í hlíðarnar, batt ég á mig mannbrodd-
ana og fylgdi slóðanum upp eftir i hægðum
mínum. Við hvert spor bitu broddarnir sig
niður í ísinn með hörðu braki, sem lét
illa í eyrum í uggvænni næturkyrrðinni. Öðru
hvoru slógu þeir gneista úr grjóti svo að mað-
ur kenndi í nösum þess elds, sem leynist í
öllum hlutum. A þessari göngu minni
kom mér allt líf mitt svo undarlega og ann-
arlega fyrir sjónir, að ég vissi varla, hver
ég sjálfur var, eða hvar ég var staddur.
Bara að allt saman væri draumur! óskaði
ég með sjálfum mér. Kannski ert þú bara
diengur ennþá og ert hér á ferð í einhverj-
um erindum fyrir föður þinn! Að ég hefði
fengið arf, væri orðinn prestur, hefði
kvænzt — og væri nú hérna á ferð — í öðr-
um eins erindum — var það sennilegt? G a t
það eiginlega verið annað en hugarburður?
En væri þetta nú svona samt; væri ég nú
FÉLAGSBRÉF 25