Félagsbréf - 01.12.1963, Blaðsíða 63

um Sumarauka, að ég hefði ætlað að
skrifa bók eftir ákveðinni forskrift,
sem hann teiknaði kirfilega upp í
grein sinni. Síðan eyddi hann heil-
miklu rúmi í að skamma mig fyrir að
fara ekki eftir þeirri forskrift, sem
hann hafði sjálfur búið til! Það er
þessi tilhneiging, þessi flysjungstónn,
sem einkennir alla ritsmíð Jökuls. Af
þessum toga eru t.d. spunnar upphróp-
anir hans um það, að stúlka á gelgju-
skeiði skuli ekki alltaf vera algerlega
sjálfri sér samkvæm til orðs og æðis.
Það lítur nú helzt út fyrir, Baldvin
minn góður, að teygjast ætli úr þessu
hréfkorni meira en ég ætlaði í up])-
hafi. Þó á ég eftir það atriðið, sem
kannski reið baggamuninn, að ég tók
mér penna í hönd að þessu sinni.
Ritdómari segir um aðra aðalpersón-
una, um leið og hann reiðir henni
rothöggið: „hann er í einu orði sagt
upploginn.“ Ég stanzaði hér í lestrin-
um til að átta mig, en seinna í rit-
smíðinni fékk ég skýringu á þessari
staðhæfingu. Þar segir ritdómari frá
því, að hann hafi áður skrifað um
bók eftir mig, smásagnasafnið Vitið
þér enn —og hafi liann hælt því.
Ég vissi þetta ekki og hef ekki séð rit-
dóminn, en vafalaust segir hann þetta
satt. Svo heldur hann áfram: „Þarna
skrifaði Stefán um fólk, sem hann
fann til með, líf, sem hann þekkti.
Þær sögur voru ekki út í bláinn.“
Við skulum staðnæmast við þetta
tvennt: „upploginn“ og „út í bláinn“.
Mig minnir, að ég hafi sagt við þig
einhvern tíma í fyrra, eða kannski við
Eirík Hrein, að skáldsagnasviðið á ís-
landi væri þröngt og afmarkað, og
því gætuð þið ekki búizt við ýkja
mikilli grósku í íslenzkri skáldsagna-
gerð á næstunni. Það er hugsunarhátt-
ur fólks, sem m.a. afmarkar sviðið.
Geti lesendur, og þ.á.m. flestir rit-
dómarar, ekki heimfært persónur, um-
hverfi og andrúmsloft skáldsögunnar
nákvæmlega upp á höfundinn sjálfan,
bókstaflega sannfært sjálfa sig um, að
þetta hafi höfundur séð, lifað og reynt
í eigin persónu, þá eru persónurnar
„upplognar“ og skáldsagan „út í blá-
inn“. Kannski er þetta ekki óeðlileg
afstaða, þegar fábreytni liðinna ára
er höfð í huga og fátækt viðburða í
samfélagi fámennis og kunningsskapar.
En ættum við ekki að fara að hrista
þetta af okkur? Þetta hlýtur að sníða
nútímaskáldsögunni næsta þröngan
stakk, og raunar drepur })að hana í
dróma. Hvað eftir annað hef ég orðið
þessa var í ummælum um mínar bæk-
ur og annarra. Það er eins og allir
þurfi að hafa hitt persónu skáldsög-
unnar á Laugaveginum til þess að
hún teljist okatæk, og viðburðirnir
þurfa helzt að vera úr dagblöðunum
til þess að þeir séu gjaldgengir. Það
er furðulegt, hve fáir menn með þess-
ari bókmenntaþjóð kunna að skilja
á milli skáldverks og höfundar annars
vegar og hinnar borgaralegu stöðu og
athafna mannsins hins vegar. Ritdóm-
arar eru hér ekki undan skildir. Þess
vegna sagði ég einu sinni í gamni við
þig eða Eirík Hrein, að skáldsagna-
höfundar á Islandi ættu alltaf að gefa
út bækur sínar undir dulnefni og
skipta um dulnefni við hverja bók!
Ég kann ekki við þetta músarholu-
sjónarmið hjá rithöfundi eins og Jökli
FÉLAGSBRÉF 59