Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2015, Blaðsíða 40

Náttúrufræðingurinn - 2015, Blaðsíða 40
Náttúrufræðingurinn 132 mountains, as well as on the north side of Snæfellsnes Peninsula7 (Figs. 9, 10). This same distribution type was used by Steindór Steindórsson as support for the theory of overwintering during the ice age.4 By taking the elevation into account, the database has also been used to pro- duce vertical distribution maps, show- ing a section through the mountains around Eyjafjörður.7,14 In the snowrich coastal regions plants dependent on snow shelter in the winter are found from the coast up to the mountains, but are absent from the lowland in the in- land valleys, where the snow may melt away at any time during the winter. The plants will then be exposed to low tem- perature extremes and winter desicca- tion of a degree they can not tolerate. Secure snow protection throughout the winter will in that region only be found above 300–350 m. An example for that distribution type is shown by Vaccinium myrtillus (Fig. 13), Sibbaldia procumbens and Omalotheca supina. The distribution maps based on 10×10 or 5×5 km grid do not differenti- ate between plants with one occurrence within the square and those widely dis- tributed in all suitable habitats. An ex- ample of this problem is shown by the map of Campanula rotundifolia (Fig. 14). That species is ubiquitous in the whole eastern part of the country, but outside that region only present in single, wide- ly separated plots consisting of only few plants each. The map can easily be mis- taken and interpreted as having large centers of distribution in middle North and Southwest. This is not the case, since the species is quite rare in both these areas. This distribution type can best be explained by early colonization of C. rotundifolia in some eastern locality, from where the plants have slowly dis- persed throughout the eastern part of the country filling all suitable habitats. The human settlement in the ninth cen- tury opened a new method of long dis- tance dispersal to other districts. At first it appeared along old travel routes by horses, and later on in plantations cre- ated by reforestation experiments using plant material from the East. Local dis- tribution out from the resulting isolated spots has been very slow. Similar situa- tion is found by Galium boreale, a species that grows everywhere in the Southwest, but occurs only sporadically in the North and East. In many cases the den- sity of the distribution in certain region gives an indication on the age of the species in that area. Pollen analysis and macrofossils indi- cate that most of the native, Icelandic flora arrived already in the first 1–2.000 years after the last glaciation. Only rela- tively few species have colonized later until the human settlement offered new transport possibilities to Iceland for a group of plants. Rumex longifolius, Elymus repens, Capsella bursa-pastoris, Polygonum aviculare, Anthoxanthum odor- atum subsp. odoratum, Rumex acetosa subsp. acetosa, Cerastium fontanum subsp. vulgare, Achillea millefolium subsp. mille- folium, Tripleurospermum maritimum, Stellaria media and Poa annua are all spe- cies or subspecies that probably arrived with the human settlement in the ninth century. The two last were probably also present in the bird cliffs even before the settlement, and Tripleurospermum might have been growing here earlier in coast- al habitats. Their easy transport by birds and the sea have been demonstrated in Surtsey.22,35 Agrostis capillaris is here considered to belong to the native flora of Iceland opposite to the view ex- pressed by Steindór Steindórsson.4 The distribution data indicate also that Deschampsia cespitosa and Achillea millefo- lium might have been present in some regions before the settlement. Later in- troductions are Senecio vulgaris, Card- amine hirsuta and Spergula arvensis. They are widely distributed in the Southwest and South of Iceland, but apparently more recent introductions in the North and East where they are only found in densely populated areas. Very limited data are available on plant import to Iceland in the middle ages until about 1750. Recently numerical methods have been used to classify distribution pat- terns in the flora of Iceland.9 As a result new distribution pattern appeared, re- maining rather obscure using the con- ventional classification methods by eye (Potamogeton alpinus cluster in Wasowicz et al. 20149). We should expect further progress by playing more around with numerical classification methods of the distribution patterns in the future. Þakkir Ég þakka Helga Hallgrímssyni fyrir yfirlestur handritsins og ábendingar um ýmislegt sem mátti lagfæra. Einnig þakka ég Margréti Hallsdóttur fyrir góðar ábendingar varðandi handritið. Heimildir 1. Stefán Stefánsson 1901. Flóra Íslands. 1. útg. Hið íslenzka bók- menntafjelag, Kaupmannahöfn. 258 bls. 2. Steindór Steindórsson 1949. Flórunýjungar 1948. Náttúrufræðingurinn 19. 110–121. 3. Steindór Steindórsson 1954. Um aldur og innflutning íslenzku flórunnar. Ársrit Rœktunarfélags Norðurlands 51. 15–23, 53–73, 101–115. 4. Steindór Steindórsson 1962. On the age and immigration of the icelandic flora. Rit Vísindafélags Íslendinga 35. Vísindafélag Íslendinga, Reykjavík. 157 bls. 5. Helgi Hallgrímsson 1969. Útbreiðsla plantna á Íslandi með tilliti til loftslags. Fyrri hluti. Landleitin útbreiðsla. Nátturufræðingurinn 39. 17–31. 6. Helgi Hallgrímsson 1970. Útbreiðsla plantna á Íslandi með tilliti til loftslags. Síðari hluti. Sæleitin útbreiðsla. Náttúrufræðingurinn 40. 233– 258. 7. Hörður Kristinsson 1998. Íslenskar snjódældaplöntur og útbreiðsla þeirra. Bls. 82–91 í: Kvískerjabók (ritstj. Gísli Sverrir Árnason). Sýslusafn Austur-Skaftafellssýslu, Höfn í Hornafirði. 8. Hörður Kristinsson og Bergþór Jóhannsson 1970. Reitskipting Íslands fyrir rannsóknir á útbreiðslu plantna. Náttúrufræðingurinn 40: 58–65. 9. Wąsowicz, P., Pasierbiński, A., Przedpelska-Wąsowicz, E.M. & Hörður Kristinsson 2014. Distribution Patterns in the Native Vascular Flora of Iceland. PLoS ONE 9 (7). 1–14. e102916. DOI: 10.1371/journal. pone.0102916 10. Náttúrufræðistofnun Íslands. Plöntuvefsjá. Skoðað 1. nóvember 2015 á http://vefsja.ni.is/website/plontuvefsja/; 11. Landmælingar Íslands 2006. Reitakerfi Íslands. http://www.lmi.is/ reitakerfi-islands. 12. Flóra Íslands. Blómplöntur. Skoðað 1. nóvember 2015 á http://www. floraislands.is/blom.html; 13. Hörður Kristinsson 2010. Íslenska plöntuhandbókin. Blómplöntur og byrkningar. Mál og menning, Reyjavík. 364 bls. 14. Helgi Hallgrímsson og Hörður Kristinsson 1965. Um hæðarmörk plantna á Eyjafjarðarsvæðinu. Flóra 3. 9–74. 15. Ingimar Óskarsson 1932. Some observations of the vegetation of Eyjafjörður and Akureyri. Rit Vísindafélags Íslendinga 13. Vísindafélag Íslendinga, Reykjavík. 46 bls. 16. Ingólfur Davíðsson 1958. Landnámssaga gulbrárinnar. Náttúru- fræðingurinn 28. 152–155. NFr_3-4 2015_final.indd 132 30.11.2015 16:34
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.