Náttúrufræðingurinn - 2015, Blaðsíða 44

Náttúrufræðingurinn
136
og vaxtarhraða með því að fylgjast
með þvermálinu og tímabilum
okfrumumyndunar. Það hefur hins
vegar reynst örðugt, þar sem áhrif
stærðar á sökkhraða og afrán eru
ekki síður þættir sem hafa áhrif á
stærðardreifingu frumna í stofni.8
Gert hefur verið líkan til þess að
lýsa ferli frumuskiptinga sem leiðir
af sér stöðugt mjórri frumur, þar til
hámarksstærð er endurheimt við
kynæxlun.9 Þegar meiri gögn liggja
fyrir, gæti verið mögulegt að lýsa
árstíðarsveiflu og telja kynslóðir
hjá Aulacoseira-tegundunum í
Þingvallavatni með líkani.
Árstíðabreytingar í
fjölda Aulacoseira-
tegunda í Þingvallavatni
Á 3. mynd sést fjöldi frumna (fjöldi
*1000/l) A. islandica í Þingvallavatni
á tímabilinu frá 2. september 1974
til 13. ágúst 1975. Myndin sýnir
vaxandi fjölda frumna fram yfir
miðjan nóvember 1974 þegar sýna-
tökum var hætt það árið. Fjöldinn
minnkaði nokkuð undir ís veturinn
1974–1975 en var tekinn að rísa strax
í mars. Hámarksfjöldi virðist hafa
verið í apríl eða maí 1975. Fjöldinn
byrjar að falla í júní og lækkar
áfram stöðugt í júlí og ágúst.
Á 4. mynd sést fjöldi frumna (fjöldi
*1000/l) A. subarctica í Þingvallavatni
á tímabilinu frá 2. september 1974
til 13. ágúst 1975. Myndin sýnir
vaxandi fjölda frumna fram yfir
miðjan október 1974. Fjöldinn helst
nokkuð stöðugur undir ís veturinn
1974–1975 en er tekinn að rísa strax
í mars. Hámark virðist vera í seinni
hluta maí 1975. Fjöldinn byrjar að
falla í júní og lækkar áfram stöðugt í
júlí og ágúst.
Hjá báðum tegundunum má sjá
vor- og hausttoppa í fjölda, stærri
topp í maí og minni í október
eða nóvember. A. islandica og A.
subarctica voru ráðandi tegundir
í svifinu á þessum tímum, vor
og haust. Fjöldinn var minni yfir
síðsumarmánuðina sem tengist eðlis-
og efnafræðilegum eiginleikum
vatnsins, eins og áður hefur verið
lýst,10 og að þær sökkva hratt.11 A.
islandica er stærri en A. subarctica
sem veldur því að lífþyngd hennar
var mun meiri í vatninu, þótt
fjöldinn hafi verið minni.
Báðum Aulacoseira-tegundunum
snarfækkar þegar þær botnfalla í
svifinu um hásumarið en fjöldi
þeirra er síðan tiltölulega mikill yfir
vetrarmánuðina þegar hiti og ljós
eru í lágmarki.
Breytingar milli ára og
tímabila
Með rannsóknum í Þingvallavatni
á áttunda og níunda áratug
síðustu aldar var vistfræði alls
vatnsins lýst.12 M.a. var gerð grein
fyrir frumframleiðni vatnsins,
þörungasvifi og sveiflum á milli ára
í svifinu. Í rannsóknum áranna 1975
til 1982 var áramunur á árstíðum
hvað varðaði frumframleiðni.10
Þessi munur var skýrður annars
vegar með mismunandi tímalengd
ísalaga á vatninu og hins vegar með
almennri skírskotun til óstöðugs
veðurfars suðvestanlands. Til
dæmis var frumframleiðni að sumri
talin aukast í kjölfar hvassviðra.
Árið 1979 var Þingvallavatn
ísilagt fram í maí. Eftir að ísa
3. mynd. Aulacoseira islandica. Fjöldi frumna í þúsundum frumna í lítra á tímabilinu frá 2.
september 1974 til 13. ágúst 1975 á Miðfellsstöð í Þingvallavatni. Hver súla sýnir geómetrískt
meðaltal allra taldra sýna viðkomandi sýnatökudag.7 – Cell number (*1000/l) of Aulacoseira
islandica, sampled during the sampling period September 1974 to August 1975. Each column
represents the geometric mean of all data sampled the respective sampling date.7
4. mynd. Aulacoseira subarctica. Fjöldi frumna í þúsundum frumna í lítra á tímabilinu frá
2. september 1974 til 13. ágúst 1975 á Miðfellsstöð í Þingvallavatni. Hver súla sýnir
geómetrískt meðaltal allra taldra sýna viðkomandi sýnatökudag.7 – Cell number (*1000/l) of
Aulacoseira subarctica, sampled during the sampling period September 1974 to August 1975.
Each column represents the geometric mean of all data sampled the respective sampling date.7
NFr_3-4 2015_final.indd 136 30.11.2015 16:34