Náttúrufræðingurinn - 2015, Page 74

Náttúrufræðingurinn
166
um sjálft sig? Vissulega höfum við
flókið taugakerfi en hvernig skapar
það okkur meðvitund? Hvenær í
þróunarsögunni kom meðvitund
fyrst fram? Varla er hægt að efast
um meðvitund dýra sem eru okkur
hvað skyldust, en hvað með aðrar
lífverur? Er meðvitund endilega
tengd taugakerfinu? (158)
Á síðustu áratugum hafa tauga-
líffræðingar og sálfræðingar
færst nær svörum við þessum
spurningum. Í þessu samhengi má
einnig spyrja hversu vel við skiljum
eðli lífsins. Er til að mynda líklegt
að nýjar uppgötvanir kollvarpi
viðteknum hugmyndum um eðli
lífsins? Guðmundur spyr og ræðir:
Er skilningur okkar á lífinu orðinn
það traustur að við honum verði
ekki hróflað svo um muni? Þeir eru
til sem halda því fram að vísindaleg
þekking og skilningur sé óðum að
nálgast endimörk sín, en ættum
við ekki að hinkra við enn um
stund áður en við föllumst á það?
Vísindin eru sköpunarferli þar
sem ný sjónarhorn koma stöðugt
fram og gera mönnum kleift að
spyrja nýrra spurninga og fá svör
við þeim. Höfum líka í huga að
hinar merkustu uppgötvanir hafa
hingað til gjarna verið gersamlega
ófyrirsjáanlegar. (262)
Mér finnst sjálfum líklegast að
meginstoðir líffræðinnar séu orðnar
skýrar. Sannarlega eru tiltekin svið
líffræðinnar traustari en önnur, sem
geyma óleystar þrautir. Spyrja má
hvar mestar líkur séu á umbyltingu.
Er það til dæmis í erfðafræði,
frumulíffræði eða atferlisfræði?
Mig grunar að skipulagsstigin
sem ólík svið líffræðinnar tilheyra
hafi áhrif á líkurnar á byltingu.
Erfðafræðin er mitt fag og í því
eru undirstöðulögmálin á hreinu,
svo sem bygging DNA og litninga,
aðskilnaður samsæta, óháðar
erfðir litninga og endurröðun. En
áhrif genanna á frumur, þroskun,
lífeðlisfræði og atferli eru mun verr
skilgreind. Þótt mörg grund vallar-
atriði séu skilgreind í atferlisfræði
þykir mér líklegra að þar verði upp-
stokkun en í erfðafræði. Ástæðan
um höfundinn
Arnar Pálsson (f. 1970) lauk doktorsprófi í erfðafræði
frá Fylkis háskólanum í Norður-Karólínu (North Caro-
lina State University) árið 2003 og vann eftir það við
Háskólann í Chicago (University of Chicago) og
Íslenska erfðagrein ingu. Sem dósent í lífupplýsinga-
fræði við Háskóla Íslands vinnur hann að rannsóknum
á þróun, þroskun og erfðum.
Póst- og netfang
Arnar Pálsson
Líf og umhverfisvísindadeild /
Líffræðistofnun HÍ
Háskóli Íslands
Sturlugata 7
IS-101 Reykjavík
apalsson@hi.is
er alls ekki að atferlisfræðin sé
á einhvern hátt óæðri, heldur
er hún á hærra skipulagsstigi
og því háð fleiri þáttum. Atferli
þarf að lúta lögmálum eðlisfræði,
efnafræði, erfðafræði, frumulíffræði,
þroskunar og lífeðlisfræðilegra
kerfa, auk sinna eigin lögmála og
auðvitað þróunar. Lögmál erfða
eru tjóðruð af lögmálum eðlisfræði,
efnafræði og þróunar. Sannarlega
væri forvitnilegt ef þessi hugmynd
væri röng. Hvort heldur er hefur
Guðmundur að öllum líkindum rétt
fyrir sér, líffræðingar munu hafa
ærinn starfa um ókomna framtíð.
Ráðgáta lífsins er skýr og
skemmtileg bók. Þar eru kynnt
forvitnileg fyrirbæri, sögð athyglis-
verð og auðug saga og spurt stórra
spurninga. Sumum hefur verið
svarað en aðrar bíða enn svars. Ef
til vill eftir þínu framlagi, hugmynd
eða tilraun. Ég hvet fólk til að lesa
bókina og ræða efni hennar við sem
flesta, jafnvel í fermingarveislum
eða strætó. Ráðgátur lífsins eru
blessun.
Arnar Pálsson.
NFr_3-4 2015_final.indd 166 30.11.2015 16:35