Dagblaðið Vísir - DV - 27.02.2015, Síða 22

Helgarblað 27. febrúar–2. mars 201522 Umræða
Ó
hætt er að segja að engin óp-
erusýning hafi vakið jafn-
miklar deilur hérlendis og
uppfærsla Þjóðleikhússins
á Brúðkaupi Fígarós, sem
frumsýnd var á öðrum degi jóla 1969.
Hljómsveitarstjórinn lá undir ámæli
fyrir slæleg vinnubrögð, fólki fannst
leikstjórinn ekki standa sig, afleitt
þótti að óperan skyldi ekki flutt á ís-
lensku og svo mætti lengi telja. Mesta
umtalið og gagnrýnin beindist þó að
ungri söngkonu, Sigurlaugu Rósin-
kranz, sem var í hlutverki greifynj-
unnar. Sigurlaug var eiginkona Guð-
laugs Rósinkranz þjóðleikhússtjóra
og því var víða haldið fram að Guð-
laugur hefði ákveðið að setja verkið á
svið gagngert konu sinnar vegna.
„Hvern er verið að blekkja?“
Leikdómarnir tóku að birtast í blöð-
unum einn af öðrum dagana eftir
frumsýningu og óhætt er að segja að
varla hafi nokkur sýning fengið aðra
eins útreið. Harðasta gagnrýnin var
í dómi Guðrúnar Á. Símonar söng-
konu, sem birtist í Alþýðublaðinu í
byrjun árs 1970. Sér í lagi var Guð-
rún hvassyrt í gagnrýni sinni á flutn-
ing Sigurlaugar. Grípum niður í leik-
dóminn: „Sigurlaug Rósinkranz átti
að syngja og leika Rósinu greifafrú,
en gerði hvorugt. Frúin sagði í blaða-
viðtali í Vísi 1. desember að hún
hefði verið lengi að ákveða hvort hún
ætti að taka þetta hlutverk að sér.
Hvern er verið að blekkja? Það vita
flestir að óperan var færð upp ein-
göngu vegna hennar. Hún fékk sitt
hlutverk fyrir löngu ... Ég vildi óska
að Sigurlaug hefði verið heldur leng-
ur að hugsa sig um, hvort hún ætti að
taka hlutverkið að sér, eða ekki, það
hefði farið betur.“
Þjóðleikhússtjóri
harðlega gagnrýndur
Guðrún kvaðst hafa tjáð Sigurlaugu
vorið 1969 að hún gæti ekki sungið
þetta hlutverk „en mér var auðvit-
að ekki trúað. Ég þekki hlutverkið
það vel, að ég vissi að það yrði að
ske kraftaverk, ef hún ætti að geta
gert hlutverkinu þau skil, sem sóma
því.“ Síðan sagði Guðrún: „Já, frú-
in er falleg kona og mittisgrönn, en
það er ekki nóg ... Sigurlaug hefur
litla rödd, sem flýtur mjög stutt, hún
beitir henni af vankunnáttu, öndun
er mjög slæm og engin tónfylling
eða stuðningur ... Ítalskan er mjög
slæm, frúin skildi heldur ekki hvað
var að ske í kringum hana.“
Ekki þótti Guðrúnu leikurinn
betri og sagði Sigurlaugu hafa „mjög
slæmar hreyfingar þótt grönn sé“.
Henni þótti kominn tími til að
„meðalmennskan og pólitíkin“ viki
fyrir menningu hér á landi og sagði
svo: „Það er erfitt að trúa því, en það
er þó satt, að í Þjóðleikhúsi okkar
ríkir sú stefna, að einn maður sem
hefur enga söng- eða tónlistarþekk-
ingu, er allsráðandi varðandi söng
og tónlistarflutning,“ og átti hún þar
við Guðlaug Rósinkranz, sem hún
sagði hafa „úthlutað gjörsamlega
óreyndri eiginkonu sinni einu við-
kvæmasta óperuhlutverki sem til er“.
Lokaorð Guðrúnar í dómnum voru
áhrifamikil: „Ég hef eflaust dæmt
sjálfa mig til dauða í Þjóðleikhús-
inu með þessum skrifum mínum,
en ... Af hverju á maður alltaf að vera
hræddur?“
Sjónvarpseinvígi
Allt ætlaði um koll að keyra í þjóðfé-
laginu vegna óperunnar og voru þau
Guðlaugur Rósinkranz og Guðrún
Á. Símonar gestir sjónvarpsþáttar-
ins „Setið fyrir svörum“ þriðjudags-
kvöldið 13. janúar 1970, en hann
var í umsjón Eiðs Guðnasonar, síðar
þingmanns, ráðherra og sendiherra.
Þátturinn var í blöðunum kynntur
sem sjónvarpseinvígi þeirra Guð-
rúnar og Guðlaugs, en Þorkell Sig-
urbjörnssonar tónskáld var einnig
gestur þáttarins. Sagt var að fáir sjón-
varpsviðburðir hefðu fengið annað
eins áhorf og hermt var að dregið
hefði verulega úr umferð um bæinn
meðan á þættinum stóð.
Sjónvarpsrýnir eins dagblaðsins
sagði þáttinn hafa verið skemmti-
legan fyrir áhorfendur þar sem þjóð-
leikhússtjóri hefði verið „grillaður“
undir „spurningaregni“ Guðrúnar.
Henni var mjög heitt í hamsi, en
Guðlaugur hélt stillingu sinni allan
tímann. Hann viðurkenndi að hann
væri ekki fyllilega ánægður með
uppfærsluna. Í umræðum um hlut-
verk greifynjunnar sagði Guðlaugur
orðrétt: „Það er ekki hægt að láta 17
ára pilt leika ástarhlutverk á móti
þrefalt eldri konu.“ Hér þótti heldur
betur sveigt að Guðrúnu.
Bítlarnir eyðileggja
músík-smekk
Mörgum fannst Guðrún ganga
of langt í gagnrýni sinni í þættin-
um. Í einu lesendabréfi dagblað-
anna sagði: „Ég sem var búinn að
ímynda mér Guðrúnu Á. Símonar
öðlingskonu að minnsta kosti eftir
söng hennar að dæma. Ég segi það
satt að ég mun ekki geta notið söngs
hennar hér eftir sem áður, því hún
var í einu orði sagt ókurteis. Hins
vegar var Guðlaugur Rósinkranz sá
maður sem stækkar í mínum augum
með degi hverjum.“ Ýmsir fleiri tóku
upp hanskann fyrir Guðlaug. Þeirra
á meðal var Anna Þórhallsdótt-
ir söngkona sem sagði gauragang
gangrýnenda og tónlistarfólks vegna
flutningsins þeim lítt til sóma. Um
þetta sagði hún orðrétt: „Vert er að
minnast Bítlanna sem æða hér um
og eyðileggja gróður jarðar, músík-
smekk, og stuðla að eigin sögn að
heyrnarleysi og geðofsa barna og
unglinga. Ekki vilja einsöngvarar
líkjast þeirra framgöngu.“ Anna sagði
það virst hafa komið miklu róti á
Guðrúnu Á. Símonar „að nýir kraftar
voru teknir í hin ýmsu hlutverk“. Og
Anna var þeirrar skoðunar að Sigur-
laug væri „efnilegasti byrjandi“ sem
hún hefði heyrt.
Þrettán söngvarar
láta í sér heyra
Guðlaugur ritaði blaðagrein sem
birtist í Vísi og Tímanum, sem var
svar við hinni hörðu gagnrýni. Þar
sagði hann meðal annars: „Ég hefi
í allt haust orðið var við hatramma
rógsherferð nokkurs hóps söngvara,
sem áður hafa oft fengið tækifæri til
þess að syngja í óperum Þjóðleik-
hússins og telja sig sjálfkjörna til
þess þar í hvert sinn sem leikhúsið
flytur óperu,“ og bætti við: „Það er
erfitt að sýna hér óperur, þegar hóp-
ur óvildarfólks, sem ekki er með í
óperusýningu í það eða hitt skiptið,
leggur sig fram um að spilla fyrir.“
Þrettán söngvarar tóku
gagnrýnina til sín og rituðu í samein-
ingu harðorða svargrein í Vísi. Með-
al hinna þrettán söngvara var Guð-
rún Á. Símonar. Söngvararnir sögðu
vart mega á milli sjá hvort fram á
ritvöllinn hefði snarast „einstak-
lingurinn Guðlaugur, eiginmaðurinn
Guðlaugur eða þjóðleikhússtjórinn
Guðlaugur Rósinkranz“. Söngvararnir
kröfðust þess að þjóðleikússtjóri birti
nöfn þeirra söngvara sem hefðu haft
í frammi „hatramma rógsherferð“ og
hefðu „reynt að spilla fyrir gangi sýn-
inga“ eins og hann hafði orðað það.
Kærðu sig ekki um
neina lognmollu
Hvort sem Sigurlaug var tilbúin fyrir
hlutverkið árið 1969 eða ekki átti hún
nokkurt tónlistarnám að baki. Ung
hafði hún lagt stund á orgelnám og
síðar söngnám meðal annars hjá
Stefáni Islandi og raddþjálfun hjá áð-
urnefndri Guðrúnu Á. Símonar. Síð-
ar fór hún til Svíþjóðar og Austurríkis
og nam enn sönglist.
Sjálf lét Sigurlaug gagnrýnina
lítið á sig fá. Aðspurð sagði hún hana
oftar en ekki sprottna af öfund. Hún
hefði fengið fjölmargar gjafir og
bréf frá áhorfendum og mikið verið
hringt til að lýsa yfir stuðningi með
þeim hjónum. Þau væru líka bæði
þannig að þau kærðu sig ekki um
neina lognmollu í kringum sig.
Eftir að Guðlaugur lét af embætti
þjóðleikhússtjóra 1972, rétt tæplega
sjötugur að aldri, fluttust þau hjón-
in með tveimur börnum sínum til
Svíþjóðar. Sigurlaug kom reglu-
lega fram í óperuuppfærslum þar í
landi, en einnig í Vestur-Þýskalandi
og Ítalíu. Hún þótti hafa drama tíska
leikræna kóloratur sópranrödd og
ná mikilli hæð án þvingunar. Þannig
var eftir því tekið er hún söng háa
E í annarri konsertaríu Mozarts
án minnstu þvingunar. Guðlaugur
Rósinkranz lést árið 1977, en Sigur-
laug ekkja hans fluttist síðar til
Bandaríkjanna með börnum þeirra
hjóna. n
„Já, frúin er falleg kona
og mittisgrönn, en …“
n Harðar deilur um uppsetningu Þjóðleikhússins á Brúðkaupi Fígarós
Söngkonan umdeilda, Sigurlaug Rósinkranz „Mér er oft innanbrjósts eins og barni
sem slegið er utan undir,“ sagði hún í viðtali við Tímann um harða gagnrýni sem dundi á henni.
Guðrún Á. Símonar Var vægast sagt hvassyrt í gagnrýni sinni á uppfærslu Þjóðleik-
hússins á Brúðkaupi Fígarós.
Guðlaugur Rósinkranz þjóðleikhússtjóri „Það er erfitt að sýna hér óperur, þegar
hópur óvildarfólks, sem ekki er með í óperusýningu í það eða hitt skiptið, leggur sig fram um
að spilla fyrir,“ sagði hann.
Björn Jón Bragason
bjornjon@dv.is
Fréttir úr fortíð
Skopmynd Þessi teikning af Guðlaugi og Guðrúnu birtist í Speglinum.