Dagblaðið Vísir - DV - 27.11.2015, Blaðsíða 17

Helgarblað 27.–30. nóvember 2015 Fréttir 17
ÓfrjÓsemisaðgerðir sem kúgunartæki
n Íslenskar konur voru kerfisbundið neyddar til að undirgangast ófrjósemisaðgerðir n Sorglegur skortur á gögnum segir varaþingmaður
Fengu bætur
Í febrúar á þessu ári ákvað löggjafarþing
Virginíu að borga fólki sem hafði verið
neytt í ófrjósemisaðgerðir 25 þúsund
dollara hverju fyrir sig.
Á tímabilinu 1924–1979 voru átta þús-
und einstaklingar sendir í slíkar aðgerðir
í nafni mannkynbótastefnu. Talið er að
allt að 65 þúsund Bandaríkjamenn hafi
verið gerðir ófrjóir á þessu tímabili undir
svipaðri hugmyndafræði.
Fimmtungur hópsins var svartar
konur. Oftar en ekki var röksemdafærslan
fyrir aðgerðunum grundvölluð á öryggi
samfélagsins.
Margar aðgerðirnar voru gerðar án
vitneskju þolenda og það var ekki fyrr en
1985 sem ákveðið var að upplýsa fólk um
stöðu þess og veita því sálgæslu.
Mikill fjöldi þeirra sem sendir voru í
aðgerðir var á framfæri ríkisins, var vist-
menn á stofnunum og skilgreindur sem
sjúklingar. Árið 2002 báðust stjórnvöld
í Virginíu afsökunar á framferði sínu og
árið 2014 hóf þingmaðurinn Patrick Hope
að þrýsta á að fólkið sem varð fyrir þessu
fengi bætur.
„Jaðarsettar konur eiga sameiginlega
reynslu víða um heim af þvinguðum
ófrjósemisaðgerðum. Svartar konur
og fátækar konur eru til dæmis hópar
kvenna sem hafa verið í þessum sporum.
Umræðan um fatlaðar konur hefur oft
verið tekin út fyrir sviga því við erum
álitnar sjúklingar og eilíf börn. Fólk skilur
ekki tenginguna á milli okkar allra. Það
er mikilvægt að skilja að þvingaðar ófrjó-
semisaðgerðir á fötluðum konum eru, líkt
og á svörtum og fátækum konum, partur
af mannkynbótastefnunni og í öllum
tilvikum mjög gróf mannréttindabrot,“
segir Freyja.
Þetta eru
lagagreinarnar
sem vísað er til
Úr lögum nr. 25/1975: Lög um ráðgjöf
og fræðslu varðandi kynlíf og
barneignir og um fóstureyðingar og
ófrjósemisaðgerðir.
18. gr. Ófrjósemisaðgerð er heimil
samkvæmt þessum lögum:
I. Að ósk viðkomandi, ef hún/hann, sem
er fullra 25 ára, óskar eindregið og að vel
íhuguðu máli eftir því að komið verði í
veg fyrir að hún/hann auki kyn sitt, og ef
engar læknisfræðilegar ástæður eru til
staðar, sem mæli gegn aðgerð.
II. Sé viðkomandi ekki fullra 25 ára:
1. Ef ætla má að heilsu konu sé hætta
búin af meðgöngu og fæðingu.
2. Ef fæðing og forsjá barna yrði of mikið
álag fyrir hana/hann með hliðsjón af
lífskjörum fjölskyldunnar og af öðrum
ástæðum.
3. Ef sjúkdómur, líkamlegur eða geð-
rænn, dregur alvarlega úr getu hennar/
hans til að annast og ala upp börn.
4. Þegar ætla má að barn viðkomandi
eigi á hættu að fæðast vanskapað eða
haldið alvarlegum sjúkdómi, vegna
erfða eða sköddunar á fósturstigi.
22. gr.
Ef ástæður til ófrjósemisaðgerðar svo
sem segir í 18. gr. II. eru fyrir hendi eða ef
viðkomandi er fullra 25 ára, en er vegna
geðsjúkdóms, mikils greindarskorts eða
annarra geðtruflana varanlega ófær
um að gera sér grein fyrir afleiðingum
aðgerðarinnar, er heimilt að veita leyfi til
aðgerðar samkvæmt umsókn sérstak-
lega skipaðs lögráðamanns.
sorglegt, því þetta er svo mikið inn-
grip inn í líf þeirra og líkama.“
Orðlaus yfir upplýsingaleysi
„Maður verður orðlaus yfir upp-
lýsingaleysinu. En á sama tíma
eru að koma út skýrslur um stöðu
fatlaðs fólks, til dæmis skýrsla Al-
þjóðaheilbrigðismálastofnunar-
innar, þar sem fram kemur að það
er þessi mikli skortur á upplýs-
ingum sem jaðarsetur okkur enn
frekar. Í þessari skýrslu er til dæm-
is fjallað umtalsvert um frjósemis-
frelsi fatlaðra kvenna,“ segir hún. Í
skýrslunni er fjallað um það að víða
séu ófrjósemisaðgerðir notaðar til
þess að vernda konur gegn ofbeldi.
„Það er eins öfugsnúið að það get-
ur orðið,“ segir Freyja og bendir á að
með því sé ábyrgðinni vísað alfarið á
þolanda. Í raun sé verið að gera ger-
andanum hálfgerðan greiða með því
að geta í það minnsta ekki barnað þá
sem hann misnotar.
„Þetta eykur líkurnar á því að fatl-
að fólk verði fyrir ofbeldi,“ segir hún.
Freyja þekkir til íslenskra
kvenna sem hafa undirgengist
ófrjósemisaðgerðir þvert gegn vilja
þeirra, hafa verið gabbaðar í slíkar
aðgerðir, eða einhver hefur reynt
að koma þeim í aðgerð. Hún þekkir
einnig dæmi þess að fatlaðar konur
hafi verið neyddar í fóstureyðingu.
„Þetta er mikill skuggi yfir lífi
þessara kvenna,“ segir hún. „Þetta
er veruleiki. Það er þess vegna afar
skrítið að það sé einhver sem ekki
vill halda utan um þetta.“ n
Framhald á næstu síðu 