Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.11.1980, Blaðsíða 16

Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.11.1980, Blaðsíða 16
Guðmundur Björnsson augnlæknir Fyrirbyggjandi augnlæknisþjónusta ÞÁTTUR HJÚKRUNARFRÆÐINGA OG HEILSUGÆSLULÆKNA í SJÓNVERND. I þessari grein mun ég fjalla um sjónverndarmál hér á landi og stikla á stóru. Teknir verða til meðferðar algengustu augnsjúkdómar og kvillar, sem valda skerðingu á sjón, án þess að gefa augljós einkenni, og unnt er að fyrirbyggja, finnist þeir í tæka tíð. Auk þess verður lítilshátt- ar rætt um augnslys og varnir gegn þeim. Eins og í öðrum greinum læknis- fræðinnar er augnlæknisfræðin að þróast meira og meira í forvarnar- starf, þ.e. að fyrirbyggja þá sjúk- dóma. sem valda skemmdum á sjón, eða að draga úr þróun þeirra. Forvarnir er sá þáttur heilbrigðis- þjónustunnar sem skilar einstakl- ingnum og þjóðarbúinu mestum arði í eiginlegri og óeiginlegri merkingu. Við eigum því að gera sem mest af því að fjárfesta í heil- brigði og það gerum við best með því að fyrirbyggja sjúkdóma þegar þess er kostur. Heimilislæknar, heilsugæslulæknar og hjúkrunarfræðingar leggja drýgstan skerf til sjúkdómavarna almennt. Skerfur þeirra til sjón- verndarmála getur verið stór og stærri en margur hyggur. Er því nauðsynlegt að almennir læknar og hjúkrunarfræðingar kunni skil á byrjunareinkennum þeirra sjúk- dóma, sem leitt geta til sjónskerð- 14 HJÚKRUN 3 _4/eo - S6. árgangur ingar. og þá einkum þeim sem hægt er að fyrirbyggja. Greining flestra algengustu augn- sjúkdóma sem valda sjóndepru er fremur auðveld, en krefst nokkurr- ar æfingar. Einföld augnskoðun tekur stuttan tíma og á að sjálf- sögðu að vera einn liður almennrar læknisskoðunar. Nauðsvnlegustu tæki til greiningar algengustu augn- sjúkdóma eru ekki dýr. Allir starf- andi læknar. heilsugæslustöðvar og sjúkrahús geta því aflað sér þeirra. Nokkrar heilsugæslustöðvar hafa þegar komið sér upp slíkum tækjum og tekiö þau í notkun. Ymsir augnsjúkdómar. sem valda sjónskerðingu á öðru eða báðum augum. gefa ekki einkenni og finn- ast ekki nema sérstaklega sé leitað að þeim. Fyrirbyggjandi aðgerðir beinast því sérstaklega að þeim. Vissir sjúkdómar eru einkennandi fyrir hvert æviskeið. Forvarnir í móðurlífi Stundum er hægt að koma í veg fyrir að börn fæðist blind eða með alvarlega sjóngalla. Ef verðandi móðir hefur fengið rauða hunda á fyrstu mánuðum meðgöngutíma eru líkur fýrir því að barnið sé með drermyndun á augasteini (cataracta congenita) og fæðist því blint. Þegar rauðir hundar ganga í faröldrum er nauðsynlegt að fylgjast vel með ófrískum konum, til þess að finna þær sem smitast hafa snemma á meðgöngutíma. Við könnun á blindu, sem ég gerði í lok árs 1979, reyndust 26 börn á aldrinum 0-14 ára vera blind hér á landi. Blindur er sá talinn, sem hefur sjón 6/60 eða minni á betra auga með besta gleri.'•2 Orsakir blindu hjá öllum þessum börnum má rekja til meðfæddra og/ eða arfgengra sjúkdóma eða þró- unargalla, nema hjá tveimur, sem eru blind af retrolental fibroplasia, en þau fæddust í Danmörku árið 1977. Þau eru tvíburar og fvrir- burðir og voru höfð í súrefniskassa. Við erum svo heppin að engir aðrir hafa blindast hér á landi af völdum þessa kvilla. Retrolental fibroplasia var algengasta blinduorsök meðal barna í Bandaríkjunum á fjórða og fimmta áratugnum meðan sam- bandið milli of mikillar súrefnis- mettunar og blindu var óþekkt. Erfðaráðgjöf kemur stundum að haldi þegar grunur leikur á að barn geti fæðst með arfgengan sjúkdóm. sem valdið getur blindu. og unnt er að greina ýmsa sjúkdóma í fósturlífi með því að rannsaka sýni af leg- vatni. Forvarnir meðal nýbitra Sennilega er elsta fyrirbyggjandi aðgerð gegn blindu sú, að dreypa silfurnítratupplausn í augu nýbura. Er þetta enn gert á fæðingarstofn- unum. Þessi dreyping, sem kennd er við Credé. var lögfest hér fvrir síð- ustu aldamót með þeim árangri að blinda af völdum lekanda var og er óþekkt fyrirbrigði hér á landi. Aftur á móti var blinda af þessari orsök tiltölulega algeng í nágrannalönd- um okkar fyrr á öldinni og tíðasta blinduorsökin í blindraskólanum t.d. í Danmörku og Englandi.3 Aðrar forvarnir meðal nýbura eru að ganga úr skugga um að barnið sér með heilbrigð augu, t.d. að það sé ekki með cataract, og fara var- lega í súrefnisgjöf hjá fyrirburðum.

x

Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands
https://timarit.is/publication/1250

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.