Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.05.1988, Side 16

var einkennandi fyrir fyrstu tíða-
upplifun, viðhorfa kvenna til tíða
á fullorðinsárum og upplifun ein-
kenna í kringum tíðir (perimenst-
ruum) á fullorðinsárum. Niður-
stöður þeirra studdu ekki þá kenn-
ingu að minning af fyrstu tíða-
upplifun hefði afgerandi áhrif á
einkenni tengd tíðum eða viðhorf
til tíða á fullorðinsaldri. Woods
et.al. (1987) gerðu aðra rannsókn
til að auka skilning okkar á ein-
kennum sem koma fram kringum
tíðir. Niðurstöður þeirrar rann-
sóknar voru m.a. að konur, sem
höfðu fengið einhverja fræðslu um
tíðir fyrir fyrstu tíðaupplifun,
reyndust síður hafa slæm einkenni
á fullorðinsárum. Ennfremur að
konur sem minntust tíða neikvætt
höfðu ekki eins slæm einkenni og
þær sem minntust þeirra á
jákvæðan hátt.
Ýmsir aðrir hafa orðið til þess að
rannsaka viðhorf til tíða og vænt-
ingar til tíða hjá bæði drengjum og
stúlkum. Niðurstöður þeirra rann-
sókna hafa verið á þann veg að
stúlkur og drengir hafa fyrirfram
ákveðnar, nokkuð vel afmarkað-
ar, hugmyndir um tíðir og tíða-
upplifun. Oftar en ekki er um nei-
kvæðar hugmyndir að ræða (Whizn-
ant og Zeagans, 1965; Clark og
Ruble, 1978).
Viðhorftil kvenhlutverksins
Reynt hefur verið að tengja óþæg-
indi samfara tíðum við hversu vel
konan sættir sig við kynhlutverk
sitt. Konur með hefðbundin við-
horf um hlutverk kvenna tilkynna
fleiri einkenni geðsjúkdóma og
sálfélagslegra kvilla, heldur en
konur sem hafa ekki eins hefð-
bundin viðhorf (Nathanson, 1975;
Woods, 1985). Það er því ekki
fjarri lagi að ætla að konur, sem
hafa hefðbundin viðhorf til kven-
hlutverksins, séu líklegri til að
kvarta undan óþægindum á tíma-
bilinu umhverfis tíðir og hafi
almennt neikvæð viðhorf til tíða.
Ekki hefur verið sýnt fram á ofan-
greint varðandi fyrirtíðaspennu,
en rannsóknir hafa staðfest að
konur sem kvarta undan miklum
tíðaverkjum og sem telja tíðir
hafa lamandi áhrif, eru líklegri til
að hafa hefðbundin viðhorf til
kvenhlutverksins (Barry og
McGuire, 1972; Woods, 1985).
Einkenni og tíðahringur
Frá því hefur verið skýrt að konur
sem finna fyrir miklum einkenn-
um í vikunni fyrir tíðir, séu að
jafnaði ekki einkennalausar á öðr-
um tímum mánaðarins (Sjá Ko-
eske og Koeske, 1975). Þrátt fyrir
það eru fáir sem hafa reynt að gera
sér grein fyrir breytingu á styrk-
leika einkenna yfir mánuðinn og
meta tengsl einkennanna við at-
burði sem eiga sér stað í lífi við-
komandi konu.
Niðurstöður rannsókna hafa verið
að konur sem finna fyrir mikilli
líkamlegri vanlíðan og sálrænu
álagi í kringum tíðir séu líklegri til
að kvarta almennt um verki, kvilla,
kvíða o.fl. (Sjá Sheldrake og Cor-
mack, 1976). Einnig hefur verið
sýnt fram á að bæði konum og körl-
um hættir til að tengja neikvætt
hugarástand (t.d. þunglyndi og
pirring) við vikuna fyrir tíðir.
Þannig að ef kona er í slíku hugar-
ástandi í vikunni fyrir tíðir þá
tengir fólk það hormónum frekar
en að leita orsaka skapbrestanna í
umhverfisþáttum (Koeske og Ko-
eske, 1975). Áhersla rannsókna á
neikvæð einkenni hefur einnig
verið gagnrýnd. Rome (1986)
vitnar í Emily Coolpeper, en sú
kona hefur stýrt sjálfshjálpar-
hópum fyrir konur um áraraðir.
Coolpeper hefur skýrt frá því að
algengt sé að konur sendi henni
teikningar, kvæði eða segi henni
frá því að þær finni fyrir aukinni
sköpunargleði í vikunni fyrir tíðir.
Miota (1987) sem hefur veitt kon-
um með fyrirtíðaspennu ráðgjöf
og meðferð frá því 1981 hefur
einnig greint frá því að listakonur
sem og aðrar konur nefni vikuna
fyrir tíðir sem skapandi tímabil.
Rubinow et.al. (1986) tóku eftir
því að í follicular fasa tíðahrings-
ins kemur fram jákvæð breyting á
skapferli kvenna, og benda þeir á
að raunhæfast sé að rannsaka fyrir-
tíðaeinkenni í samhengi við ein-
kenni konunnar á öðrum tímum
mánaðarins.
Aðferðafræði rannsókna
á fyrirtíðaspennu
Margir (sjá Rubinow og Roy-
Byrne, 1984 um frekari upplýsing-
ar) hafa bent á að illa hannaðar
rannsóknaraðferðir hafi orðið til
að rugla talsvert mynd okkar af
fyrirbærinu og leitt til þess að erfitt
sé að gera sér grein fyrir orsökum
fyrirtíðaspennu. Ein aðal mistök-
in eru talin liggja í notkun á aftur-
hverfum mælitækjum. Eessi mæli-
tæki séu mörg hver ekki réttmæt
því þau mæli einungis staðlaða
ímynd á sálfræðilegum þáttum
tíða, en ekki raunverulega upp-
lifun einkennanna (Parlee, 1974).
Önnur atriði sem gagnrýnd hafa
verið er úrtak rannsókna, en þau
hafa verið samansett af háskóla-
nemum, konum sem gengist hafa
undir aðgerðir á kynfærum, verið
vanfærar, notað p-pilluna, eða
verið í meðferð vegna ófrjósemi
(Rubinow og Roy-Byrne, 1984).
Nýrri rannsóknir sem stuðst hafa
við þrengri þátttökuskilyrði (entry
criteria) hafa þó leitt í ljós að
fylgni sé á milli afturhverfra og
framhverfra mælitækja (Magos,
Brincat og Studd 1986).
í heild virðist sem þörf sé á endur-
skoðun aðferðafræði rannsókna á
fyrirtíðaspennu, þá sérstaklega
m.t.t. þátttökuskilyrða og rann-
sóknarsniðs. Reynt var að taka
mið af því við gerð þessarar rann-
sóknar.
14 HJÚKRUN V&8-64. árgangur