Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.05.1988, Side 29

en það getur verið mjög erfitt að
hringja eða skrifa bréf og útskýra
þetta. Mér fannst því miklu betra,
ef fólk hafði samband við mig og
sagði mér að það vissi um aðgerð-
ina og að það hugsaði til mín.
Þetta gaf mér tækifæri til að tala
um reynslu mína að því marki sem
ég vildi sjálf. Það kom nú í huga
minn öll þau skipti, sem mér hefur
fundist að ég ætti að skrifa kort
eða hringja í einhvern sem hefur
átt í erfiðleikum - en lét aldrei
verða af, af því að ég var ekki viss
um hvernig því yrði tekið. Ég get
ekki lýst því hve gott það var að
heyra frá fólki, sem vildi láta í ljós
samúð og skilning.
Eftir því sem lengra líður frá
aðgerðinni er erfiðara að átta sig á
hverjir „vita“ og hverjir ekki.
Aðgerð, sem gerð var fyrir mörg-
um mánuðum er „gamlar fréttir“,
en samt er þessi reynsla enn ofar-
lega í mínum huga. Það kemur
enn fyrir, að ég þarf að tala um
þetta og þá hugsa ég um hvort
aðrir séu orðnir leiðir á að hlusta.
Ég geri ráð fyrir að um svipaða til-
finningu sé að ræða hjá þeim sem
misst hafa ættingja eða vini, þeir
þurfi enn á því að halda að tala um
hinn látna, sem lið í sorgarferlinu.
Ein ástæðan fyrir því að þessi
atburður er mér enn svo ferskur í
minni er sú, að ég er enn á lyfja-
meðferð. Lyfjameðferð! Hvílíkan
hrylling vekur ekki þetta orð í
hugum fólks. Okkur hættir við að
dvelja aðeins við hinar neikvæðu
hliðar lyfjameðferðarinnar; ógleði
og uppköst, hármissi, lystarleysi
og sýkingarhættu. Ég þekkti engar
aðrar hliðar fyrr en ég var sjálf sett
á lyfjameðferð.
Ég var dauðhrædd í fyrsta skiptið.
Ég fór heim eftir fyrstu sprautuna
- og beið eftir að verða veik. Ég
varð ekki veik. Mér varð ekki
óglatt, ég kastaði ekki upp né fékk
ég niðurgang. Ekkert af þessu hef-
ur hrjáð mig meðan á 5 daga lyfja-
gjöf í æð, á 6 vikna fresti, hefur
staðið. Ég finn fyrir ónotum, en ég
fer allra minna ferða þessa viku
meðan meðferð stendur yfir. Ég
uppgötvaði, að mér líður verst
vikuna eftir að meðferð lýkur. Þá
verð ég mjög þreytt og þarfnast
hvíldar. Það er mikilvægt að sýna
þeim sem í kringum mig eru hvenær
mér líður ekki sem best, því að
fólk heldur, að verði maður ekki
veikur meðan á meðferð stendur,
þá verði maður það ekki heldur
síðar. Annað sem ég uppgötvaði
var, að það er hægt að segja
nokkuð um hvernig líðanin verður
eftir hvert meðferðartímabil,
a.m.k. hvað mig varðar. Það er
betra að vita við hverju má búast
því að mér finnst mun auðveldara
að takast á við ástand sem ég á von
á, heldur en að vera með ágiskanir
um eitthvað sem ég veit ekki.
Ef þú ert að hjúkra einhverjum
sem er á lyfjameðferð, er mikil-
vægt að kynna sér hvernig áhrif
hún hefur á hann, frekar en að
gera ráð fyrir að allir verði fyrir
sams konar áhrifum. Mig langar
einnig að biðja hjúkrunarfræðinga
sem vinna með sjúklingum á lyfja-
meðferð að líta á manneskjuna
sem heild, en ekki bara spyrja rú-
tínuspurninga um aukaverkanir.
Þegar ég svaraði neitandi spurn-
ingum um ógleði, uppköst, sár í
munni o.s.frv. var ég ekki spurð
frekar. Ég vildi að einhver hefði
spurt mig hvernig mér liði - mér
allri.
Það eru ekki allir sem missa hárið
við lyfjameðferð, en ég missti það
-næstum allt hár álíkama mínum.
Vissirðu, að maður missir hár
undir höndum og skapahár einnig?
Að missa hárið var erfiðasta lífs-
reynslan af þessu öllu. Ég missti
það allt innan 4ra vikna frá fyrstu
lyfjameðferð. Krabbameinshjúkr-
unarfræðingar höfðu sagt mér að
aðeins lítill hluti fólks missi hárið
við lyfjameðferð, en slíkar upplýs-
ingar eru harla lítil huggun þeim er
sjálfur á í hlut.
Þar sem ég hafði gert ráð fyrir að
ég gæti misst hárið, hafði ég keypt
hárkollu áður en ég fór í lyfjameð-
ferð. Ég varð þrumu lostin að upp-
götva hversu lítið úrval er af hár-
kollum og hve lélegar þær eru.
Mér ógnaði hártískan sem þær
voru búnar til eftir. Flestar litu út
eins og kollur sem konur voru með
á miðjum sjöunda áratugnum,
svona Zsa Zsa Gabor-stíll. Þess-
ar hárkollur pössuðu ekki sjálfs-
ímynd minni né því hvernig ég
hafði greitt þykkt, rauðbrúnt hár
mitt síðustu tuttugu árin. Það var
sérstaklega erfitt að finna lit sem
passaði, einkum þar sem rauðu
kollurnar litu út eins og Lucille
Ball en ekki ég. Ég var því þakklát
fyrir þær upplýsingar sem ég fékk
einhvers staðar, að hægt væri að
breyta og greiða kollur og þannig
fá þær til að líkjast minni venju-
legu greiðslu. Eftir að ég hafði
látið gera það leið mér betur með
útlit mitt, en ég vandist því aldrei
að nota hana. Ég hafði vonað, að
þetta yrði líkt og fá sér ný gleraugu
eða nýja skó... að lokum manstu
ekki að þú ert á nýjum skóm. Ég
gleymdi því aldrei að ég var með
hárkollu!
Hárkollur eru ekki góðar í roki og
þú finnur ekki vindinn feykja til
hárinu. Ég hafði heyrt um konu
sem hárkollan fauk af svo að ég
var alltaf hrædd um að kollan fyki
af mér. Hárkollur eru líka mjög
óþægilegar í sumarhitanum. Ég
hefði helst viljað vera kollulaus
heima við, en vegna sona minna
sem eru táningar og vina þeirra,
vildi ég ekki gera það. Það var
ekki fyrr en hárið fór að vaxa aftur
og þekja beran skallann að mér
fannst ég geta verið hárkollulaus
heima við.
Ég álít mig heppna að hárið skuli
nú vera vaxið aftur, þykkt og liðað
og eins á litinn og áður. Ég hef
enga skýringu á þessu þar sem ég
er enn á sams konar lyfjameðferð
og í byrjun orsakaði hármissinn.
HJÚKRUN Vfe-64. árgangur 27