Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.03.1994, Blaðsíða 9

Tímarit hj úkrunarfræðinga 1. tbl. 70. drg. 1994
kynmök við aðra karlmenn (Melbye og Biggar,
1992; Spira o.fl., 1992; Smith, 1991; Leigh o.fl.
1993). Slímhúð í endaþarmi er viðkvæm og því er
meiri hætta á að smitast af alnæmisveirunni ef
smitað sæði fer inn í endaþarm. A Vesturlöndum
eru endaþarmsmök milli karlmanna ekki eins algeng
og áður vegna þess að ástundun hættuminna kyn-
lífs („safer sex“) hefur aukist (Global Programme on
Aids, 1993).
Smitleið HlV-veirunnar er sú sama og hjá
öðrum kynsjúkdómum. Tíðni annarra kynsjúk-
dóma getur því gefið vísbendingar um hverjir eru í
hættu á að smitast af HlV-veirunni. Til dæmis er
ldamydía algengasti kynsjúkdómur hérlendis meðal
ungs fólks á tvítugs- og þrítugsaldri (Ólafur Stein-
grímsson, Jón Hjaltalín Ólafsson, Karl G. Kristins-
son, Kristín E. Jónsdóttir og Anna Sigfúsdóttir,
1991). Smit af völdum annarra kynsjúkdóma, sér-
staklega þeirra sem valda sárum á kynfærum svo sem
kynfæraáblástur og sárasótt, getur enn fremur aukið
líkur á HlV-smiti (Berezin, 1992) en árið 1991
greindust 95 einstaldingar með kynfæraáblástur á
húð- og kynsjúkdómadeild Heilsuverndarstöðvar
Reykjavíkur (Heilsugæslan í Reykjavík, 1992).
Niðurstöður tveggja kannana, sem gerðar voru
1987, sýndu þá að um 7,5% íslendinga töldu sig
hafa breytt hegðun sinni vegna alnæmis eða 7,9%
karla og 7,0% kvenna (Sigurður Guðmundsson
o.fl., 1989). Sömu kannanir greindu frá því að
19,2% fráskilinna, 19,1% ógiftra, 4,1% giftra og
10,4% fólks á aldrinum 18-39 ára töldu sig hafa
breytt hegðun sinni (sama, 1989).
Aðferð
Tekið var 1500 manna tilviljunarúrtak fólks á aldr-
inum 16-60 ára úr þjóðskrá, af öllu landinu. Spurn-
ingalistar voru sendir út, að undangenginni forpróf-
un, 27. apríl 1992. Þegar upplýsingaöflun lauk í
september sama ár höíðu borist 975 gild svör eða
65%. Svarprósentan var mest, um 70%, meðal
yngstu aldurshópanna í úrtakinu en lægst í efsta
aldurshópnum (51,0%).
Mælitæki
Spurningalistinn innihélt 34 spurningar um
þekkingu á smitleiðum alnæmis, viðhorf til HIV-
jákvæðra og kynhegðun og sumar spurningarnar
voru í nokkrum liðum (Jóna Ingibjörg Jónsdóttir,
1994). Fyrst var spurt um ýmis lýðfræðileg atriði
eins og aldur, kyn, hjúskaparstöðu, menntun og
búsetu. Einnig var spurt um starfsvettvang,
vinnutíma og ferðalög erlendis. Spurt var um
þekkingu á smitleiðum HlV-veirunnar, öruggara
kynlífi, hvar fólk hefði fengið upplýsingar um sjúk-
dóminn alnæmi og á hvaða þætti í fræðslu um
alnæmi hefði verið lögð mest og minnst áhersla að
mati svaranda. Spurt var um viðhorf til HIV-
jákvæðra og hvort viðkomandi ætti vin, kunningja
eða einhvern nákominn sem væri HlV-smitaður.
Spurt var um smokkanotkun, viðhorf til smokka-
notkunar, fjölda rekkjunauta, fjölda skyndikynna,
fjölda sambanda, reynslu af kynmökum, notkun
áfengis- og vímuefna við kynmök, hvað
viðkomandi hefði gert, ef nokkuð, til að draga úr
hættunni á að smitast af alnæmisveirunni, hvort
viðkomandi hefði farið að eigin frumkvæði í mót-
efnamælingu og við hverja viðkomandi hefði rætt
um kynferðismál. Frekari upplýsingar um fram-
kvæmd könnunarinnar er að finna í fylgiriti nr. 2
við heilbrigðisskýrslur (Jóna Ingibjörg Jónsdóttir,
1994).
Tölfræðileg úrvinnsla
I úrvinnslunni voru íylgibreyturnar („dep-
endent variables“) greindar á einfaldan hátt, til
dæmis hvort munur væri á fjölda rekkjunauta eftir
aldri. Frumbreyturnar („independent variables“),
sem voru notaðar, voru í flestum tilfellum kyn,
aldur og hjúskaparstaða.
Reiknað var út hvort munur á hópum væri
tölfræðilega marktækur með kí-kvaðrat eða F-prófi
eftir því sem við átti. I þeim töflum, þar sem unnið
var með meðaltöl, var jafnframt reiknað út hve
mikið frumbreytan skýrði dreifingu fýlgibreytunnar
með Eta í öðru veldi. I öðrum töflum var reiknuð
út fylgni milli frum- og fylgibreytanna með Tau-b,
Tau-c eða Lambda eftir því sem við átti í hverju
tilfelli. Ef skýrða dreifingin eða fylgnin var hærri
en 0,10 var styrkurinn, ásamt upplýsingum um
hvaða íýlgnistuðull var notaður, birtur neðan við
viðkomandi töflu.
9