Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.03.1994, Page 14

Tímarit hj úkrunarfræðinga 1. tbl. 70. árg. 1994
ar smokksins við kynmök í hjónabandi eða fastri
sambúð, við kynmök á föstu og við kynmök í
skyndikynnum. Fast samband var skilgreint sem:
„hafa kynmök reglulega við einstakling sem þú býrð
ekki með“.) Þá sést að tæplega 10% karla og 7%
kvenna nota smokkinn alltaf eða oftast við kynmök
í skyndikynnum síðastliðna tólf mánuði. Ekki er
marktækur munur á smokkanotkun við kynmök í
skyndikynnum meðal þeirra sem hafa farið í mót-
efnamælingu og meðal þeirra sem hafa ekki farið í
slíka mælingu. Þeir sem hafa breytt hegðun sinni
vegna alnæmis nota oftar smokkinn við kynmök í
skyndikynnum en þeir sem telja sig ekki þurfa að
breyta hegðun sinni vegna alnæmis og mælist þessi
munur marktækur (p<0,001).
14
Vidhorf til smokksins
Þátttakendur voru spurðir um hversu öfluga
vörn þeir telja smokkinn vera gegn alnæmissmiti.
Meirihluti fólks eða 93,7% karla og 95,0% kvenna
eru sammála um að slíkar verjur séu öflug vörn
gegn alnæmissmiti. Tengsl mælast milli aldurs og
þess að vera sammála um gildi smokksins sem
varnar gegn alnæmi (p<0,01). Hæsta hlutfall þeirra
sem eru sammála um gildi smokltins sem varnar
gegn alnæmissmiti er að finna meðal ungs fólks 25-
29 ára (98,1%), einhleypra (97,3%), fráskilinna
(94,9%) og meðal þeirra sem sýna samkynhneigða
hegðun (100%).
Fleiri karlar (63,1%) en konur (40,4%) telja sig
vera sammála þeirri fullyrðingu að smokkurinn
spilli kynlífsánægjunni og er munurinn marktækur
(p<0,001). Með hækkandi aldri fjölgar þeim sem
eru á þessari skoðun.
Fleiri meðal fráskilinna (55,3%) og fólks sem
er í föstu sambandi (60,5%) en meðal einhleypra
(41,5%) eru sammála því að smokkar trufli kyn-
lífsánægjuna.
Talsvert fleiri karlar (36,0%) en konur (25,0%)
eru sammála því að óþægilegt sé að biðja afgreiðslu-
fólk um að selja sér smokka og er munurinn mark-
tækur (p<0,001). Um 30% allra sem svara eru sam-
mála þessari fullyrðingu og ekki mælist marktækur
munur á afstöðu fólks hvað varðar aldur, hjúskap-
arstöðu eða lengd skólagöngu.
Athyglisvert er að einungis 7,1% alls úrtaks er
sammála þeirri fullyrðingu að erfitt sé að tala við
rekkjunaut um notkun smokksins. Færri konur en
karlar, 5,5% á móti 9%, eru sammála fullyrðing-
unni (p<0,05). Hátt hlutfall fráskilinna er hins
vegar sammála þessari fullyrðingu eða 21,1%
(p<0,001).
Umfjöllun
Fræðsla um kynferðismál, þar með taldar kynsjúk-
dómavarnir, er í verkahring heilbrigðis- og uppeld-
isstétta (Lög nr. 25/1975; Menntamálaráðuneytið,
1989). Til að hægt sé að vinna að bættri kynfræðslu
er nauðsynlegt að gerðar séu íslenskar kannanir sem
þessar til að bæta þekkingu áðurnefndra starfsstétta
á kynhegðun, viðhorfum og þekkingu í kynferðis-
málum. Þessi rannsókn er skref í þá átt og benda
niðurstöður þær, sem hér hafa komið fram, til að
ástæða sé til að endurskoða áherslur í fræðslu og
forvörnum sem ætlað er draga úr útbreiðslu alnæm-
is og annarra kynsjúkdóma.
Samanborið við norskar, franskar og bandarísk-
ar kannanir er meðalaldur íyrstu kynmaka meðal
íslenskra ungmenna rúmlega tveimur árum lægri en
meðal ungs fólks í Noregi og einnig lægri en meðal
franskra og bandarískra ungmenna (Træen, 1990;
Spira o.fl., 1992; Ehrhardt, 1992). Samanborið við
áðurnefndar kannanir um fjölda þeirra sem hafa
reynslu af kynmökum virðast íslensku og dönsku
tölurnar vera sambærilegar en fleiri íslensk ung-
menni hafa reynslu af kynmökum en ungt fólk á
svipuðum aldri í Noregi og Kanada. Upplýsingar
um þennan mun á meðalaldri fyrstu kynmaka og
hlutfallslegan fjölda, sem hefur reynslu af kynmök-
um meðal ungmenna í ólíkum samfélögum, geta
m.a. haft þýðingu fyrir gerð námsefnis í kynfræðslu
en úrbætur í kynfræðslu grunnskólamema hérlendis
eru byggðar á bandarfsku námsefni (Þorvaldur Örn
Árnason, 1990; Stefán Bergmann, 1993).
I nýlegri samantekt Alþjóðaheilbrigðisstofn-
unarinnar á 35 rannsóknum um áhrif kynfræðslu
á kynhegðun unglinga kemur fram að niðurstöður
bendi til að almenn kynfræðsla skili mestum árangri
ef hún fer fram áður en unglingar byrja að hafa
kynmök (WHO Press, 1993; Aggleton, Baldo og
Slutkin 1993). Með áframhaldandi rannsóknum