Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.03.1994, Side 16

Tímarit hjúkrunarfræðinga 1. tbl. 70. árg. 1994
þar sem allir þekkja alla, væri ráðlegra að hvetja til
smokkanotkunar við hver einustu ný kynni, burt-
séð frá því hvað viðkomandi þekkir rekkjunautinn
mikið eða lítið.
Þótt reynsla af skyndikynnum sl. þrjá og tólf
mánuði sé algengust meðal ungs fólks segir það
ekkert til um tíðni skyndikynna. Tölur um fjölda
rekkjunauta árið 1991 gefa ekki tilefni til að ætla
að ungt fólk stofni til margra skyndikynna. Ef líta
má á skyndikynni eða stutt kynni sem eðlilega
reynslu í lífi ungs fólks og að þorri einstaklinga á
þessum aldri hafi fáa rekkjunauta verður að varast
að senda þau skilaboð í fræðslu að allt ungt fólk sé
lauslátt og að skyndikynni séu varasöm. Raunhæf-
ara væri að leggja áherslu á upplýsingar sem koma
því á framfæri að líkur á kynsjúkdómasmiti séu
mestar með hverjum nýjum rekkjunaut og hvernig
megi draga úr líkum á smiti við þess konar
aðstæður. Tölur um kynsjúkdómasmit staðfesta líka
að mikilvægt sé að ná til ungs fólks á aldrinum 16-
24 ára með fýrirbyggjandi aðgerðum og fræðslu um
alnæmi.
16 Hætta á HlV-smiti er talin aukast við það að
fá smitað sæði í munn eða endaþarm við kynmök.
Hvað telst áhættusamt atferli í kynlífi er afstætt og
fer m.a. eftir hjúskaparstöðu, hvort um er að ræða
kynhegðun sem teldist áhætta með nýjum rekkju-
naut í skyndikynnum eða kynhegðun sem telst
hættulaus með maka í (trúföstu) sambandi. Rann-
sóknin sýnir til dæmis að konur eru í yfirgnæfandi
meirihluta þegar litið er til fjölda þeirra sem hafa
fengið sæði í endaþarm við endaþarmsmök og sem
hafa fengið sæði í munn við munnmök. Astæða
væri til að athuga hvort ekki sé um að ræða konur
í hjúskap eða sambúð sem hafa munn- og enda-
þarmsmök sem tilbreytingu í sínu kynlífi frekar en
konur sem sýna þessa hegðun við kynmök í skyndi-
kynnum. Einnig er ástæða til að kanna með sama
hætti karla sem eru móttakandi aðilar við enda-
þarmsmök og sem hafa fengið sæði í munn við
munnmök. Er það oftar við kynmök í skyndikynn-
um en í sambúð tveggja karla?
Þar sem smokkurinn er sú vörn, sem ver bæði
gegn kynsjúkdómasmiti, þ.m.t. HlV-smid, og
ótímabærum getnaði, verður að reyna að gera
smokkinn sjálfsagðari í augum ungs fólks. Stórum
hluta fólks finnst smokkurinn spilla kynlífsánægj-
unni og þyrfti að kanna betur hvort það viðhorf
hafi afgerandi áhrif á smokkanotkun. Athyglisvert
er að meirihluti karla og kvenna segist vera ósam-
mála því að erfitt sé að biðja afgreiðslufólk að selja
sér verjur. Flestir eru enn fremur ósammála þeirri
fullyrðingu að erfitt sé að ræða við rekkjunautinn
um notkun smokksins. Þessar upplýsingar um við-
horf fólks til smokksins mætti nota þegar smokkar
eru auglýstir og geta þannig átt þátt í að bæta
ímynd smokksins sem sjálfsagðs hlutar í kynmök-
um, sérstaklega meðal ungs fólks. Niðurstöður um
smokkanotkun í skyndikynnum sýna enn fremur
að ef til vill þurfi að kynna betur fyrir almenningi
þær ástæður sem réttlæta mótefnamælingu gegn al-
næmisveirunni.
Það eru uppörvandi niðurstöður að verulegur
hluti einhleypra, fráskilinna og þeirra sem eru
komnir í fast samband hafi tileinkað sér hættu-
minna kynlíf eða hyggist gera það. Því er mikilvægt
að kanna eftir nokkur ár hvort enn gæti aukinnar
ástundunar hættuminna kynlffs meðal áðurnefndra
hópa.
Sérstakar þakkir fær Karl Sigurðsson hjá Félags-
vísindastofnun fyrir aðstoð við tölfræðiúrvinnslu.
Enn fremur fá dr. Sölvína Konráðs, sálfræðingur,
Sigríður Haraldsdóttir, landfræðingur hjá
Landlæknisembættinu, og Jón Hjaltalín, yfirlæknir
húð- og kynsjúkdómadeildar, þakkir fyrir veitta
aðstoð.
Abstract
In 1992 the General Directorate of Health and the National
Committee on Aids carried out a nation-wide study among 1500
randomly selected Icelanders aged 16-60 years. Responses were
obtained from 65.0% (N=975). The main purpose was to map
sexual behaviour in order to assess the risk of HlV-infection and
other sexually transmitted diseases (STD) and to gather information
to achieve better defined strategies regarding prevention efforts.
The article describes main results regarding the incidence of sexual
behaviour that can directly and indirecdy increase the risk of HIV-
infection and what behavioural changes the general population has
made to decrease the risk of HlV-transmission.
The mean age at the time of first sexual intercourse was 15.3 years
for young people in the age group 16-19 years but 18.1 years for
people in the oldest age group, showing a difference of nearly three