Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.03.2006, Blaðsíða 44

Úrtak
Niðurstöður póstlistakönnunarinnar, sem sagt er frá hér að
framan, sýndu að reynsla foreldra er mjög misjöfn og því var
ákveðið að velja þátttakendur þannig að þeir endurspegluðu
sem best allan foreldrahópinn hvað varðar kyn, aldur og
hjúskaparstöðu foreldranna; kyn, aldur og sjúkdómsgreiningu
barns; hvað langt er liðið frá innlögn og á hvaða deild börnin
lágu (Páll Biering o.fl., 2003). Gagnaöflun fór fram árið 2002 og
haft var samband við foreldra sem átt höfðu börn á barna- og
unglingageðdeild á árunum 1997 til 2000. Fimmtán foreldrar
tóku þátt í rannsókninni, ellefu mæður og fjórir feður. Átta höfðu
átt barn á barnadeild og sjö á unglingadeild. Aldur foreldranna
var á bilinu 30 til 54 ár og meðalaldur var 37,13 ár (SD=5,30).
Framkvæmd
Framkvæmd rannsóknarinnar hófst að fengnu leyfi siðanefndar
LSFI og var rannsóknin tilkynnt til Persónuverndar. Eftir að hafa
aflað upplýsts samþykkis var tekið u.þ.b. einnar klukkustundar
langt viðtal við hvern þátttakanda. Viðtalið var opið en stuðst
var við svokallaðan viðtalsvísi sem er nokkurs konar gátlisti yfir
þá efnisþætti sem rannsakendurnir töldu nauðsynlegt að afla
upplýsinga um til að unnt væri að svara rannsóknarspurningunni.
Viðtölin voru tekin upp á segulbönd og skrifuð upp. Greining
viðtalanna var byggð á stefjagreiningaraðferð van Manen en
tilgangur hennar er að draga fram kjarnann í reynslu foreldranna
og með því að setja stefin í fræðilegt samhengi er leitast við
að svara rannsóknarspurningunum. Stefjagreiningunni má í
grófum dráttum skipta í eftirtalin þrjú stig. Fyrsta stigið má
kalla yfirlitsstig en það felst í því að rannsakendurnir öðlast
yfirsýn yfir öll rannsóknargögnin með því að lesa þau yfir í
heild sinni. Annað stigið er hið eiginlega greiningarstig en á því
stigi eru umræðuefnin, sem koma fram í viðtölunum, flokkuð á
kerfisbundinn hátt. Þessi flokkun gerir rannsakendunum kleift
að greina þau stef sem endurspegla mikilvæga þætti í reynslu
þátttakenda. Oftast endurspegla stefin þætti, sem þátttakendur
eiga sameiginlega. í þessari rannsókn komu einnig fram stef sem
lýsa reynslu hluta þátttakendanna. í þessari skýrslu er greint
frá slíkum stefjum ef þau, að mati höfunda, teljast mikilvæg
fyrir geðhjúkrun unglinga og fjölskyldna þeirra. Vitnað er í orð
þátttakenda, þ.e.a.s. rannsóknargögnin sjálf, til að endurspegla
stefin fyrir le'sandanum. Þriðja stigið er hugtaksstig en þá er
stefjunum lýst með almennum orðum á óhlutbundinn hátt (in
abstract forms) og þau sett í fræðilegt og klínískt samhengi.
Til að auka trúverðugleika gagnagreiningarinnar greindu þrír
rannsakendur gögnin og báru síðan saman niðurstöður sínar til
að komast að endanlegri niðurstöðu eða þeirri niðurstöðu sem
birtist í stefjunum sem greint er frá hér á eftir.
Takmarkanir rannsóknarinnar
Þó leitast hafi verið við að velja úrtakið þannig að það
endurspeglaði sem best fjölbreytileika þess foreldrahóps
sem nýtur þjónustu legudeilda BUGL tóku mun færri feður
en mæður þátt í rannsókninni. Það er því óhjákvæmilegt að
rannsóknarniðurstöður lýsi frekar reynslu mæðra en feðra
þeirra barna sem leggjast á barna- og unglingageðdeild.
Lincoln og Guba hafa sett fram mælikvarða (criteria) á
trúverðugleika eigindlegra rannsókna (Lincoln, 1990; Lincoln
og Guba, 1985). Þessir mælikvarðar veita okkur leiðsögn
við mat á veikleikum og styrk eigindlegra rannsókna. Hér á
eftir verður stuttlega fjallað um þá mælikvarða sem vísa til
takmarkana þessarar rannsóknar. Traustleiki (dependability)
vísar til stöðugleika í öflun rannsóknargagna og meðferð
þeirra. Þrír rannsakendur tóku viðtölin í þessari rannsókn og
það gæti dregið úr traustleikanum. Trúanleiki (credibility) vísar
til þess hversu vel rannsóknargögnin og rannsóknarskýrslan
endurspegla þann veruleika sem rannsóknin beinist að -
hversu vel rödd þátttakendanna heyrist. Það sem helst dregur
úr trúanleika þessarar rannsóknar er að aðeins var tekið eitt
viðtal við hvern þátttakanda og að niðurstöður voru ekki bornar
undir þá til staðfestingar. Það að bera ekki niðurstöður undir
þátttakendur dregur einnig úr „staðfestanleika" (confirmability)
rannsóknarinnar, en hugtakið vísartil hlutleysis rannsóknargagna
og túlkunar á þeim. Aftur á móti eykur það staðfestleikann að
tveir rannsakendur greindu rannsóknargögnin.
Niðurstöður og umræður
Við greiningu rannsóknargagnanna komu fram fjölmörg stef
sem lýsa reynslu foreldranna. Þessi fjöldi stefja og það að mörg
þeirra lýsa reynslu, sem aðeins fáir foreldrar urðu fyrir, bera
vott um það hve sú reynsla, sem hér um ræðir, er persónuleg
og viðhorf foreldranna þar af leiðandi fjölbreytileg. Stefin,
sem fundust við greiningu gagnanna, eru þessi: (1) viðmót
starfsfólks, (2) leiðsögumenn, (3) sérfræðingsvaldið og (4)
greiningarfæribandið.
Viðmót starfsfólks
Þetta stef lýsir mikilvægi alúðlegs viðmóts starfsfólks í garð
foreldra þegar þeir glíma við þessa erfiðu reynslu. Ellefu af
foreldrunum fimmtán voru sammála um að starfsfólk deildanna
hefði tekið vel á móti þeim og sýnt þeim skilning og hlýju.
Rúmur helmingur þeirra, eða sex, taldi hlýtt viðmót starfsfólks
eitt það jákvæðasta við þessa annars erfiðu reynslu. Þetta
kemur vel fram í orðum föður drengs á unglingadeildinni:
„Mjög gott viðmót, ekkert út á það að setja. Yndislegt fólk
á deildinni." Móðir drengs á barnadeild lýsti reynslu sinni á
þennan hátt: „Við upplifðum mjög hlýjar móttökur, það voru
allir bara ofsalega góðir við okkur, bara ekkert mál að korna."
Þrír þátttakendur minntust ekki á viðmót starfsfólks og einum
þátttakanda þótti starfsfólk almennt hvorki sýna sér stuðning
né hlýju þó það ætti ekki við um allt starfsfólkið.
Þessar niðurstöður eru samhljóma fjölmörgum rannsóknum
(Barker o.fl., 1996; Henderson o.fl., 2003; Lelliott o.fl., 2001;
Middelboe o.fl., 2001; Wallace o.fl., 1999) sem sýna að
andrúmsloft á geðdeildum og viðmót starfsfólks hefur mikil
áhrif á það hvaða mat geðsjúkir og aðstandendur þeirra leggja
á þjónustuna. Þessar niðurstöður minna okkur á mikilvægi
þess að hjúkrunarfólk fái þá starfsþjálfun og stuðning sem
þarf til að halda uppi góðri þjónustu. Mikilvægt er að starfsfólk
fái góða fræðslu um hversu alvarleg áhrif geðsjúkdómar hafa
42
Tímarit hjúkrunarfræðinga - 1. tbl. 82. árg. 2006