Álit: tímarit löggiltra endurskoðenda - 01.01.1990, Blaðsíða 27

ákveðnar samtengingar félaga, þar sem greitt var
með hlutafé, voru h'kari því að vera sameining á
hagsmunum hluthafa frekar en kaup á eignum.
Sameining á hagsmunum hluthafa var augljós í sam-
tengingum, þar sem greitt var með hlutabréfum og
þar sem félög voru af Iíkri stærð. Hluthafar og
stjórnendur þessara félaga héldu sínum hagsmunum
og störfum óbreyttum eftir samtengingu líkt og ver-
ið hafði fyrir samtengingu félaganna. Þar sem hvor-
ugt félaganna getur í slíkum tilfellum kallast kaup-
andi eru eignir, skuldir og eigið fé samstæðunnar
færðar við bókfærðu verði. Ekki er samkvæmt þess-
ari aðferð tekið tillit til gangverðs útgefinna hluta-
bréfa eða gangverðs hreinnar eignar viðkomandi fé-
laga.
Samstæðureikningsskil við samtengingu sam-
kvæmt samlegðaraðferðinni eru nokkuð frábrugðin
samstæðureikningsskilum samkvæmt kaupaðferð-
inni. Helstu mismunir á þessum aðferðum eru:
1. Allir fjórir reikningar ársreiknings (rekstrar-
reikningur, efnahagsreikningur, yfirlit um eigið
fé og fjármagnsstreymi) eru færðir upp í sam-
stæðureikningsskilum á kaupári, eins og sam-
tengingin hefði átt sér stað í upphafi tímabils, í
samræmi við þá kenningu að samkvæmt sam-
legðaraðferðinni sé verið að leggja saman bæði
núverandi og eldri hagsmuni hluthafa. Á hinn
bóginn er aðeins viðeigandi að færa upp sam-
stæðuefnahagsreikning við kaup samkvæmt
kaupaðferðinni.
2. Gangverð hreinnar eignar dótturfélaga kemur
ekki fram í samstæðureikningi samkvæmt sam-
legðaraðferðinni. Gangverð hreinnar eignar
kemur hins vegar fram þegar kaupaðferðin er
notuð.
3. Óráðstafað eigið fé samstæðu við samtengingu
samkvæmt samlegðaraðferðinni inniheldur hlut-
deiid móðurfélags í eigin fé dótturfélags. Hins
vegar er aðeins eigið fé móðurfélags sýnt í sam-
stæðureikningsskilum við kaup samkvæmt kaup-
aðferðinni.
Hinir miklu kostir samlegðaraðferðarinnar ásamt þeirri
staðreynd að ekki voru til ákveðnar reglur um beitingu
þessarar aðferðar leiddu til þess að samlegðaraðferðin
var nokkuð misnotuð í Bandaríkjunum á árunum 1960 -
1970. Árið 1970 voru settar ákveðnar reglur um beit-
ingu kaupaðferðar og samlegðaraðferðar (APB opinion
no. 16). Þessar reglur takmörkuðu mjög möguleika á
notkun samlegðaraðferðarinnar.
I þeim dæmum sem fylgja hér á eftir er eingöngu
stuðst við kaupaðferðina.
Meðferð á rekstrarárangri dótturfélags í bókhaldi móð-
urfélags.
Eftir samtengingu félaga þarf móðurfélag að gera grein
fyrir rekstrarárangri dótturfélags í eigin reikningsskil-
um. Gera þarf grein fyrir hagnaði eða tapi dótturfélags.
Auk þess þarf að gera grein fyrir ýmsum milliviðskipt-
um milli móðurfélags og dótturfélags. Móðurfélag get-
ur valið um tvær aðferðir við færslu á rekstrarárangri
dótturfélaga. Þessar aðferðir eru á ensku nefndar
„equity method” og „cost method” og nefna mætti á ís-
lensku „hlutdeildaraðferð” og „kostnaðarverðsaðferð”.
Verður helstu einkennum þessara aðferða nú lýst stutt-
lega:
A. Hlutdeildaraðferð.
Samkvæmt hlutdeildaraðferðinni færir móðurfé-
lag upphaflega fjárfestingu í dótturfélagi á kostnað-
arverði og breytir síðan bókfærðu verði fjárfesting-
arinnar til samræmis við hlutdeild sína í hagnaði
eða tapi dótturfélagsins á hverju tímabili. Hlutdeild
móðurfélags í hagnaði eða tapi dótturfélags er færð
í rekstrarreikning þess og hefur áhrif á rekstrarár-
angur móðurfélagsins. Þessi fjárhæð breytist um
leiðréttingar sem varða viðskipti milli félaganna svo
og um afskrift af hugsanlegu yfirverði við kaup.
Fjárfestingarreikningur móðurfélags í dótturfé-
lagi breytist einnig til samræmis við breytingu á eig-
in fé dótturfélags. Móttekinn arður frá dótturfélagi
er færður til lækkunar á fjárfestingarreikningnum.
Við beytingu íslenskra reikningsskilaaðferða
verður að taka tillit til hlutdeildar í endurmats-
breytingu eigin fjár dótturfélags. Hugsanlegt yfír-
verð við kaup er einnig endurmetið og er sú endur-
matsbreyting einnig færð á fjárfestingarreikninginn.
Þegar hlutdeildaraðferð er notuð í bókhaldi móð-
urfélags eiga eftirfarandi jöfnur við þegar sam-
stæðureikningur er gerður:
Rekstrarniðurstaða móðurfélags = rekstrarnið-
urstaða samstæðu.
Eigið fé móðurfélags = eigið fé samstæðu.
Hlutdeildaraðferðin var kynnt af reikningsskila-
nefnd FLE á ráðstefnu á Akureyri í október 1988
og er vísað í drög að áliti sem nefndin sendi þar frá
sér varðandi frekari lýsingu á hlutdeildaraðferðinni.
B. Kostnaðarverðsaðferð.
Samkvæmt kostnaðarverðsaðferðinni færir móð-
urfélag upphaflega fjárfestingu sína í dótturfélagi á
kostnaðarverði og færir sem tekjur móttekinn arð
frá dótturfélaginu. Móttekinn arður móðurfélags er
talinn til tekna í rekstrarreikningi þess. Ekki er því
tekið tillit til hagnaðar eða taps dótturfélags í bók-
haldi móðurfélags þegar kostnaðarverðsaðferðin er
notuð.
27