FLE blaðið - 01.01.2010, Side 7

fjárskuldar í samræmi við reglur þar að lútandi í IAS 39 sem
kveða meðal annars á um að tekið skuli tillit til markaðsaðstæðna
og útlánaáhættu skuldara á matsdegi. Ákvörðun gangvirðis
getur verið vandasöm einkum þegar lánsfjármarkaður er óvirkur
og skuldari f vanda staddur þannig að ólíklegt þykir að ótengdur
aðili myndi vilja veita honum lán. Við slíkar aðstæður ber
skuldara engu að síður að nota viðurkennda verðmatsaðferð
til að komast að rökstuddri niðurstöðu um gangvirði nýrrar
fjárskuldar við upphaflega færslu hennar í efnahagsreikning.
Skuldara ber að styðjast við fyrirliggjandi markaðsupplýsingar
eins mikið og hægt er og við eigin forsendur eins lítið og hægt
er. Til dæmis getur grunnávöxtunarkrafa legið fyrir vegna
viðskipta á virkum markaði með ríkisskuldabréf en skuldari gæti
þurft að styðjast við eigin forsendur við mat á eigin áhættuálagi
(t.d. með samanburðargreiningu við önnur skráð félög með
lánshæfismat að teknu tilliti til gæða trygginga og séreinkenna
nýju fjárskuldarinnar).
Gangvirði nýrrar fjárskuldar kann einnig að vera töluvert
lægra en samningsbundinn höfuðstóll hennar og þess
vegna geta myndast umtalsverð afföll við upphaflega færslu
hennar. Sé nýja fjárskuldin metin á afskrifuðu kostnaðarverði
eftir upphaflega færslu, ber skuldara að gjaldfæra afföllin í
rekstrarreikningi á væntum líftíma nýrrar fjárskuldar með því að
nota aðferð virkra vaxta.
Sé niðurstaðan hins vegar sú að skilmálabreytingar teljist
ekki verulegar, ber skuldara meðal annars að halda áfram að
færa upphaflegu fjárskuldina í efnahagsreikningi en ekki færa
nýja fjárskuld á gangvirði. Það er skoðun margra að í slíkum
tilvikum skuli ekki færa neinn hagnað eða tap í rekstrarreikning,
jafnvel þó að skilmálabreytingarnar leiði til breytinga á áætluðu
framtíðarsjóðstreymi fjárskuldarinnar. Sé fjárskuldin metin
á afskrifuðu kostnaðarverði ætti skuldari að meðhöndla
breytingarnar á áætluðu framtíðarsjóðstreymi frekar sem
leiðréttingu á virkum vöxtum fjárskuldar (og afskrifa þær á
væntum líftíma hennar) í stað þess að færa þær strax sem
tekjur eða gjöld í rekstrarreikningi.
Til að komast að niðurstöðu um hvort skilmálabreytingar
teljist verulegar eða ekki þarf skuldari að framkvæma tölulegt
próf eins og nánar er kveðið á um í IAS 39. Prófið felur í sér
samanburð á núvirði sjóðstreymis samkvæmt breyttum
skilmálum og núvirði sjóðstreymis samkvæmt upphaflegum
skilmálum. Skilmálabreytingar teljast verulegar ef mismunur á
þessum tveimur stærðum er a.m.k. 10% (og af þeim sökum er
tölulega prófið oft nefnt „10% próf"). Mörg álitamál vakna við
framkvæmd þessa prófs, sem taka verður afstöðu til, aðallega í
tengslum við ákvörðun sjóðstreymis sem á að núvirða og vaxta
sem á að núvirða sjóðstreymið með. Sú staða getur komið upp
að setja þurfi upp mismunandi sviðsmyndir af 10% prófinu út
frá mismunandi forsendum og styðjast við þá sviðsmynd sem
talin er raunhæfust í stöðunni.
Sé mismunurinn 10% eða meira leiðir það sjálfkrafa til
þess að skuldara ber að færa upphaflegu fjárskuldina út úr
efnahagsreikningi og færa nýja fjárskuld í staðinn á gangvirði. Sé
mismunurinn hins vegar minni en 10% þýðir það ekki endilega
að skuldara beri að halda áfram að færa upphaflegu fjárskuldina
í efnahagsreikningi. Það er skoðun margra að í slíku tilviki þurfi
skuldari að framkvæma svokallað eiginleikamat (e. qualitative
assessment) til að komast að því hvort skilmálabreytingarnar
teljist engu að síður verulegar. Markmiðið með eiginleikamatinu
er að greina þær skilmálabreytingar sem 10% prófið nær ekki
til vegna eðlis þeirra. Dæmi um slíkar skilmálabreytingar eru
breytingar á gjaldmiðlum sem fjárskuldin er tilgreind í og
viðbótarákvæði um breytirétt fjárskuldar í hlutafé.
Breyting fjárskuldar í hlutafé
Breyting fjárskuldar í hlutafé er ein þeirra lausna sem
kröfuhafar geta gripið til ef þeir telja að aðlögun greiðslubyrðar
að breyttu greiðsluþoli skuldara ein og sér dugi ekki til og að
eignarhald á hlutabréfum í skuldara sé fýsilegur kostur. Hvað
reikningsskil skuldara varðar getur skipt máli hvort kröfuhafi
verður eigandi í skuldara í kjölfar endurskipulagningar eða hvort
endurskipulagning fjárskulda fer fram á meðan kröfuhafi er
jafnframt hluthafi í skuldara.
Síðastliðinn nóvembermánuð gaf alþjóðlega túlkunarnefndin
(IFRIC) út nýja túlkun, IFRIC 19, sem fjallar um ógildingu
fjárskulda með útgáfu eiginfjárgerninga (e. extinguishing
financial liabilities with equity instruments). í túlkuninni kemur
meðal annars fram að í slíkum tilvikum ber skuldara að færa
bókfært verð fjárskulda (eða hluta þeirra, eftir því sem við á)
úr efnahagsreikningi og færa eiginfjárgerningana í staðinn.
Skuldara ber að færa eiginfjárgerningana upphaflega miðað
við gangvirði þeirra nema ekki sé hægt að meta það með
áreiðanlegum hætti (en þá ber skuldara að miða við gangvirði
fjárskulda sem verið er að ógilda). Mismun milli gangvirðis
eiginfjárgerninga og bókfærðs verðs fjárskulda ber skuldara
að færa sem hagnað eða tap í rekstrarreikning (þ.e.a.s. að
því gefnu að ekki sé um að ræða viðskipti við eigendur þar
sem þeir koma fram í hlutverk eigenda, sbr. umfjöllun hér að
framan).
Túlkunin IFRIC 19 gildir fyrir reikningsár sem hefjast 1.
júlí 2010 eða síðar en heimilt er að innleiða hana fyrr (hún á
þó eftir að hljóta samþykki Evrópusambandsins). Þrátt fyrir
þetta hefur það verið skoðun margra að sú meðhöndlun sem
kveðið er á um í IFRIC 19 á ógildingu fjárskulda með útgáfu
eiginfjárgerninga sé einmitt niðurstaðan sem ætti að komast
að með beitingu núgildandi reglna IFRS. Hins vegar halda
sumir því fram að núgildandi reglur IFRS heimili einnig færslu
bókfærðs verðs fjárskulda beint á eigið fé án þess að skuldari
meti gangvirði eiginfjárgerninga né gangvirði fjárskulda og þar af
leiðandi án þess að hann færi hagnað eða tap í rekstrarreikning
vegna þessara viðskipta.
Það skal tekið fram að umfjöllun mín hér að framan á ekki
við þegar fjárskuld er breytt í hlutafé á grundvelli gildandi
samningsákvæða (t.d. þegar ákvæði um breytirétt fjárskuldar
í hlutafé eru hluti af upphaflegum samningsskilmálum) því
sérstakar reglur gilda um slík viðskipti samkvæmt alþjóðlegum
reikningsskilastaðli IAS 32. Samkvæmt þeim reglum er
almennt óheimilt að færa hagnað eða tap í rekstrarreikningi af
umbreytingunni.
FLE blaðið janúar 2010 • 7