FLE blaðið - 01.01.2016, Blaðsíða 15

Vaxtafrádráttur - hvar liggja mörkin?
Páll Jóhannesson, lögmaður Nordik lögfræðiþjónustu
Álitaefni um frádrátt vaxtakostnaðar hafa lengi verið til umræðu
í heimi skattamála. Af þeim sökum hafa víða verið settarýmsar
sértækar reglur um slíkan frádrátt eins og t.a.m. regjur um
þunna eiginfjármögnun (e. thin capitalisation), en slíkar reglur
eiga að draga úr hvata þess að alþjóðlegar samstæður noti
fremur vaxtaberandi lán til fjármögnunar en hlutafé með það
að markmiði að lækka skattstofna. Finna má ýmsar aðrar tak-
markandi reglur sem varða frádrátt vaxtakostnaðar en auk
þess geta hinar almennu skattasniðgöngureglur átt við í ein-
staka málum.
Hér á landi hafa ekki verið settar sértækar reglur um frádrátt
vaxtakostnaðar en fjallað er um slíkan kostnað með almennum
hætti í lögum nr. 90/2003, um tekjuskatt (hér eftir TSL), sbr.
49. gr., og reglugerð nr. 483/1994, um frádrátt frá tekjum af
atvinnurekstri, sbr. 5. gr. en auk þess gildir hin almenna regla
sem fram kemur í 29. og 31. gr. TSL um frádráttarbæran kostn-
að. Ljóst er að svo vaxtagjöld geti talist frádráttarbær verða
þau að tengjast atvinnurekstrinum og ganga til að afla tekna,
tryggja þær og halda þeim við. Að öðru leyti eru ekki fyrir
hendi takmarkanir sem gilda um sérstaklega skilgreindar
aðstæður.
Eins og þekkt er hefur nú reynt á vaxtafrádrátt í nokkrum
Hæstaréttardómum í tengslum við skuldsettar yfirtökur/sam-
runa, sbr. dóma nr. 555/2012 og 529/2013. Einnig er nauðsyn-
legt að hafa í huga dóm Hæstaréttar í máli nr. 321/2005, sem
fjallaði um frádráttarbærni affalla af skuldabréfi vegna lækkunar
hlutafjár. Af úrskurðum yfirskattanefndar verður síðan sérstak-
lega að nefna nýlegan úrskurð nr. 174/2015 sem fjallaði um
nýtt lán móðurfélags til endurfjármögnunar skuldar dóttur-
félags en vaxtagjöld þess síðarnefnda voru ekki talin frádráttar-
bær, enda rann það inn í dótturfélagið eftir skuldsetta yfirtöku/
samruna.
Ef litið er heildstætt á framangreind fordæmi og þær reglur
sem nú gilda um frádrátt vaxtakostnaðar er það lykilatriði að
viðkomandi lán verður að hafa rekstrarlegan tilgang og geta
talist til kostnaðar við að afla eða ávaxta fé í rekstri. Ef lánið
hefur rekstrarlegan tilgang en kjör lánsins þykja hins vegar
óeðlileg hafa skattyfirvöld heimild skv. 2. mgr. 57. gr. TSL til
þess að leiðrétta kjörin til samræmis við það sem eðlilegt getur
talist. Hins vegar geta óeðlileg kjör ein út af fyrir sig ekki rétt-
lætt að vaxtagjöld séu felld niður í heild sinni ef fyrir liggja
rekstrarlegar ástæður fyrir láninu. Ef sýnt er fram á að eini til-
gangurinn með lántöku hafi verið skattalegur ávinningur er að
sama skapi sýnt fram á að lánið hafi ekki verið tekið af rekstrar-
legum ástæðum. Niðurstaðan er á hinn bóginn sú sama hvort
sem hún byggir á 31. gr. TSL eða 1. mgr. 57. gr. sömu laga,
þ.e.a.s. að vaxtagjöld af slíku láni teljast ekki frádráttarbær.
Samkvæmt ofangreindu er ekki til staðar regla í íslenskum rétti
sem takmarka svigrúm hlutahafa til að fjármagna félög með
lánum frekar en hlutafé að því gefnu að lánið tengist rekstri
félagsins. Ákvæði 2. mgr. 57. gr. TSL gerir hins vegar ráð fyrir
að slík lán séu á markaðskjörum eða a.m.k. ekki á „óeðlileg-
um" kjörum. í opinberri umræðu hefur verið bent á að ákvæði
57. gr. TSL gæti mögulega tekið á „óeðlilegu" hlutfalli lána á
kostnað hlutafjár þrátt fyrir að ekki séu til staðar reglur um
þunna eiginfjármögnun. Sú nálgun verður að teljast nokkuð
langsótt enda yrði þá að sýna fram á hver markaðskjör væru í
þvf sambandi. Hitt er annað mál hvort talist geti óeðlilegt að
breyta hlutafjárfjármögnun eftir á í lánsfjármögnun, t.a.m. með
arðgreiðslu eða hlutafjárlækkun að því gefnu að upphaflega
hlutafjárframlagið hafi ofangreindan rekstrarlegan tilgang. Af
umfjöllun yfirskattanefndar að dæma í máli nr. 296/2006 virð-
ist nefndin ekkert sjá því til fyrirstöðu en í forsendum kemur
m.a. fram:
Til þess er að líta að viðurkennt er að einkahlutafélag
getur greitt arð jafnt með reiðufé fyrirtækisins sem
lánsfé sem það kann að afla í þessu skyni. Eins og
áður er komið fram setja hvorki lög um tekjuskatt og
eignarskatt né önnur lög því skorður að hluthafar í
einkahlutafélögum veiti sllkum félögum lán.
Nefndin vísar til dóms Hæstaréttar f máli nr. 321/2005 og virð-
ist skv. þessum forsendum ekki telja ástæðu til að draga svo
víðtækar ályktanir af honum að slík lán geti ekki talist hafa
rekstrarlegan tilgang. Neikvæð túlkun á forsendum þess dóms
hefði hins vegar getað verið sú að hvers kyns lán sem tekin
eru til að „losa fé" til hluthafa tengdust ekki rekstrinum.
Yfirskattanefnd hefur einnig staðfest að vextir af skuldum sem
félög, sem hafa það að meginmarkmiði sínu að fjárfesta í og
eiga hluti I öðrum félögum og njóta arðs af þeim, hafa stofnað
til vegna fjárfestinga í hlutabréfum, séu frádráttarbærir frá
tekjum þeirra sem rekstrarkostnaður, sbr. úrskurð nr. 174/2015.
Ekki hefur þar áhrif þó að tekjur af hlutabréfum séu að megin-
stefnu til ekki skattskyldar, sbr. frádráttarheimild 9. tölul. og 9.
tölul. a. 31. gr. TSL og mögulega safnast almennt upp yfirfær-
anlegt tap hjá slíkum félögum nema á móti komi vaxtatekjur.
FLE bladið janúar 2016 • 13