Dagblaðið Vísir - DV - 02.12.2016, Qupperneq 24

Helgarblað 2.–5. desember 20162 Bækur
Hverjir
drepa?
Villisumar Guðmundar Óskarssonar fjallar öðrum þræði um listina og þrána eftir upphefð og frelsi til að skapa, en um
leið um yfirþyrmandi komplexa; til-
vistarvanda í skugga föður sem er list-
rænt afgerandi, listamaðurinn fyrst en
bæði elskuríkur og fjarlægur í senn
sem föðurímynd.
Í verkinu er gerð tilraun til að
blanda saman tveimur þráðum;
samtímasögu arkitektsins Dagbjarts
Dagbjartssonar þar sem hann er á
leið til borgarinnar Y í Frakklandi
vegna opnunar listasafns, ásamt
börnum sínum; og upprifjun hins
sama af hinu skelfilega sumri sem
hann eyddi með föður sínum og
nafna, viðurkenndum en breyskum
listmálara, í sömu borg einhverjum
þrem, fjórum áratugum fyrr. Í stuttu
máli má segja að þessi samþætting
takist ekki sem skyldi, til þess er
samtímasagan allt of veigalítil. Sú
persóna sem þar er dregin skýrum
línum er lífshrædd, metnaðarfull
rökhyggjumanneskja sem lýsir sér
sem „þreytandi félagsskap“ sem sé
ófær um hreinskilni á tilfinninga-
legum grunni (6). Þessi homo faber
er útkoman úr hinum unga og lífs-
þyrsta manni sem fylgdi föður sín-
um til Frakklands á óræðum aldri,
uppfullur af aðdáun, öfund og þrá
eftir að nema „listina“ af fyrirmynd
sinni, í hinum þræði
verksins.
Skuggi borgaralegrar fjölskyldu
– móður sem svipti sig lífi er ramm-
inn utan um „villisumar feðganna“
en fyrir mína parta er binding allra
þessara þráða að flækjast fyrir því
sem virðist liggja höfundinum á
hjarta: lýsingu á rómantískri en
óreiðukenndri dvöl í ævintýralegum
stað þar sem passív-agressív sam-
skipti og manísk-depressívt vinnu-
lag eru kjarninn og djúsinn í text-
anum. Hin rómantíska borg Y er
teiknuð impressjónískum dráttum
þar sem hin suðræna
borg, sem birst hefur í
íslenskum bókmennt-
um reglulega frá tímum
Thors Vilhjálmssonar,
fær sín einkenni í
skrýtnu kaffihúsi, sér-
kennilegum vinnuveit-
anda; einhverju sem
skapar hughrif en jarðtengir lesand-
ann síður í einhverjum veruleika
sögunnar; við dveljum því í draumi
hennar – villisumrinu.
Guðmundur hafði reynt fyrir sér
á ritvellinum með tveimur bókum,
örsagnasafni og skáldsögu, þegar
hann hlaut Íslensku bókmennta-
verðlaunin fyrir þriðju bók sína,
Bankster árið 2009. Svo virðist sem
sú upphefð hafi reynst honum erfið
en Villisumarið hjálpar honum von-
andi að ryðja þeim klaka af sér.
Það er margt heillandi við smá-
atriði sem spretta varla úr öðrum
jarðvegi en hugarflugi skáldsins í
verkinu en sérviska í stíl og byggingu
setninga er atriði sem gerir textann á
köflum óþarflega snúinn og hamlar
flæði í lestri. Stöðugleiki þessarar
sérvisku bendir þó til að höfundur
hafi kosið þessa „frönsku“ hugsun í
notkun sagna; fyrir mér eru áhrifin
meira eins og um slaka beina þýð-
ingu sé að ræða á útlendum texta.
Ef til vill skýrir sá þráður lokaspurn
bókarinnar þar sem sögumaður
veltir því fyrir sér á hvaða tungumáli
hann eigi að ávarpa börnin sín, en í
samhengi sögunnar virðist manni
saga sem stílar á ljóðrænu sem inn-
tak sitt í raun bara missa þess marks
að loka sér eins og óreiðukenndu
málverki; með undirskrift.
Sagan – sem í raun boðar frá upp-
hafi uppgjör – gerir upp án upp-
gjörsins sem verður að eiga sér stað
til þess að höfundurinn sjálfur geti
sleppt hendinni af ófullburða verki.
Kápan og umgjörð bókarinnar er vel
hugsuð og í takt við margt í andrúms-
lofti bókarinnar – en maður verður
að vona að Guðmundur nái sterkari
tengslum við þá rödd sem hann þráir
að láta hljóma í höfundarverki sínu
til framtíðar. Það er enn nægur tími
til að slá rétta tóninn! n
Flækjukennd endurkoma
Í nýjustu bók Arnaldar Indriða-sonar, Petsamo, fer nokkrum sögum fram. Það er heims-styrjöld og ung kona bíður í Petsamo í Finnlandi eftir
unnusta sínum en þau ætla að sigla
heim til Íslands. Unnustinn skilar sér
ekki. Sjórekið lík finnst í Nauthóls-
vík. Ungur maður verður fyrir árás
við hermannaknæpu og kona sem
hefur haft kynni af hermönnum er
horfin. Lögreglumennirnir Flóvent
og Thorson taka að sér rannsókn,
en þá þekkja lesendur úr bókunum
Skuggasund og Þýska húsið.
Trúverðugar persónur er hér
að finna, eins og nær undantekn-
ingarlaust í bókum Arnaldar. Ein
aðalpersóna bókarinnar, stúlkan
sem sveik unnusta sinn, er sérlega
vel gerð persóna sem lesandinn
fær mikla samúð með. Það sama
má segja um unnustann Ósvald.
Arnaldur hugar þó ekki einungis að
aðalpersónum sínum, eins og flestir
flinkir höfundar leggur hann alúð í að
skapa trúverðugar aukapersónur og
veit hvernig á að gera það. Þar skipta
minnstu smáatriði máli. Þegar hann
tekur fram að kona sem gekk á fund
lögreglunnar hafi farið
í einu kápuna sem hún
átti þá hefur hann strax
vakið vissa samúð með
henni. Og höfuðsmáa
tóbakssölumanninum í
Kaupmannahöfn er lýst
þannig að hann birtist
lesandanum ljóslifandi
þótt frá honum sé einungis sagt í ör-
fáum orðum.
Lesendur Arnaldar vita hversu vel
hann kann að laða fram andrúms-
loft liðins tíma.
Þarna er Reykja-
vík stríðsáranna
dregin skýrum og
lifandi dráttum.
Matarmenning
þess tíma fær líka
sitt pláss og ýmis-
legt annað sem
tilheyrir hvers-
dagsleikanum.
Allt þetta gerir
sögusviðið afar
trúverðugt.
Stundum hefur
Arnaldur verið
skammaður fyrir
spennuleysi en
í þeim aðfinnslum felst ákveðinn
misskilningur. Arnaldur er ekki höf-
undur sem leggur aðaláherslu á
spennu, hann skrifar glæpasögur um
fólk sem fremur glæpi og þar er ekki
bara ein tegund fólks sem drepur.
Arnaldur segir okkur að alls konar
fólk geti framið glæpi, ekki bara
þeir einstaklingar sem virðast svo
miklu líklegri til þess en aðrir vegna
karakter bresta sinna. Einmitt þetta er
einn sterkasti þráðurinn í Petsamo.
Iðrun kemur síðan við sögu í áhrifa-
miklum kafla undir lokin.
Það er reyndar meiri spenna
í þessari bók en ýmsum öðrum
bókum Arnaldar og nokkuð um æsi-
lega og dramatíska atburði. Þar eru
þó ekki bestu hlutar verksins heldur
eru þeir í frásögnum og lýsingum á
fólki sem tekst á við sorg og missi.
Petsamo er haganlega smíðuð
glæpasaga og áberandi vel skrifuð.
Hinir fjölmörgu aðdáendur Arnaldar
ættu sannarlega að njóta þess að lesa
hana. n
„Petsamo
er hagan­
lega smíðuð
glæpasaga.
Arnaldur Indriðason Segir
okkur að alls konar fólk geti
framið glæpi.
Arnaldur Máni Finnsson
skrifar
Bækur
Villisumar
Höfundur: Guðmundur Óskarsson
Útgefandi: JPV
125 bls.
„Sérviska í stíl og
byggingu setninga
er atriði sem gerir textann
á köflum óþarflega
snúinn og haml­
ar flæði í lestri.
Guðmundur
Óskarsson Bók
hans fjallar öðrum
þræði um listina
og þrána eftir
upphefð og frelsi
til að skapa.
Kolbrún Bergþórsdóttir
kolbrun@dv.is
Bækur
Petsamo
Höfundur: Arnaldur Indriðason
Útgefandi: Vaka-Helgafell
342 bls.