Dagblaðið Vísir - DV - 02.12.2016, Qupperneq 31

Helgarblað 2.–5. desember 2016 Bækur 5
Glettni og einlægni
Það var notaleg tilfinning að fá í hendurnar nýja barnabók eftir rithöfund sem foreldrar mínir lásu fyrir mig, og nokkrum
árum síðar ég sjálf, í barnæsku.
Allir af þúsaldarkynslóðinni
svokölluðu eiga minningar sem
tengjast verkum Sigrúnar Eldjárn
sem hefur í gegnum árin glætt ótal
persónur lífi og skapað söguheima
sem auðvelt er að gleyma sér í.
Að þessu sinni smíðar Sigrún
söguþráðinn í kringum ofur­
stelpuna Sigurfljóð sem öðlast
ofur krafta samhliða því sem hún
missir fyrstu tönnina. Líkt og
bókar titillinn Sigurfljóð hjálpar öll­
um gefur til kynna þá er söguhetjan
einstaklega hjartahlýr og fordóma­
laus prakkari sem er óhræddur við
að taka málin í
eigin hendur.
Í sögunni
fær Sigurfljóð
til að mynda
krakkana í hverf­
inu, sem Bogi
vinur hennar
er smeykur við,
á sitt band og
kennir þeim að
það margborgar
sig að stríða
ekki og að bera
virðingu fyrir
sjálfum sér og öðrum. Líkt og áður
myndskreytti Sigrún bókina sjálf og
tókst þar afar vel
upp. Myndirnar
eru stílhreinar og
litríkur karakter
Sigurfljóðar nýtur
sín vel á fallegum
pappírnum.
Boðskapur
sögunnar er klass­
ískur og söguþráð­
urinn litast svo­
lítið af því en að
sama skapi mat­
reiðir Sigrún frá­
sögnina á gletti­
legan og einlægan hátt sem
nær vel til lesendahópsins. n
Kristín Clausen
kristin@dv.is
Bækur
Sigurfljóð
hjálpar öllum
Höfudnur: Sigrún Eldjárn
Útgefandi: Mál og menning
34 bls.
„Allir af þús-
aldarkynslóðinni
svokölluðu eiga minn-
ingar sem tengjast verk-
um Sigrúnar Eldjárn.
Guðrún Eva Mínervu­dóttir bregst ekki lesendum í nýút­kominni bók sinni Skegg Raspútíns. Þar
sýnir hún enn og aftur hvað hún er
frábær höfundur og mikill grúskari,
eins og sést hefur á öllum skáld­
sögum hennar, þar með töldum
Yosoy (2005), Skaparanum (2008) og
Allt með kossi vekur (2011). Líkt og
í fyrri bókum hennar eru persónur
verksins skapaðar af djúpstæðum
áhuga á manneskjum og innilegri
samkennd með mennsku þeirra.
Kápuhönnun er í höndum Ragnars
Helga Ólafssonar. Kápan sem sýnir
mynd af konu undir vatnsyfirborði,
umkringda gróðri, minnir óneitan­
lega á myndefni af Ófelíu úr Hamlet
Shakespeares. Það hentar prýðilega
sögunni sem á eftir fer.
Frásögnin í Skeggi Raspútíns
flakkar á milli draumástands og
vökustunda sem eiga sér stað á
nokkrum mismunandi tímapunktum.
Um er að ræða frásögn af vinkvenna­
sambandi rithöfundarins Evu og
lettneska garðyrkjumannsins
Ljúbu, sem brotin er upp með
löngum, martraðarkenndum
draumi eða eins konar vitrun
Evu. Inni á milli fléttast svo
brot úr ævisögu Raspútíns,
alræmds ráðgjafa Romanov
keisaraættarinnar í Rúss­
landi á fyrri hluta 20. aldar. Verkið
saman stendur þannig af þremur
ævisögum; þeirra Evu, Ljúbu og
Raspútíns, sem skarast, varpa ljósi
á hver aðra og fléttast saman, svo
að á köflum verður óljóst hver er
ævisaga hvers. Stundum er Eva
Raspútín, öðru sinni er Raspútín
bara Raspútín og stundum er hann
Ljúba. Og stundum er Eva ekki þessi
Eva, heldur hin. En þannig er líka
draumlógíkin: órökrétt, alveg eins
og við viljum
hafa hana.
Skegg
Raspútíns er
ekki bara merki­
leg skáldsaga um
vináttu, sem nær
langt út fyrir mörk
raunveruleikans.
Heldur snýst
frásögnin að
ákveðnu leyti um
vöruskipti og ein­
faldari og hægari
lífshætti í bænda­
samfélögum Lett­
lands, sem Ljúba kemur frá. Skiptin
standa ekki eingöngu um verald­
legar vörur, svo sem grænmeti,
heimabrugg og súrdeigsbrauð,
heldur má segja að vöruskipti eigi
sér stað á milli Evu og Ljúbu í formi
sagna og vináttu. Líkt og mein­
hollt grænmetið, sem Ljúba sér Evu
fyrir gegn vináttu, hlustun og stöku
brauðhleif, verður frásögn þeirrar
lettnesku að eins konar meðali
fyrir Evu, sem tekur inn ævi Ljúbu
í smáskömmtum. Eva þjáist nefni­
lega af svefnleysi. Neysla Evu á sög­
um Ljúbu tekur loks á sig svo þrá­
hyggjukenndan blæ, að þegar endir
er bundinn á söguna og persónu­
legur harmleikur á sér stað, grípur
Eva til örþrifaráða. Það er þá sem
draumsýnin hefst og fléttast inn í
sögur Evu, Ljúbu og Raspútíns.
Sagan á sér þannig stað á mörg­
um tímaskeiðum. Þar á meðal er
tími Raspútíns og Romanov keisara­
ættarinnar, æska og ævi Ljúbu
og Evu, frásögn af vináttu þeirra,
draumsýn og eftirmáli. Ótal þræðir
tvinnast saman í þessari mögnuðu
skáldsögu og ómögulegt verður að
greina frá þeim öllum, eða greiða
þá fyllilega í sundur. Sögupersónan
Eva og höfundurinn Guðrún Eva
Mínervudóttir tala báðar um að
skrifa til þess að koma hlutunum
heim og saman, þ.e. að skrifa til þess
að skilja. Þannig birtast metaeigin­
leikar verksins líklega í sinni tær­
ustu mynd. Hið sama má svo segja
um lesandann, því hann verður að
lesa til þess að skilja verkið. Skegg
Raspútíns er ekki hugljúf skáldsaga
sem hægt er að renna í gegnum á
nokkrum kvöldstundum. Verkið
er metnaðarfullt og höfundurinn
sömuleiðis og fær lesandi tækifæri
til þess að rýna í verkið til að komast
til einhvers konar botns í því. Gagn­
rýnandi botnaði fyrst í verkinu um
leið og hann skrifaði dóminn. En
þannig er það einmitt með bestu
bókmenntirnar, þær ýfa upp forvitn­
ina og fá mann til þess að hugsa og
langa til þess að skilja. n
„Eins og
draum-
urinn
hafi
aldrei
rofnað“
Jóhanna María Einarsdóttir
johanna@dv.is
Bækur
Skegg Raspútíns
Höfundur: Guðrún Eva Mínervudóttir
Útgefandi: Bjartur
317 bls.
„Ótal þræðir
tvinnast saman
í þessari mögnuðu
skáldsögu.