Fréttablaðið - 10.06.2017, Blaðsíða 36

Sumir voru duglegir á bjöllunum
Hvernig var vinnudagurinn hjá
þernum?
Rannveig: Vinnudagurinn var
langur. Við byrjuðum klukkan sjö
og unnum til átta annað kvöldið og
hálf tólf hitt en fengum tveggja tíma
frí að deginum, milli tvö og fjögur
eða fjögur til sex. Þær sem fengu
fríið klukkan tvö tóku kvöldvaktina.
Við vorum yfirleitt sjö í einu um
borð og höfðum nóg að gera.
Svava: Við vöknuðum tímanlega
því við þurftum að laga okkur til
og greiða okkur svo við litum vel
út. Það var krafa. Byrjuðum á að
fara yfir gangana og taka til á bakka
handa þeim sem vildu fá kaffið í
klefana. Það varð að vera tilbúið
klukkan átta, sumir voru duglegir á
bjöllunum.
Rannveig: Ég hugsa að slík af­
greiðsla væri ekki leyfð í dag. Það
var í raun stórhættulegt að vera
í alls konar sjólagi með sjóðheitt
kaffi og te í þungum silfurkönnum á
bökkum og bera þá frá kjallara upp á
efsta dekk, svipað og að hlaupa upp
á fjórðu hæð í blokk með hvern og
einn bakka.
Svava: Já, þegar skipið hjó gat þrýst­
ingurinn verið mikill ýmist upp eða
niður. Það þurfti krafta og lagni til
að missa ekki allt saman. En veit­
ingarnar voru fínar. Það var bakað
um borð, alltaf nýtt bakkelsi með
kaffinu.
Rannveig: Og rosalega flott kalda
borðið í hádeginu, alveg frægt. Þrjá­
tíu réttir og skreytingarnar voru
þvílíkar.
Svava: Ekkert smá. Pinnarnir með
ávöxtunum og kjötinu, þetta voru
listaverk, enda mikil vinna sem að
baki lá.
Fenguð þið að borða þennan fína
mat?
Rannveig: Nei, nei. Við gátum auð­
vitað stungið einhverju upp í okkur
ef við vildum en það var sér messi
fyrir okkur og þar var eldað sérstak­
lega ofan í áhöfnina. Minnsti mess­
inn fyrir flesta fólkið. Enginn gluggi.
Maður gleypti í sig, enda glumdu
bjöllurnar.
Svava: Í sérferðunum voru oft
skemmtikvöld og böll. Þá vorum
við að hjálpa farþegunum að útbúa
grímubúninga og hvaðeina. Klæða
þá í teppi og lök og stóra poka
undan Kaaber kaffi og fleira sem féll
til um borð. Sumir voru tilkippilegir
í svona, aðrir ekki.
Voru ekki oft stjörnur meðal far-
þega?
Svava: Jú, jú, fína fólkið ferðaðist
með Gullfossi og útvaldir sátu við
skipstjóraborðið þegar matast var.
Flestir fóru á barinn fyrir kvöldmat.
Reyndar var fólk af öllum þjóð­
félagsstigum um borð því á þessum
tíma voru farþegasiglingar algengur
ferðamáti, bæði umhverfis landið og
milli landa.
Rannveig: Fólk var flott á kvöldin,
klæddi sig upp fyrir matinn. Kon­
urnar voru í siffonkjólum, gylltum
eða silfurlitum skóm og með skart.
Eru einhverjir eftirminnilegri en
aðrir?
Rannveig: Ég man eftir Bryndísi
Schram og Jóni Baldvini með krakk­
ana, þau voru á leið til Edinborgar
og sigldu til Leith. Svo voru náttúr­
lega Halldór Laxness og Auður oft á
ferðinni.
Svava: Og forsetahjónin, Ásgeir
Ásgeirsson og Dóra Þórhallsdóttir.
Rannveig: Já, ég færði þeim kaffi
og var að hugsa á leiðinni til þeirra:
Hvort þeirra skyldi eiga að fá boll­
ann á undan? Ákvað að skenkja
frúnni fyrst. Spurði svo brytann
þegar ég kom til baka og ég hafði
gert rétt, sem betur fór.
Svava: Ég get líka nefnt Rolf Johan­
sen og frú og Ásbjörn Ólafsson og
Sigfús Halldórsson. Allt var þetta
mannlegt fólk og þægilegt. Við þern­
urnar reyndum að laga hárið á kon­
unum og svona ef þær báðu okkur.
Þetta var á túperingartímabilinu. Í
sérferðunum var hárgreiðslukona
með.
Voruð þið í einkennisbúningum?
Rannveig: Já, fyrst í morgundressi
á fyrri vaktinni og svo var farið í
annað á kvöldin, þegar maður skver­
aði sig upp fyrir seinni vaktina. Við
vorum í svörtum kjólum þegar við
tókum á móti fólkinu og fylgdum
því í klefana sína. Eitthvað var talað
um að við ættum að fá yfirhafnir, því
oft var trekkur, en við vorum bara
í eigin peysum sem voru auðvitað
ekki samstæðar.
Var Gullfoss alltaf í förum?
Rannveig: Já, það voru sérstakar
ferðir á vorin, um páskana, á haust­
in og um jólin til ýmissa borga
erlendis. Það voru fínustu ferðirnar
og þá var bara 1. farrými notað, það
rúmaði um 100 manns. Annars var
áætlunin Reykjavík­Færeyjar­Leith
í Skotlandi­Kaupmannahöfn­Fær­
eyjar­Reykjavík. Túrinn tók svona
hálfan mánuð. Svo var farið að stytta
viðdvölina í höfnunum. Þegar ég
byrjaði að sigla var stoppað fimm,
sex daga í Kaupmannahöfn.
Svava: Það var mikið verk að skipta
á rúmum þegar við komum til Leith,
þar fóru svo margir frá borði og aðrir
komu í staðinn. En við vorum orðnar
æfðar, húrruðum þessu af og hlupum
svo í land. En við þurftum ekki að
búa um í hinum höfnunum, þar var
starfsfólk frá Eimskipafélaginu.
Margir drukku dálítið illa
Bjór var auðvitað ekki seldur á
Íslandi á þessum árum. Fékkst hann
á Gullfossi?
Svava: Já, já. Skipið var varla farið
frá landi og búið að opna innsiglið
þegar fólk var komið á barinn að fá
sér bjór.
Rannveig: Það er ekki hægt að
labba fram hjá barnum, þar er allt
svo ódýrt, sögðu karlarnir. Allt var
miklu ódýrara en hér í Reykjavík,
ilmvötnin, sígaretturnar og sælgætið
í sjoppunni líka. En það voru margir
sem drukku dálítið illa.
Svava: Sumir fengu tremma. Ég lenti
svakalega illa í því með eina konu.
Hún fékk krampa og braut í sér
tennurnar. Það var rosalegt.
Rannveig: Ég lenti í nokkrum svona.
Einu sinni var læknir um borð og
ég varð þrisvar að kalla í hann og
biðja hann að hjálpa mér með eina
konuna. Hún drakk út í eitt og var
orðin snarrugluð. „Geturðu ekki
lánað mér skrúfjárn?“ spurði hún.
„Hvað ætlarðu að gera við það?“ „Ég
ætla að taka niður spegilinn. Þeir
eru þarna á bak við þessir andsk…
og þessi túða hérna, þeir æpa á mig
í gegnum hana „ég drep þig, ég drep
þig…“.
Einn var klæddur eins og enskur
lord, lá í kojunni og skipaði mér að
taka „þetta þarna“. „Ha, hvað á ég að
taka?“ „Þessar helvítis pöddur sem
eru þarna.“ Hann sagðist vera á leið
að taka á móti móður sinni sem væri
að koma með Queen Elisabetu. Það
væri móttökunefnd að taka á móti
henni.
Voruð þið einhleypar á þessum
Gullfossárum?
Svava: Ég kynntist manninum
mínum, Ægi Jónssyni, fljótlega eftir
að ég kom um borð, 27 ára. Hann var
þá stýrimaður en er skipstjóri núna.
Þá var farin spes ferð til Tunsberg í
Noregi fljótlega eftir páska. Siglingin
var falleg upp til Tunsberg, veðrið
var yndislegt og við löbbuðum úti
alla nóttina. Rosa rómó.
Rannveig: Já, rómantíkin sveif yfir
vötnum á Gullfossi. Þar var margt
ungt fólk og ógift og það urðu til 14
hjónabönd um borð sem ég veit um,
á þeim tíma sem ég var að vinna þar.
Framhjáhöld komu líka upp en þau
hjónabönd sem urðu til um borð
héldu. Eitt þeirra er mitt hjóna­
band. Maðurinn minn var vélstjóri á
Gullfossi. Hann heitir Guðjón Vilin­
bergsson.
Svo þið hafið báðar náð ykkur í
menn um borð?
Rannveig: Já, eða þeir í okkur. Svo
sigldum við stundum með þeim
eftir að við hættum að vinna. Að
lágmarki einu sinni á ári.
Svava: Já, ég fór með fyrsta dreng­
inn minn innan við tveggja mánaða
gamlan á sjóinn, hann var óskírður.
Ægir batt vagninn úti á lunningu á
daginn og strákurinn svaf vel úti.
Síðar sigldi ég með alla strákana
þrjá, þegar sá elsti var sjö ára.
Ægir var þá stýrimaður og þurfti
að úthluta áhöfninni gjaldeyri í
erlendum höfnum, stundum var
bið á því að bankastarfsmaður kæmi
um borð með gjaldeyrinn og þá fór
ég stundum ein með alla strákana í
land, merkti þá bara! Ég var líka oft
með saumavélina með mér í svona
ferðum og saumaði íþróttagalla á
strákana og föt á sjálfa mig.
Rannveig: Ég var komin fjóra mán­
uði á leið með næstelsta strákinn
minn þegar ég hætti. En þá voru
tímarnir breyttir, Íslendingar farnir
að nota flugið miklu meira, farþegar
á Gullfossi hættir að klæða sig upp á
og allir komnir í jogginggalla. Þann­
ig að glansinn var farinn af lífinu um
borð.
Sjötíu og tveir voru í áhöfn Gullfoss í hverri ferð. Þessi mynd er tekin 1973, rétt áður en skipið var selt. Þar eru þær Rannveig og Svava. Mynd/úR einkaSafni
Gullfoss var 100 metra langur og um 16 metrar á breidd. Hann rúmaði 210 farþega, þar af fyrsta farrými helminginn.
Mynd/LjóSMyndaSafn ReykjavíkuR
↣
Siglingin var falleg
upp til tunSberg,
veðrið var yndiSlegt
og við löbbuðum úti
alla nóttina. roSa
rómó.
Svava
1 0 . j ú n í 2 0 1 7 L A U G A R D A G U R34 H e L G i n ∙ F R É T T A B L A ð i ð
1
1
-0
6
-2
0
1
7

1
7
:3
9
F
B
1
2
8
s
_
P
0
9
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
8
s
_
P
0
8
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
8
s
_
P
0
3
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
8
s
_
P
0
4
5
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
D
0
D
-9
2
8
0
1
D
0
D
-9
1
4
4
1
D
0
D
-9
0
0
8
1
D
0
D
-8
E
C
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
3
B

F
B
1
2
8
s
_
9
_
6
_
2
0
1
7
C
M
Y
K