Morgunblaðið - 27.11.1963, Side 13

1 Miðvikudagur 27. nóv. 1963
MORGUNBLAÐIÐ
13
7973
50 ára
7963
ramtíð kirkjunnar
efiir dr. Þóri ICr. Þórðarson, prófessar
BEÐINN hef ég verið þess að
Ekrifa um framtíð kirkjunnar.
Ég set á blað nokkur orð um
e.na hlið þess máls. Framtið
kirkjunnar — björt eða dimm —
speglast í áætlunum og fram-
kvæmdum í Skálholti. Þar mun
í ljós koma, hvort vér dugum til
einhvers. Skálholt er bæði
ábyrgð og tækifæri kirkjunnar
í dag. Verður þar snúizt með
raunhæfum aðgerðum gegn
þeim vandamálum, sem við
blasa í dag í lífi kirkjunnar, í
lífi þjóðarinnar?
fírttl
Vígsla Skálholts í sumar sýndi
ótvirætt — svo að iafnvel kom á
óvart — að Skálholt á djúpan
hljómgrunn í íslenzkri sál. Þang
að streymdu þúsundir, þótt veð-
ur hefðu að öðru jöfnu hamlað.
Menn skeggræddu um Skálholt
sem um viðburð í þjóðarsögunni.
Óskipta atihygli vakti allt, sem
l>ar fór fram, ekki vegna þess
eins, að mönnum þætti til vígslu
viðbúnaðar og athafnar koma
heldur hins, að menn höfðu um
árabil beðið þess fullir eftir-
væntingar, að eitthvað gerðist;
staðurinn var tákn eftirvænt-
ingar þjóðarinnar eftir rödd
kirkjurinar í islenzku þjóðfélagi
ó tímamótum.
Mesta peningavald á íslandi,
6terkasta stjórnmálaafl landsins
stendur að baki viðreisnar Skál-
holts vegna þess að þetta vald,
Þetta afl býr í fólkinu sjálfu
og fólkið bíður eftir því sem
verður á hinum fornhelga stað.
Engum stjórnmálamanni, sem er
sannur stjórnmálamaður og vill
hlusta eftir hjartslætti fólksins,
skyldi dyljast það, að umbjóð-
endur hans vænta skjótra úr-
ræða en framar öllu haldgóðra.
Þeir menningarstraumar, þeir
manúðarstraumar og það trúar-
afl, sem veitt var í æðar þjóð-
lífs á horfnum öldum frá Skál-
holti standa nú eins og uppi-
stöðuvatn, sem bíður þess að
opnuð sé stíflan, og vill fiæða
um farvegi áveituskurðanna til
þess að veita frjóvgun og vökv-
En hvernig skal starfinu hag-
að? „Ef Drottinn byggir ekki
húsið, erfiða smiðirnir til
ónýtis.“ Hinn rétti andi þarf að
ríkja: takmarkið þarf að blasa
fyrir augum skýrlega, leiðirnar
að markinu að vera ljósar. Erum
vér þess megnugir að beita blá-
kaldri skynsemi og fyllsta raun-
sæi ,er vér hefjumst handa? Er
oss nóg að byggja án þess að
vita með reikningslegri ná-
kvæmni fyrirfram til hvers og
hvers vegna?
Framtíð kirkjunnar — björt
eða dimm — speglast í viðreisn
Skálholts, en hún speglast þó
enn greinilegar í upprennandi
kynslóð þessa lands, verkefnun-
um sem bíða um framtiðarlíf
hennar. Æskan vill eignast hlut-
deild í þvi lífi og því starfi, sem
byggir upp, sem horfir mót fram
tíð og vekur hin blundandi öfl
og æskuþróttinn, sem svellur í
æðum bennar, — líf sem hafn-
ar dauða, framsókn sem neitar
úreltum sjónarmiðum. Hún býr
yfir krafti, sem vill út. „Et
Drottinn byggir ekki húsið,
erfiða smiðirnir til ónýtis." Ef
brýnustu verkefni líðandi stund-
ar eru ekki leiðarljós framtíðar,
kveður kirkjan dauðadóminn
sjálf yfir sér. Ef takmarkið er
mótað af sögulegri rómantík um
hdrfnar aldir, er framtíð kirkj-
unnar andvana fædd.
Margir líta undrandi í kring-
um sig, er þeir standa í miðj u
iðukastinu í íslenzku þjóðfélagi
í dag. Svo örar hafa breytingarn-
ar orðið á sviði atvinnu og fé-
lagshátta, svo skjótt hefir líf
þjóðarinnar breytt um svip, að
margir fyllast vonleysL Vonlaus-
ir menn miðla ekki öðrum um
fyrirheit framtíðarinnar. Ótta-
slegnir menn eru haldnir smit-
næmum sjúkdómi. Framtíðin er
fyrirheit; hún býður upp á glæst
ari tækifæri en framtíð nokk-
urrar annarrar kynslóðar, sem
hér hefir lifað. Framtíð kirkj-
unnar á íslandi er merkt orð-
unum úr Jesaja:
Víkka út tiald þitt
og láta þá þenja út tjalddúka
búðar þinnar,
gjör tjaldstög þín löng
og rek fast hælana.
Hér er kallað til nýrra land-
vinninga í ríki andans. Guðs
rödd til Tor í dag er hvatning,
áskorun. Framtíðin er ögrandj.
Munum vér standast?
ffiá
Hið nýja þjóðfélag, hið nýja
ísland, sem er að taka á sig
mynd fyrir augum vorum, kail-
ar eftir þeim, sem þora að hugsa
djarft. Þora að horfast í augu
við það, að gamla ísland heyrir
fortíðinni. Nýja ísland er af hinu
gamla fætt og það mun lifa á
arfi sínum, en því aðeins, að
honum sé skipt í nýjan gjald- *
miðil. Byltingarsinnar skrifuðu
biblíuna. Byltingarmaður stofn-
aði vora kirkjudeild, Marteinn
Lúther.
rrifl
Hið nýja þjóðfélag á íslandi
krefst aðlögunar kirkjustofnun-
arinnar í landinu, aðlögunar að
nýjum félagsháttum, nýjum þörf
um, nýjum tækifærum. Nýir
þióðfélagahættir krefjast nýrra
starfsaðferða. Borgarþjóðfélagið,
iðnaðarþjóðfélagið, hefir aðrar
þarfir en sveitaþjóðfélag mið-
aldanna, sem starfshættir kirkju
stofnunarinnar eru að mestu
sniðnir eftir erm í dag. Jafnvel
sveitirnar nýta nútímann og tækn
ina betur en víða þekkist; einnig
þær kalla á endurskoðun starfsað
ferðanna. — En hverjir eru þess
ir nútima-starfshættir? Hver er
sú nútíðarskipan, sem þjóðfélag-
ið hefir tekið upp. og kirkjan
þarf að laga sig að? Hvaða nú-
tíma-þarfir eru það, sem kalla
eftir nýrri þjónustu og hverjir
eru þeir starfshættir, sem taka
þarf upp? Hvaða svið þjóðlífs-
ins eru það, sem ekki voru
áður til, og með hverjum hætti
verður þeim veitt kirkjuleg þjón
usta? Þessu þurfum vér að velta
fyrir okkur, þetta þurfum vér
að rannsaka, hér þarf að gera
tilraunir, hér þarf að hrinda
starfi af stað.
Þann 19. júlí 1963 gerði kirkju
ráð samþykkt um alhliða upp-
byggingu Skálholtsstaðar. í sam-
þykkt kirkjuráðs er talað um
stofnun lýðháskóla í Skálholti,
er starfi í anda hinnar norrænu
lýðháskólahreyfingar. En hvað
er lýðháskóli? Fyrirbærið „lýð-
háskóli“ þekkist í mörgum mynd
um í nágrannalöndum vorum.
Hver þessara mynda verður hér
höfð að fyrirmynd? Hugtakið
sjálft er því enginn leiðarvísir
um, hvað gera skal. Lýðháskól-
ar hafa gegnt sögulegu hlut-
verki á Norðurlöndum. Þeir voru
settir á fót að undangengr.um
voldugum hreyfingum, sem far
ið höfðu um þessi lönd ems og
eldur í sinu, meningar og trú-
arvakningum 19. aldarinnar. —
Þórir Kr. Þórðarson.
Lýðskólarnir voru svörun þeirr-
ar þarfar, sem fyrir headx var.
í dag hafa þessar stofnanir að-
hæfzt kerfuðu en að suinu ieyti
stöðnuðu þjóðfélagi Norður-
landa. Tilvist þeirra er þessum
þióðum til mikilla nytja í dag,
en hún á sér ákveðnar söguieg-
ar forsendur. Eru þessar sögu-
legu forsendur til staðar hjá oss
í dag á íslandi? Verðum vér eKki
að miða við vort eigið þjóðfélag
og spyrja um þarfir og úrlausn
þarfa eftir þeim nútíðarsjónar-
miðum, sem spretta af eðii og
þörfum vors eigin þjóðfélags?
Hið nýja þjóðfélag á Islandi,
sem er svo nýtt, að menn gera
sér stundum ekki nýjungina að
fullu Ijósa, þetta nýja þjóðfélag
hefir tekið iðnaðartækni í þjón-
ustu sína með slíkum hraða, að
vandamálin, sem tæknin hefir
leyst, eru jafnmörg vandamái-
unum, sem hún hefir skapað á
sviði mannlífs. Hér er ekki ein-
ungis fólgin brotalöm tækni-
aldarinnar heldur tækifærið,
sem hún býður upp á. En þjón-
ustu er þörf. Og stofnanir þjóð-
félagsins verða að veita þessa
þjónustu. Kirkjan þarf að veita
hana. Hún hlýðir á rödd Guðs,
sem hann talar til vor, hvar sem
vér erum á vegi staddir í marg-
víslegum örlagaleik lífsins. Og
hún flytur þessa rödd. Vér er-
um allir kirkjan. Vér þurfum
allir að hlýða á rödd Guðs til
vor í dag, því hún flytur oss
líkn og styrk, lýsir upp hug-
skot vort og eflir viliann. Hin
mannlegu vandamál, sem tækni
og iðnvaeðing skapa, já vanda-
mál nútímalífsins eins og það
gerist í dag, eru engum ijósari
en þeim, sem fremstir standa í
flokki brautryðjenda á þessum
sviðum iðnaðar og atvinulífs,
skólamála og félagsmála. Þessi
vandamál þurfum vér að ræða
sameiginlega við þessa menn og
gefa oss næði til þess. Þess
vegna skulum vér í Skáiholti
byggja slíkan samræðustað, at-
hvarf hugsunar og ráðfærslu,
þar sem næði og heilagt andrúms
loft gerir oss kleift að leua
lausnarinnar.
Skálholt er staðurinn þar sem
Framh. á bls. 14