Fréttablaðið - 13.09.2017, Blaðsíða 18

1 3 . s e p t e m b e r 2 0 1 7 m I Ð V I K U D A G U r4 markaðurinn
A ldrei hafa fleiri útlendingar starfað hér á landi en um þ e s s a r m u n d i r . 2 4 . 4 0 9 e r l e n d i r ríkisborgarar voru
starfandi í lok júnímánaðar, sam-
kvæmt áætlunum Vinnumálastofn-
unar, og hefur þeim fjölgað um rúm
17 prósent á undanförnum tólf
mánuðum. Sé litið til síðustu fimm
ára nemur fjölgunin hátt í 65 pró-
sentum.
Á sama tíma er viðvarandi skort-
ur á vinnuafli í flestum atvinnu-
greinum, sér í lagi byggingariðnaði
og ferðaþjónustu, atvinnuleysi
hefur ekki mælst lægra frá því að
Hagstofa Íslands hóf mælingar árið
2003, atvinnuþátttakan nálgast
sögulegar hæðir og æ fleiri fyrirtæki
segjast starfa við fulla framleiðslu-
getu. Spennan á vinnumarkaðinum
er með öðrum orðum afar mikil og
hefur sjaldan verið eins áþreifanleg,
að sögn viðmælenda Markaðarins.
„Við erum að nálgast hápunkt-
inn,“ segir Ingólfur Bender, hag-
fræðingur Samtaka iðnaðarins.
Katrín Ólafsdóttir, lektor við
Háskólann í Reykjavík og nefndar-
maður í peningastefnunefnd Seðla-
banka Íslands, segir vissulega mikla
spennu ríkja á vinnumarkaði. Á
móti vegi hins vegar mikil aukn-
ing á innfluttu vinnuafli. „Ef ekki
hefði verið fyrir erlenda vinnuafl-
ið værum við í allt annarri stöðu.
Launaskrið og verðbólga hefðu þá
gert vart við sig og okkur hefði ekki
tekist að þjóna öllum þeim ferða-
mönnum sem hér eru,“ segir hún.
Undir þetta taka fleiri sérfræð-
ingar sem Markaðurinn ræddi við
og benda á að mikil eftirspurn eftir
vinnuafli hafi – enn sem komið er
– ekki skilað sér í auknum verð-
bólguþrýstingi. Fyrr á árum hafi
slík eftirspurn að jafnaði leitt til
launaskriðs en svo virðist sem
mikill innflutningur á vinnuafli
á umliðnum árum haldi nú aftur
af þeirri þróun. Þannig kom fram
í hausthefti Peningamála Seðla-
banka Íslands að launaskrið virðist
enn lítið miðað við þá spennu sem
er fyrir hendi á vinnumarkaði og
„skýrist líklega af því að atvinnu-
rekendur velja að flytja inn starfs-
fólk frekar en að keppa sín á milli
um það vinnuafl sem er til staðar
með yfirboðum í launum“.
Mikil umsvif starfsmannaleiga
Viðmælandi Markaðarins segir
ekki óvarlegt að álykta sem svo
að flytja þurfi inn þúsundir starfs-
manna til viðbótar til þess að mæta
eftirspurninni eftir vinnuafli. Vísar
hann til þess að forsvarsmenn um
41 prósents fyrirtækja töldu sig búa
við skort á starfsfólki samkvæmt
sumarkönnun Gallups á meðal
400 stærstu fyrirtækja landsins.
Þrátt fyrir stóraukinn innflutning
á vinnuafli hefur hlutfallið lítið
breyst í rúmt ár.
Ein birtingarmynd þessarar
stórauknu hlutdeildar erlends
vinnuafls eru vaxandi umsvif starfs-
mannaleiga hér á landi. Erlendir
starfsmenn á vegum slíkra leiga,
bæði erlendra og innlendra, voru
1.879 í júlímánuði og fjölgaði um
311 á milli mánaða. Hefur fjöldinn
liðlega tífaldast á einu og hálfu ári.
Á sama tíma hefur starfsmanna-
leigunum fjölgað um 17 en þær
eru nú 30 talsins, 12 erlendar og
18 innlendar. Ef fram heldur sem
horfir verða 2.500 manns starfandi
á vegum starfsmannaleiganna í
októbermánuði að sögn Vinnu-
málastofnunar.
Eins og áður sagði hefur erlend-
um starfsmönnum á hérlendum
vinnumarkaði fjölgað hratt undan-
farin ár. Vinnumálastofnun gerir
ráð fyrir að þeir hafi verið rétt yfir
24 þúsund í júnímánuði síðast-
liðnum, ríflega 14 þúsund karlar
og um 10 þúsund konur. Voru
erlendir ríkisborgarar þá um 12
prósent af vinnuaflinu. Bæði fjöldi
starfandi útlendinga hér á landi
og hlutfall þeirra af heildarvinnu-
afli landsins er í sögulegu hámarki.
Sem dæmi voru á bilinu 17.000 til
18.600 útlendingar við vinnu hér á
landi í síðasta þensluskeiði vinnu-
markaðarins á árunum fyrir efna-
hagsáfallið 2008. Náði þá hlutfall
þeirra af vinnuaflinu hæst 11,8
prósentum.
Vinnumálastofnun hefur bent
á að flestir útlendingar sem hér
starfa komi frá ríkjum á Evrópska
efnahagssvæðinu, ráðnir beint af
fyrirtækjum og þurfa ekki sérstök
atvinnuleyfi. Einnig hafi mikil
aukning orðið í útgáfu atvinnuleyfa
til starfsmanna sem koma utan
EES-svæðisins sem og ör fjölgun
starfsmanna sem koma hingað til
lands í gegnum starfsmannaleigur
og á vegum erlendra þjónustufyrir-
tækja, líkt og áður var minnst á.
Keyrt hagvöxtinn áfram
Það er kunnara en frá þurfi að segja
að aukinni eftirspurn eftir vinnu-
afli hefur að töluverðu leyti verið
mætt með innflutningi á vinnuafli.
Í hausthefti Peningamála Seðla-
bankans var til að mynda bent á að
fjölgun erlendra ríkisborgara hefði
átt ríkari þátt í fjölgun íbúa á fyrri
hluta þessa árs en á öllu síðasta ári.
Á öðrum fjórðungi ársins fjölgaði
erlendum ríkisborgurum um 5.600
talsins eða 19 prósent á milli ára,
samkvæmt upplýsingum frá hag-
fræðideild Landsbankans. Var þá
fjöldi aðfluttra útlendinga umfram
brottflutta 3.130. Eru erlendir ríkis-
borgarar samtals orðnir um 35.500
hérlendis sem jafngildir um 10 pró-
sentum af landsmönnum. Hafa þeir
aldrei verið fleiri. Til samanburðar
voru þeir mest um 7,6 prósent af
mannfjölda í síðustu uppsveiflu
árið 2007.
Þessi mikla fjölgun útlendinga
á innlendum vinnumarkaði er að
sögn viðmælanda Markaðarins
til marks um hve sveigjanlegur
markaðurinn er. Er til dæmis ljóst
að hraður vöxtur ferðaþjónust-
unnar, sem og hagkerfisins í heild,
á umliðnum árum, hefði ekki verið
mögulegur nema fyrir verulegan
vöxt í innfluttu vinnuafli. Vinnuafl-
ið hefur „keyrt hagvöxtinn áfram“
líkt og greinandi sem Markaðurinn
ræddi við orðar það.
„Ef við hefðum ekki getað flutt
inn vinnuafl á síðustu árum værum
við í mjög alvarlegri stöðu. Við
hefðum til dæmis ekki getað full-
nægt vinnuaflsþörf hagvaxtarins
sem við höfum séð. Að sama skapi
hefði launaskrið, og þar með verð-
bólguþrýstingur, sennilega verið
umtalsvert meira í hagkerfinu
ef ekki hefði komið til þessarar
aukningar á innfluttu vinnuafli,“
segir Ingólfur.
Katrín tekur jafnframt fram að
mikil gengisstyrking krónunnar á
síðustu árum skýri að miklu leyti
af hverju „við höfum ekki séð þetta
launaskrið sem hefur yfirleitt í
gegnum tíðina gert vart við sig í
ástandi sem þessu“. Gengisstyrk-
ingin hafi þýtt að kaupmáttur hafi
aukist, Íslendingum til góða.
Katrín bendir meðal annars á að
í kjölfar efnahagsáfallsins 2008 hafi
margir Íslendingar flutt til Noregs,
þar sem hærri laun stóðu til boða,
en sú þróun hafi hins vegar snúist
við. „Það er mjög athyglisvert. En
maður veit ekki alveg hvað fram-
tíðin ber í skauti sér,“ segir hún.
Viðvarandi vinnuaflsskortur
Ingólfur segir aðspurður að við-
varandi skortur sé á vinnuafli.
Skorturinn hamli meðal annars
uppbyggingu, ekki síst í bygg-
ingariðnaðinum, sem hafi vaxið
hratt undanfarið. Reynt hafi verið
að mæta skortinum að hluta með
því að flytja inn erlent vinnuafl, en
það hafi ekki dugað til.
Niðurstöður sumarkönnunar
Gallups á meðal 400 stærstu fyrir-
tækja landsins, sem áður var fjallað
um, endurspegla þennan tilfinnan-
lega skort á vinnuafli. Til upprifj-
Spenna á vinnumarkaði að ná hámarki
Þrátt fyrir að atvinnuleysi sé í sögulegu lágmarki, atvinnuþátttaka sjaldan verið meiri og aldrei hafi fleiri útlendingar starfað hér á landi
er viðvarandi skortur á vinnuafli. Spennan á vinnumarkaði er að ná hámarki, að sögn viðmælenda Markaðarins. Innflutt vinnuafl
hefur komið í veg fyrir launaskrið og keyrt hagvöxtinn áfram á umliðnum árum. Flytja þarf inn þúsundir starfsmanna til viðbótar.
Stóraukinni eftirspurn eftir vinnuafli að undanförnu hefur að töluverðu leyti verið mætt með innflutningi á vinnuafli. Í hausthefti Peningamála Seðlabanka Íslands var til að mynda bent á að fjölgun
erlendra ríkisborgara hefði átt ríkari þátt í fjölgun íbúa á fyrri hluta þessa árs en á öllu síðasta ári. Ein birtingarmynd aukins innflutts vinnuafls er vaxandi umsvif starfsmannaleiga. Fréttablaðið/VilhElM
65%
er fjölgun erlendra ríkis-
borgara á innlendum vinnu-
markaði síðustu fimm árin.
Kristinn Ingi
Jónsson
kristinningi@frettabladid.is
1
3
-0
9
-2
0
1
7

0
4
:1
8
F
B
0
5
6
s
_
P
0
3
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
3
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
1
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
2
7
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
D
B
9
-A
E
4
8
1
D
B
9
-A
D
0
C
1
D
B
9
-A
B
D
0
1
D
B
9
-A
A
9
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
4
B

F
B
0
5
6
s
_
1
2
_
9
_
2
0
1
7
C
M
Y
K