Fréttablaðið - 07.10.2017, Blaðsíða 30

Leikararnir Jónmundur Grétarsson, Tinna Björt Guðjónsdóttir og Haf-steinn Vilhelmsson eru sammála um að mark-miðið með að setja leik-
verkið Smán upp á Íslandi sé meðal
annars að vekja fólk til umhugsunar
um fordóma sem fela sig gjarnan í
undirmeðvitundinni.
Það var Jónmundur sem fékk
hugmyndina að því að setja Smán,
sem á ensku heitir Disgraced, upp
í íslensku leikhúsi. „Verkið sat svo
í mér eftir fyrsta lestur og ég var
kominn með nóg af öllu sem var
að gerast í samfélaginu. Sem lista-
mönnum ber okkur einfaldlega
skylda til þess að setja upp verk
eins og Smán. Maður vill bara leggja
sitt af mörkum,“ segir Jónmundur,
alltaf kallaður Jonni. „Ég sá strax að
þetta er verk sem getur haft áhrif.
Það lætur fólk hugsa um ástandið
í heiminum og sömuleiðis líta inn
á við og kannski opna augun fyrir
leyndum fordómum.“
„Það hefur verið gaman að taka
þátt í þessu ferli í kringum verkið.
Líka pínu persónulegt fyrir okkur
sem erum dökk og höfum fengið að
kynnast fordómum, meðal annars
í formi þess að vera svo oft „type-
cöstuð“ í hlutverk,“ segir Tinna sem
notar orðið „type-cast“ til að vísa í
þegar leikari er endurtekið ráðinn
í hlutverk af sömu tegund vegna
einhverrar sérstöðu, í þeirra tilfelli
vegna húðlitar.
Spurð nánar út í hvernig sé að
vera dökkur leikari á Íslandi hafa
þau frá mörgu að segja.
„Það er gaman að fá að taka þátt í
þessari sýningu með Þjóðleikhúsinu
því þau eru að fara nýja leið. Ég veit
ekki um aðra sýningu þar sem eru
eins margir dökkir leikarar á sviði,“
segir Tinna.
Jonni tekur undir. „Það er líka
gaman að karakterarnir sem við
leikum eru vel stætt fólk. Það er
svolítið ólíkt því sem við erum vön.
Þegar við fáum hlutverk þá erum við
yfirleitt „type-cöstuð“ og einhverra
hluta vegna þá eru þau hlutverk oft
fórnarlömb, glæpamenn, dópistar,
útlendingar og svo framvegis. En
í Smán erum við að leika fólk sem
hefur náð langt og hefur barist fyrir
sínu.“
„Við erum sjö eða átta leikarar
á Íslandi sem erum af öðrum kyn-
þætti og við erum vanalega „type-
cöstuð“. Við erum bara svolítið
á eftir hérna á Íslandi hvað þetta
varðar, miðað við til dæmis önnur
Norðurlönd,“ útskýrir Jonni. Hann
segist vera búinn að átta sig á að það
sé enginn að fara að berjast fyrir
því að koma fjölbreyttari leikara-
hóp að í íslensku leikhúslífi, nema
þau sjálf. „Það er enginn að fara að
gera þetta fyrir okkur. En þetta er
það sem við erum að vinna að. Við
ætlum að sýna að við getum leikið
venjulegt fólk. Hlutirnir þurfa ekki
alltaf að snúast um dökk hlutverk
og hvít hlutverk. Annars staðar í
Evrópu eru hlutirnir komnir lengra.
Dökkir leikarar eru að leika Hamlet
eða hvað sem er. Við erum íslensk
og þetta á ekki að skipta máli.“
Tinna tekur í sama streng. „Algjör-
lega. Eins og í Bretlandi, þegar það
var verið að setja upp Harry Potter,
þá var Hermione orðin dökk. Þó við
séum komin svona stutt á Íslandi
þá er samt gaman að vera partur af
leiksýningu þar sem verið er að taka
þessi fyrstu skref.“
Jonni bendir líka á að þegar fólk
sér dökka leikara endurtekið í hlut-
verkum glæpamanna og ógæfufólks
þá geti villandi hugmyndir læðst inn
í undirmeðvitundina. „Fólk gleymir
gjarnan að þessir miðlar eru svo
gríðarlega sterkir og öflugir. Þeir
hafa mikil áhrif á hvernig menning-
in mótast og fólk gerir sér kannski
ekki grein fyrir því.“
Hafsteinn kannast við að hafa
fengið nokkuð einsleit hlutverk
vegna útlitsins. „Sammála. Og þess
vegna er alltaf svo gaman að sjá
verk þar sem það skiptir ekki máli
hvernig leikararnir eru á litinn.
Ég man bara eftir að þegar ég var
í Kvikmyndaskólanum var ég oft
látinn leika ofbeldismann, fíkni-
efnasala eða eitthvað álíka. En einu
sinni sagði ég: „Hey, núna vil ég leika
eitthvað annað er vondan gaur.“
Fordómar að verða áþreifanlegri
Jómundur, Tinna og Hafsteinn hafa það að markmiði að vekja fólk til umhugsunar. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON BRINK
Leikararnir Jón-
mundur Grétarsson,
Tinna Björt Guðjóns-
dóttir og Hafsteinn
Vilhelmsson fara
með hlutverk í leik-
ritinu Smán. Verkið
fjallar um fordóma
af ýmsu tagi og það
viðfangsefni snertir
við þeim persónu-
lega þar sem þau eru
dökkir Íslendingar
og hafa reglulega í
gegnum tíðina rekið
sig á hindranir vegna
húðlitar, ekki síst í
heimi leiklistarinnar.
ÉG Trúi þVí innileGa að
Við þrJú GæTum ein-
HVern Tímann Verið í
uppseTninGu á nJálu Til
dæmis. það Væri sJúk-
leGa Gaman
Tinna ↣
Guðný
Hrönn
gudnyhronn@365.is
7 . o k t ó b e r 2 0 1 7 L A U G A r D A G U r30 H e L G i n ∙ F r É t t A b L A ð i ð
0
7
-1
0
-2
0
1
7

0
4
:4
4
F
B
1
2
0
s
_
P
1
0
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
9
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
1
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
3
0
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
D
E
C
-2
A
3
0
1
D
E
C
-2
8
F
4
1
D
E
C
-2
7
B
8
1
D
E
C
-2
6
7
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
4
A

F
B
1
2
0
s
_
6
_
1
0
_
2
0
1
7
C
M
Y
K