Fréttablaðið - 07.10.2017, Blaðsíða 90

Þann þriðja október árið 1900 varð Margaret Abbott fyrsta banda-ríska konan til að vinna gullverðlaun á Ólympíu-leikum. Þetta voru aðrir
Ólympíuleikar nútímans og öfugt við
þá fyrstu, fjórum árum fyrr í Aþenu,
fengu konur að taka þátt. Keppnis-
greinarnar voru þó fáar og áttu það
sameiginlegt að vera taldar kven-
legar. Fyrr á leikunum höfðu konur
því keppt í siglingum, hestamennsku,
tennis og krikket.
Margaret Abbott hlaut sín verð-
laun fyrir sigur í golfi. Leikinn var
níu holu hringur, sem hún fór á 72
höggum. Sá árangur þætti ekki upp
á marga fiska í dag. En Margaret var
líka tæpast afreksíþróttamaður. Hún
var stödd í Frakklandi til að nema
listfræði við akademíuna í París og
skráði sig til leiks í golfkeppninni
ásamt móður sinni í hálfgerðu bríaríi.
Raunar vissi Margaret Abbott
aldrei af þessum Ólympíumeistara-
titli sínum. Verðlaun fyrir einstakar
greinar á leikunum höfðu ekki enn
verið samræmd og hlaut hún snotra
postulínsskál fyrir sigurinn. Það var
ekki fyrr en eftir dauða hennar meira
en hálfri öld síðar að sagnfræðingar
Ólympíunefndarinnar komust að
þeirri niðurstöðu að golfkeppnin
hefði í raun verið hluti af formlegri
dagskrá leikanna, en ekki bara eitt
af ótalmörgum smáíþróttamótum
sem haldin voru í París sumarið
1900 í tengslum við heimssýninguna
í borginni.
Ef miðað er við opinberar skil-
greiningar Ólympíunefndarinnar í
dag, var golf fullgild keppnisgrein á
Parísarleikunum 1900 og aftur í St.
Louis fjórum árum síðar. Eftir það
hvarf greinin af dagskrá allt til ársins
2016 í Ríó, þar sem keppt var í golfi á
nýjan leik.
Miðað við vinsældir golfíþróttar-
innar kunna einhverjir að undrast
þessa löngu bið. Hvers vegna hefur
svo útbreidd og vinsæl keppnisgrein
verið undanskilin á þessari mestu
íþróttahátíð mannkyns?
Þjóðleg tómstundariðja?
Skýringin á þessu er margþætt.
Í fyrsta lagi var golf lengi vel að
mestu bundið við hinn engilsax-
neska menningarheim. Golfvellir
voru algengir á Bretlandseyjum og
í Norður-Ameríku, en sjaldséðari
víðast annars staðar.
Kylfingar urðu líka snemma
atvinnuíþróttamenn sem lengi
vafðist fyrir Ólympíuhreyfingunni.
Vissulega kom til greina að bjóða
upp á keppni áhugakylfinga, en hætt
var við að hún stæðist engan saman-
burð við keppni þeirra bestu og vekti
lítinn áhuga áhorfenda.
Þrátt fyrir þessi vandamál, var
margoft hreyft við hugmyndinni um
að keppa í golfi á Ólympíuleikum á
þeim 112 árum sem liðu á milli leik-
anna í St. Louis og Ríó. Í eitt skiptið
mátti minnstu muna að kylfingar
yrðu meðal fullgildra Ólympíukepp-
enda. Það var í Berlín árið 1936.
Í raun er stórmerkilegt að skipu-
leggjendur Berlínarleikanna hafi svo
mikið sem íhugað að bæta golfi á
keppnisskrána, því sáralítil hefð var
fyrir íþróttinni í landinu. Um 1925
töldust golfvellir í gjörvöllu Þýska-
landi ekki nema um tuttugu talsins
og voru þeir að langmestu leyti reknir
fyrir ferðamenn eða útlendinga sem
búsettir voru í landinu.
Valdataka þýskra nasista árið 1933
gaf golfáhugamönnum enga sérstaka
ástæðu til bjartsýni. Í hugum Hitlers
og félaga (að svo miklu leyti sem þeir
höfðu nokkra skoðun á golfi) var
um að ræða breskt yfirstéttarsport
og því andstætt þýskri menningu og
siðum. Við það bættist að gyðingar
voru áberandi í hinu fámenna þýska
golfsamfélagi, en nasistar hófust
þegar handa við að reka þá úr hvers
kyns félagasamtökum, þar á meðal úr
íþróttahreyfingunni.
Afstaða nasista til íþróttamála var
mótsagnakennd. Þeir lögðu mikla
áherslu á líkamsþjálfun ungmenna,
bæði til að skapa öfluga hermenn
og hraustar mæður til að styrkja
germanska kynstofninn. Til að ná
þessum markmiðum höfðu þýskir
íþróttafræðingar mesta trú á leikfimi
og fimleikum. Einstaklingsgreinar,
svo sem í frjálsum íþróttum, voru vel
séðar. Jafnframt kunnu nasistar að
meta hópíþróttir sem reyndu á sam-
hæfingu, svo sem reiptog og fimleika-
sýningar þar sem stórir hópar fram-
kvæmdu samhæfðar æfingar.
Keppnisíþróttir og þá einkum
þær sem upprunnar voru í Bretlandi
mættu mun meiri tortryggni meðal
nasista. Átti sú afstaða sér djúpar
rætur innan þýsku íþróttahreyfing-
arinnar, þar sem margir töldu það
einkennismerki fagurra íþrótta að
byggjast á samvinnu fremur en sam-
keppni.
En á sama tíma gerðu einstaklingar
í forystu Nasistaflokksins sér grein
fyrir áróðursmætti íþrótta. Annars
vegar að velgengni á íþróttasviðinu
gæti með einhverjum hætti stað-
fest líkamlega og andlega yfirburði
Þjóðverja gagnvart öðrum þjóðum
en ekki síður gætu íþróttirnar orðið
framlenging á utanríkisþjónustu
landsins og aflað Þriðja ríkinu
alþjóðlegrar viðurkenningar.
Íþróttir sem áróðurstæki
Ákvörðunin um að Ólympíuleik-
arnir 1936 yrðu haldnir í Berlín hafði
verið tekin áður en Hitler og félagar
komust til valda og undirbúningur
miðaðist við fremur hófstillta leika,
sem miðasala ætti að standa straum
af. Fátt bendir til að Adolf Hitler hafi
haft minnsta áhuga á leikunum eða
íþróttum almennt, en áróðursmála-
ráðherranum Göbbels tókst að sann-
færa hann um að gera þá að stórkost-
legri skrautsýningu.
Skipuleggjendur leikanna fengu
óheftan aðgang að fjárhirslum þýska
ríkisins til að gera allt sem glæsilegast
úr garði.
Keppikeflið varð að auka umsvifin
með fjölgun keppenda og jafnvel
upptöku nýrra greina. Ein birtingar-
mynd þessa var þátttaka íslensks
sundknattleiksflokks á Ólympíu-
leikunum. Sundknattleikur var þá
sem nú jaðaríþrótt á Íslandi og hefði
keppnisför þessi aldrei komið til
álita nema vegna rausnarlegra ferða-
styrkja þýsku mótshaldaranna.
Um svipað leyti og Göbbels var
að sannfæra Foringjann um áróð-
ursgildi Ólympíuleikanna, tókst
öðrum manni að ná eyrum hans
með íþróttauppbyggingu í huga. Sá
hét Karl Henkell, glaumgosi með
golfdellu, sem stýrði bæði þýska
golfsambandinu og golfklúbbnum
í Wiesbaden, elsta golfklúbbi lands-
ins sem ekki var sérstaklega ætlaður
útlendingum.
Henkell þessi var nánast óþekktur,
en hafði öflugt tengslanet. Hann var
mágur Joachims von Ribbentrop,
sem Hitler hafði gert að sérstökum
ráðgjafa sínum á sviði utanríkismála
og síðar utanríkisráðherra. Í gegnum
Ribbentrop tókst Henkell að sann-
færa Hitler um að golf væri annað og
meira en sérviskuleg tómstundaiðja
Breta, heldur íþróttagrein sem vert
væri að breiða út og halda að þýskum
almenningi.
Þessi beinu persónulegu tengsl
komu því til leiðar að stjórn nasista
gaf út yfirlýsingu á árinu 1934, þar
sem golf var útnefnt sem sérstök
þjóðaríþrótt og eindregið hvatt til
iðkunar hennar. Á næstu árum nærri
tvöfaldaðist fjöldi golfvalla í landinu,
en vissulega höfðu þeir verið mjög
fáir fyrir. Kapp var lagt á að kveikja
áhuga nýrra iðkenda og miklu fé var
varið í kaup á búnaði og til þjálfunar.
Karl Henkell fylltist eldmóði vegna
hins nýtilkomna stuðnings stjórn-
valda. Honum dugði ekki að koma
golfinu á kortið í Þýskalandi, heldur
vildi hann gera þýska golfsambandið
gildandi á alþjóðavettvangi. Hann
fékk þá hugmynd að hafa öflugt golf-
mót sem hluta af Ólympíuleikunum.
Keppt skyldi í ferðamannabænum
Baden-Baden, þar sem besta golfvöll
Þýskalands var að finna. Ekki yrði um
einstaklingskeppni að ræða heldur
skyldi hver þátttökuþjóð tefla fram
tveggja manna liði.
Móðgaður Hitler?
Hugmyndin fékk ekki góðar undir-
tektir hjá Ólympíunefndinni.
Niðurstaðan varð sú að efnt var
til alþjóðlegrar golfkeppni hálfum
mánuði eftir að Berlínarólympíu-
leikunum lauk. Golfsambönd nokk-
urra landa sendu fulltrúa sína til
leiks. Sem fyrr sagði kepptu þeir í
tveggja manna liðum þar sem farnir
voru tveir átján holu hringir eða 72
holur í allt. Þótt mótið teldist ekki
hluti Ólympíuleikanna var ákveðið
að hafa í heiðri áhugamannareglur
þeirra. Keppendurnir voru því ekki
úr hópi frægustu og öflugustu kylf-
inga.
Öllum að óvörum höfðu þýsku
keppendurnir nauma forystu eftir
fyrri dag keppninnar. Segir sagan
að Ribbentrop hafi þá í flýti hringt í
Foringjann, sagt honum að stórsigur
væri í uppsiglingu og hvatt hann til
að mæta og afhenda sigurlaunin.
Mun Hitler hafa lagt af stað, en látið
snúa við bíl sínum þegar fréttist að
ensku keppendurnir hafi endað sem
sigurvegarar.
Sagan er skemmtileg, þótt hún hafi
lítinn stuðning af heimildum. Ekkert
í skráðri dagskrá Hitlers bendir til
að hann hafi farið í óvæntan bíltúr
þennan dag og raunar minnir frá-
sögnin grunsamlega mikið á svip-
aðar flökkusögur af því hvað Hitler
var tapsár á Ólympíuleikunum. En
eftir stendur að þýskir nasistar misstu
fljótlega áhugann á golfi.
Kylfingar Foringjans
Saga
til næsta
bæjar
Stefán Pálsson
skrifar um golf og
stjórnmál.
golf væri annað og
meira en SérviSkuleg
tómStundaiðja Breta.
ERTU LÖNGU HÆTT/UR AÐ REYKJA EN
SITUR UPPI MEÐ SKEMMDIRNAR!
Supreme Demantshúðslípun + Intraceuticals
“Hollywood-meðferð”
Fyrir Eftir
Fyrir þá sem gera kröfur um
gæði og árangur
Tilboð í október
Hlíðasmára 9 • Kópavogi • S. 893 0098 • snyrt@snyrt.is • www.snyrt.is
Snyrtistofan Hafblik
7 . o k t ó b e r 2 0 1 7 L A U G A r D A G U r42 H e L G i n ∙ F r É t t A b L A ð i ð
0
7
-1
0
-2
0
1
7
0
4
:4
4
F
B
1
2
0
s
_
P
1
0
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
9
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
1
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
3
1
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
D
E
C
-1
B
6
0
1
D
E
C
-1
A
2
4
1
D
E
C
-1
8
E
8
1
D
E
C
-1
7
A
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
2
B

F
B
1
2
0
s
_
6
_
1
0
_
2
0
1
7
C
M
Y
K