Fréttablaðið - 18.11.2017, Síða 86

Vélmenni utan úr geimn-um hafa lagt undir sig jörðina en piltar tveir bjóða þessum illu öflum birginn.“ Svo hljóðaði stuttaraleg
lýsing á breskri sjónvarpsþáttaröð
fyrir börn og unglinga, sem hóf göngu
sína í Ríkissjónvarpinu í lok janúar
árið 1987. Þeir voru sagðir gerðir eftir
kunnri vísindaskáldsögu og ættu að
gerast árið 2193. Þættirnir nefndust
Þrífætlingarnir.
Það má teljast kaldrifjuð ákvörð-
un hjá stjórnendum RÚV að hefja
sýningar á Þrífætlingunum (eða The
Tripods, eins og þættirnir nefndust á
frummálinu) í ljósi þess að í ársbyrjun
1987 lá fyrir að framleiðslu þeirra væri
hætt. Eftir gerð tveggja þáttaraða, með
samtals 25 þáttum, ákvað BBC að
láta staðar numið. Ástæðan var hár
framleiðslukostnaður, auk þess sem
Michael Grade, yfirmanni dagskrár-
gerðar hjá stofnuninni, var í nöp við
vísindaskáldskap og taldi slíkt efni
ómerkilegt. Um svipað leyti lét Grade
gera hlé á gerð þáttanna um Dr. Who
og bakaði sér þar með ævarandi óvild
nördaheimsins.
Myndaflokknum um Þrífætlingana
lauk þar með í miðju kafi, við lok ann-
arrar bókar þríleiksins og sjónvarps-
áhorfendur fengu því aldrei að sjá hin
dramatísku sögulok. Það var breski
rithöfundurinn John Cristopher sem
samdi bækurnar þrjár um Þrífætling-
ana á ofanverðum sjöunda áratugnum.
Hann var afkastamikill höfundur og
sendi frá sér fjölda bóka undir ýmsum
nöfnum. Í flestum tilvikum var um að
ræða vísindaskáldskap og var mark-
hópurinn yfirleitt ungmenni.
Sem fyrr segir gerast sögurnar í
framtíðinni, þar sem geimverur hafa
hertekið Jörðina. Helstu stórborgir
eru rústir einar, en mannkynið fæst
við fábreyttan sjálfsþurftarbúskap í
samfélagi sem helst minnir á Evrópu
miðalda. Mestöll nútímatækni er horf-
in úr sögunni, þó hafa stöku minjar
varðveist, svo sem vasaúr og eru slíkir
undragripir í miklum metum.
Mannkynið heilaþvegið
Þorri almennings hefur aldrei litið
geimverurnar sjálfar augum, heldur
einungis séð risavaxin og þrífætt farar-
tæki þeirra sem arka um heiminn og
halda hinum innfæddu í skefjum.
Eru þrífætlingar þessir augljós vísun í
sams konar vélar innrásarliðsins í sögu
H.G. Wells, Innrásinni frá Mars.
Raunar þurfa geimverurnar lítið
fyrir málunum að hafa, því allur mót-
þrói er brotinn aftur með heilaþvotti.
Við fjórtán ára aldurinn er hvert
mannsbarn tekið af geimverunum
og það „markað“, með búnaði sem er
komið fyrir á höfðinu og brýtur niður
allt frumkvæði, drifkraft og frelsisþrá.
Sagan hefst þegar tveir enskir piltar
á fjórtánda ári komast í kynni við
flakkara nokkurn, en ekki er óþekkt
að heilaþvottaraðgerðin mistakist og
viðkomandi sturlist og leggist í flakk.
Maðurinn dularfulli reynist þó enginn
útigangsmaður heldur útsendari upp-
reisnarmanna – fólks sem sloppið
hefur undan geimverunum og skipu-
leggur á laun hersveitir til að undirbúa
uppreisn. Piltarnir tveir, Will og Henry,
ákveða að stinga af og leita uppi búðir
uppreisnarmanna á „Hvíta fjallinu“ í
svissnesku Ölpunum, en af því dregur
fyrsta bók sagnaflokksins nafn sitt. Á
leiðinni kynnast þeir frönskum pilti,
Jean-Paul, sem slæst í hópinn.
Bókinni og fyrri sjónvarpsþátta-
röðinni lýkur báðum þar sem félag-
arnir þrír ná takmarki sínu og komast
í raðir andspyrnumanna eftir æsilegan
eltingaleik við Þrífætlinga. Synd væri
að segja að atburðarás þessa fyrsta
hluta sögunnar væri hröð og einkum
kvörtuðu yngri áhorfendur þátttanna
yfir löngum og tilgangslitlum senum
þar sem félagarnir vinna landbúnaðar-
störf eða þramma langar vegalengdir
í sveitum Frakklands. Til að draga úr
flóknum tæknibrellum gripu hand-
ritshöfundar einnig til þess bragðs
að skrifa inn í söguna hersveitir skip-
aðar mönnum sem sáu að mestu um
eftirförina, fyrir vikið voru sjálfir Þrí-
fætlingarnir fremur lítt sýnilegir í
þáttunum. Jafnframt var í sjónvarps-
þáttunum bætt við nokkrum kvenper-
sónum, stúlkum sem unglingspiltarnir
verða ástfangnir af, en í bókum Johns
Christopher komu nær engar konur
við sögu.
Þrátt fyrir göngutúrana endalausu
og leiðigjarna vinnu á vínekrunum,
fönguðu sjónvarpsþættirnir athygli
fjölmargra áhorfenda sem biðu
spenntir eftir næstu þáttaröð. Hún
nefndist Gullborgin og fylgdi í grófum
dráttum fléttunni í annarri bók þrí-
leiksins, Borginni úr gulli og blýi. Í
þeirri sögu nær vísindaskáldskapurinn
sér á flug og lesendur fá loks að fræðast
um eðli geimveranna.
Djöfulleg áform
Geimverurnar hafast við í þremur
ógnarstórum borgum, sem eru eins
konar gylltir píramídar. Ein þeirra er í
námunda við rústir Berlínar, önnur í
grennd við Peking og sú þriðja í Mið-
Ameríku. Þangað eru í sífellu fluttir
stórir hópar vaskra íþróttamanna
og fagurra stúlkna og þykja það eftir-
sóknarverð örlög, þótt enginn snúi
aftur. Einsetja uppreisnarmenn sér að
koma flugumönnum sínum í þennan
hóp til að afla upplýsinga og tekst Will
að hreppa hnossið við annan mann
með því að sigra í íþróttakeppni.
Í ljós kemur að unga fólksins bíður
ekkert sældarlíf í gullborginni. Í skáld-
sögunni eru allar ungu konurnar
drepnar og þær gerðar að skrautgrip-
um fyrir geimverurnar að dást að, en
piltarnir verða að þrælum. Aðdráttar-
aflið innan borgarinnar er tvöfalt
sterkara en utan veggja og loftið bráð-
drepandi án öndunargrímu. Fyrir vikið
deyja flestir þrælanna innan tveggja
ára. Í sjónvarpsútgáfunni er dregið úr
hryllingnum og hlutskipti þrælanna
gert allbærilegt. Annað frávik er á
milli bókanna og sjónvarpsþáttanna
varðandi útlit geimveranna. Í bókinni
eru þær í laginu eins og risastórar
umferðarkeilur á fótum, en í þáttunum
voru þær þrífættar með risastórt höfuð
í stað búks, líkt og smækkuð útgáfa af
farartækjum sínum. Í báðum útgáfum
kemst Will á snoðir um að geimverurn-
ar hyggist breyta loftslagi Jarðarinnar
að sínum þörfum og þar með þurrka
út allt líf á plánetunni. Honum tekst
að sleppa við illa raun og hyggst flytja
félögum sínum í andspyrnunni þessar
mikilvægu fregnir, en þegar komið er
að Hvíta fjallinu bíða hans einungis
brunarústir búða þeirra. „Var þetta þá
allt til einskis?“ – spyr unglingurinn sig
í örvilnan.
Stutt gaman
Og með þessa spurningu voru bresk
ungmenni skilin eftir í lausu lofti síðla
árs 1985 og íslenskir sjónvarpsáhorf-
endur sömuleiðis tveimur árum síðar.
Vonbrigði beggja hópa urðu þau sömu
þegar fréttist að það yrði ekkert fram-
hald. Sjónvarpið byði engin svör um
afdrif Wills, uppreisnarmanna og
Jarðarbúa allra. Margir upplifðu sár
persónuleg svik. Höfundur þessarar
greinar var í þeim hópi.
Meðan flest ungmenni létu sér
nægja að bölva skúnknum Michael
Grade, gripu þau lausnamiðaðri til
þess ráðs að lesa einfaldlega loka-
bókina, en hana mátti finna á fáeinum
íslenskum bókasöfnum.
Í lokahlutanum kemur í ljós að and-
spyrnuhreyfingin lifir enn og eflist að
krafti. Meðlimir hennar uppgötva að
alkóhól getur lamað geimverurnar og
með þá vitneskju að vopni tekst þeim
að sigra tvær af þremur gullborgunum
og ráða niðurlögum óvinanna. Sú
þriðja vinnst eftir harðan bardaga þar
sem pilturinn Henry fórnar lífi sínu til
að tryggja sigurinn og er hylltur eftir
dauðann. Geimverurnar á Jörðinni
eru allar dauðar og yfirboðarar þeirra
játa sig sigraða og tortíma því sem eftir
er af gullborgunum með loftárásum,
væntanlega til að hindra að mennirnir
nái að tileinka sér tækni þeirra.
Mannkynið réttir hratt úr kútnum
og tekst á undraskjótum tíma að
endurheimta fyrra tæknistig. Þó eru
endalokin ekki að öllu leyti hamingju-
rík, því draumsýn leiðtoga uppreisnar-
manna um að reisa nýtt og samhent
samfélag með bræðralagi allra manna
fer út um þúfur. Þess í stað hefjast
þegar flokkadrættir og mannkynið
skiptir sér aftur niður í þjóðir og ríki.
Sú ákvörðun BBC að slá af þættina
um Þrífætlingana varð höfundinum
John Christopher talsverð vonbrigði.
Hann ákvað þó að nýta sér hinar nýju
vinsældir sagnaflokksins árið 1988 og
bætti við fjórðu sögunni, sem rakti
komu Þrífætlinganna til Jarðar og
upphaf andspyrnuhreyfingarinnar.
Auðvelt er að túlka þá sögu sem gagn-
rýni á innantómt sjónvarpsgláp, en
samkvæmt henni náðu geimverurnar
völdum á Jörðinni með því að dáleiða
drjúgan hluta heimsbyggðarinnar með
sérstökum hljóðmerkjum sem leikin
voru undir vinsælum sjónvarpsþátt-
um. Ber flestum saman um að þessi
síðasta bók sé langlökust og er henni
oftast sleppt í heildarútgáfum Þrí-
fætlingaritraðarinnar.
Á liðnum árum hafa borist fregnir
af áhuga kvikmyndagerðarmanna á
að koma ævintýrinu um Þrífætlingana
á hvíta tjaldið. Hvort þær áætlanir ná
fram að ganga er ómögulegt að spá
um – en ef til kemur, mælir höfundur
þessarar greinar sterklega með því að
sagan verði kláruð í einni mynd í stað
þess að treysta á framh …
Þrífætlingarnir
Saga
til næsta
bæjar
Stefán Pálsson
skrifar um svikult
sjónvarp.
Margir uPPlifðu Sár
PerSónuleg Svik.
29. NÓVEMBER Í HöRPu
HEIMSTÚRINN
MIÐASALA á TIX.IS, HARPA.IS OG Í SÍMA 528 5050
1 8 . n ó v e m b e r 2 0 1 7 L A U G A r D A G U r46 H e L G i n ∙ F r É T T A b L A ð i ð
1
8
-1
1
-2
0
1
7
0
4
:3
7
F
B
1
2
0
s
_
P
0
8
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
7
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
3
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
4
6
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
E
4
0
-9
4
6
4
1
E
4
0
-9
3
2
8
1
E
4
0
-9
1
E
C
1
E
4
0
-9
0
B
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
3
A

F
B
1
2
0
s
_
1
7
_
1
1
_
2
0
1
C
M
Y
K