Morgunblaðið - 07.03.2017, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 7. MARS 2017
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Morg-unblaðiðgreindi í
gær á forsíðu sinni
frá viðtali við
Guðna Th. Jóhann-
esson, forseta Ís-
lands, við tímaritið Lögréttu. Í
fréttinni er fjallað um tvö atriði
sem hann gerir að umtalsefni.
Annað snýr að landsdómi og
hvernig tókst til þegar ákvæði
hans voru virkjuð í fyrsta sinn.
Hitt snýr að synjunarvaldi for-
seta.
Það er jákvætt að forseti fjalli
um mál af þessu tagi opin-
berlega og viðri sín sjónarmið.
Það er hjálplegt fyrir almenna
umræðu og síðar hugsanlega
sértækari meðal fræðimanna
stjórnmálanna. Forsetinn segir
um synjunarvaldið (sem fyrir-
rennari hans kallaði „málskots-
réttinn“): „Reynslan síðustu ár
sýnir að fólkið í landinu vill
ákvæði um þjóðaratkvæða-
greiðslu. Okkur finnst ekki
skynsamlegt að forsetinn einn
hafi þennan möguleika á hendi,
að fólk þurfi – eins og ég sagði
gjarnan í aðdraganda forseta-
kjörsins – að arka til Bessastaða
með bænaskrá í annarri hendi
og blys í hinni til þess að þessi
réttur verði virkjaður.“
Forsetinn segir einnig: „Þá er
rökrétt að horfa til þess að fjöldi
fólks hafi skorað á forseta, ein-
hverjar tilteknar þúsundir kjós-
enda. Til þess að slík ákvörðun
verði ekki eingöngu háð geð-
þótta forseta finnst mér liggja í
hlutarins eðli og vera lýðræð-
islegra, skynsamlegra og rétt-
látara og sanngjarnara að í
stjórnarskrá séu einfaldlega
ákvæði um að ákveðinn fjöldi
kjósenda geti krafist þessa. Við
getum ekki búið við að forseti
hverju sinni fari eftir heima-
tilbúnum reglum sínum eða við-
miðum sem taka sífelldum
breytingum, sérstaklega í ljósi
þróunar, og svo getum við talað
út í það óendanlega um það
hvort synjunarvald hafi verið
dauður bókstafur og ætti ekki
við í ríki þar sem fulltrúalýðræði
er undirstaða stjórnskipunar-
innar.“
Nú er það svo að reglurnar
um synjunarvald forseta eru
hvergi til nema í stjórnarskrá
landsins. Forseti getur persónu-
lega ákveðið að láta það ráða úr-
slitum hvort hann beiti þessu
valdi eftir því hvort fleiri eða
færri skrifi undir áskorun. Á
netöld eru áskoranir æði létt-
vægar. Forseti er ábyrgðarlaus
á stjórnarathöfnum. Í því felst
ekki að hann ætti ekki að bera
ábyrgð á stjórnarathöfnum sem
hann hefur vald á. Það vald hef-
ur hann ekki, nema í þessu und-
antekningartilviki um synjunar-
valdið. Deilt var um það hvort
þetta vald væri virkt eða ekki og
hvort það stangaðist á við
ábyrgðarleysi forseta á stjórn-
arathöfnum. Slík umræða er
gagnslaus orðin úr
því sem komið er.
Synjunarvaldinu
hefur verið beitt
þrisvar og þar af
tvisvar af efnis-
legum ástæðum. Við
því hefur ekki verið brugðist með
því að afnema synjunarvaldið.
Það er því fyrir hendi.
Forseti ber alla ábyrgð, en þó
aðeins siðferðislega, á notkun
þess. Áskoranir og þrýstingur er
ekki innlegg í málið. Forsetinn
er varnaglinn og hann getur beitt
þessu valdi þótt hann sé einn um
að trúa því að það sé rétt. Hann
verður ekki dreginn fyrir lands-
dóm vegna þess, því meginreglan
er enn þá sú að forsetinn sé
ábyrgðarlaus á stjórnar-
athöfnum.
Og er þá komið að hinu atrið-
inu sem forsetinn nefnir í viðtal-
inu. Hann segir: „Nú svara ég því
bara úr því að þið spyrjið: Burt
með landsdóm! Hann á ekkert
erindi í stjórnarskrá.“ Og hann
bætir við: „Ég sagði það áður en
ég tók við embætti forseta Ís-
lands og segi það enn að í end-
urreisnarstarfinu eftir hrun var
feigðarflan að nýta forn og úrelt
ákvæði um landsdóm.“
Það má taka undir það með
forsetanum að notkunin á lands-
dómi var feigðarflan, eins og
staðið var að. En það er ekki
vegna þess að ákvæðin um lands-
dóm séu forn. Mörg ákvæði laga-
safnsins eru enn virk þótt þau
séu mun eldri en ákvæði um
landsdóm. Danska lands-
dómnum, sem þá hafði ekki verið
beitt síðan 1910, var beitt árið
1993 gegn fyrrverandi dóms-
málaráðherra, Erik Ninn-
Hansen, vegna Tamila-málsins,
sem svo var kallað. Það má segja
að íslenska bankahrunið hafi ver-
ið stórbrotnara en það mál. En
munurinn var sá að ekkert lá fyr-
ir um það, að stjórnmálamenn
sem landsdómur tekur til hefðu
unnið sér til refsiábyrgðar vegna
athafna eða athafnaleysis í því
máli. Feigðarflanið fólst í því að
pólitískir ofstækismenn fóru of-
fari gagnvart stjórnmálalegum
andstæðingum. Ákvarðanir
þingsins um hverja skyldi ákæra
voru forkastanlegar og svo
ómerkilegar að undrum sætti.
Það gerir landsdóm ekki úrelt-
an að núverandi ákvæði um hann
séu frá 1944 í núverandi mynd og
dómurinn sem fyrirbæri mun
eldri. Fjölmörg ríki hafa aðra
ábyrgðarleið gagnvart helstu
valdamönnum en hina almennu
meðferð fyrir dómstólum. Henni
hefur verið beitt í Bandaríkj-
unum gagnvart allnokkrum for-
setum og eru ákvæðin sem brúk-
uð eru meira en 200 ára gömul.
Full ástæða hefði verið að horfa
til landsdóms vegna „Icesave-
mála,“ þar sem stjórnsýslan var í
molum, svo ekki sé talað um af-
hendingu tveggja banka til
kröfuhafa með litlum eða mjög
vafasömum heimildum.
Sjónarmið forsetans
eru ágætt innlegg í
umræðu sem þarf að
taka}
Efni en ekki aldur ræður
M
ér er það minnisstætt þegar
ég gekk núverandi uppá-
haldshljómsveit minni á
hönd, 11 ára gamall. Bekkj-
arbróðir minn og vinur
(Hjörvar, þetta er til þín) hafði um nokkurt
skeið iðkað að koma með plötur með Depeche
Mode í bekkjarpartí og allan 11 ára bekkinn –
skólaárið 1984-85 – fékk maður iðulega að
heyra helstu smellina af þá nýútkomnu stór-
virki sveitarinnar, Some Great Reward, og
það sem stendur upp úr þennan veturinn er
safnplatan Rás 3 og svo lögin People Are
People, Master and Servant og Blasphemous
Rumours. Þessi músík kitlaði mig mjög enda
töff og ískyggileg. Reyndar var ég ennþá op-
inberlega Duran Duran-maður, en það var í
endurliti meira eins og lífsstíll frekar en dá-
læti á tónlist. Duran Duran voru líka smekklega klipptir
ungir menn í snyrtilegum pasteljakkafötum, en Depeche
Mode voru skuggalegir kónar í svörtum fötum, keðjum,
leðurpilsi og svörtum blúndusamfellum – semsagt alls-
konar ómögulegu veseni, en ég dáðist að músíkinni í
laumi fram til vors 1985.
Eitt sinn þetta skólaárið var ég á leiðinni í bekkj-
arpartí til Ingibjargar Salóme, bekkjarsystur okkar,
þegar lag með Rolling Stones hljómaði í útvarpinu; lagið
Waiting On A Friend sem þá var 3-4 ára gamalt. Ég
spurði karl föður minn hvaða háðulega skallapopp þetta
væri nú, og hlakkaði um leið í huganum til þess að mæta í
partí og hlusta á S&M-skotið industrial-
tölvupoppið með Depeche Mode. Pabbi sagði
að þetta væri nú merk og mikil hljómsveit og
hún hefði nú ekki verið að nema í rétt um 20
ár. Hah, hugsaði ég; þvílíkt og annað eins ell-
ismelladót. 20 ára! Löngu komið fram yfir
síðasta söludag og rúmlega það.
Þetta rifjast upp einmitt núna því þegar
þessi orð eru rituð var pistlahöfundur að enda
við að tryggja sér miða á tónleika með áður-
nefndum átrúnaðargoðum í Depeche Mode,
hljómsveit sem fagnar 40 ára starfsaldri áður
en 3 ár eru liðin. Þá hafa þeir verið að tvöfalt
lengur en Stones höfðu verið í bransanum
þegar ég hló að þeim forðum og þótti fjör-
gamalt frat. Ég held bara að ég sé allur að
verða reyndari og greindari. Og hvert fara
gömul brýni til að sjá enn eldri brýni? Nú,
vitaskuld til Flórída, nema hvað. Þangað safnast eldri
borgarar til að hafa það náðugt er húmar að. En samt …
Depeche Mode eru ennþá oftast svartklæddir, Martin
Gore – sá mikli höfuðsnillingur og yfirburðapoppskáld
Bretlandseyja síðan Lennon & McCartney fóru hvað
mestan – yrkir enn um þráhyggju, blæti, sálarmyrkur og
hvers konar óáran sem kann að veltast um innra með
fólki og Dave Gahan syngur markaðri barítónröddu,
hokinn af reynslu þess sem hefur skyggnst yfir móðuna
miklu (bókstaflega; hann var löglega liðinn í 2 mínútur
árið 1996 eftir eitursukk áður en tókst að stuða í hann lífi
á ný). Ég er því bara nokk kúl. jonagnar@mbl.is
Jón Agnar
Ólason
Pistill
„Depeche Stones“
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Vegagerðin er þessa daganaað ljúka vinnu við grein-ingu á Grindavíkurvegi,sem unnin var að ósk
innanríkisráðuneytisins. Fulltrúum
Grindvíkinga verður greint frá
fyrstu niðurstöðum greiningarinnar
á fundi með Hreini Haraldssyni,
vegamálastjóra, á fimmtudaginn
kemur. Fulltrúar Grindvíkinga ætla
einnig að hitta samgönguráðherra
15. mars.
Tvö banaslys hafa orðið á
Grindavíkurvegi, hvort á sínum
stað, á þessu ári. Að morgni 12. jan-
úar dó 18 ára stúlka í umferðarslysi
norðan við afleggjarann að Bláa lón-
inu. Kona, 45 ára gömul, dó í um-
ferðarslysi um 1,7 km norðan Norð-
urljósavegar aðfaranótt síðasta
sunnudags.
Hreinn sagði í samtali við
Morgunblaðið að framkvæmdir við
endurbætur á Grindavíkurvegi
hefðu ekki verið settar á áætlun.
Hann sagði að í kjölfar banaslyssins
í janúar hefði Vegagerðin hafið
greiningarvinnu. Um var að ræða
þrjár úttektir sem sneru að Grinda-
víkurvegi.
„Við höfum skoðað slysasöguna
og greint allan veginn eftir því
hvers konar slys hafa orðið þar.
Hvort það voru hálkuslys, ekið út af
veginum og þá hvorum megin,
ákeyrsla og svo framvegis. Einnig
hvenær ársins og sólarhringsins
slysin urðu,“ sagði Hreinn. Hann
segir að tilgangurinn með þessari
greiningu sé að leiða í ljós hvort
ákveðnir vegarkaflar séu hættulegri
en aðrir.
Vegagerðin hefur einnig látið
gera sérstaka greinargerð um
hálkumyndun á Grindavíkurvegi.
Skoðað var hvort hún geti mögulega
tengst meiri raka á sumum stöðum
en öðrum, hvort sem sá raki kemur
frá vötnum eða frá jarðhitanum.
Niðurstaðan verður borin saman við
slysstaðina og athugað hvort greina
megi tengsl þar á milli.
„Í þriðja lagi höfum við tekið
saman minnisblað um kostnað við
mismunandi aðgerðir til að bæta ör-
yggið á veginum, hvort sem það er
að setja miðjuvegrið eða annað
slíkt,“ sagði Hreinn. Tillögur að
endurbótum verða byggðar á niður-
stöðum greiningarinnar. Síðan þarf
að kanna hvort fjármagn fæst til að-
gerða.
Vegurinn er barn síns tíma
„Það er ljóst að þessi vegur var
lagður á sínum tíma eins og menn
töldu heppilegt og eftir þeim stöðl-
um sem þá giltu. Það má deila um
hvort hann sé hæðóttari eða krók-
óttari en aðrir vegir. Við vitum að
vegir um allt land voru byggðir á
sínum tíma eins og landið bauð upp
á og samkvæmt því fjármagni sem
til var,“ sagði Hreinn. Hann segir að
margir upplifi Grindavíkurveg sem
of mjóan og menn finni fyrir því,
ekki síst vegna aukinnar rútu-
umferðar.
Hreinn segir ljóst að umferð
hafi aukist mikið á Grindavíkurvegi
en þó ekki meira en t.d. á Reykja-
nesbraut eða á Suðurlandsvegi aust-
ur fyrir fjall þar sem hafi orðið gríð-
arleg umferðaraukning.
Hreinn segir að ræða verði
við samgönguráðherra og
innanríkisráðuneytið um hvað
hægt sé að gera til að auka
öryggi vegfarenda á Grinda-
víkurvegi. Hægt sé að bæta
merkingar og annað slíkt án
mikilla fjárútláta. Eigi að fara
í meiri háttar breytingar á
veginum þá kalli það á
fjármagn sem ekki
er á lausu eins og
er.
Þrjár úttektir gerðar
á Grindavíkurvegi
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Grindavík Íbúarnir eru uggandi vegna tveggja banaslysa sem orðið hafa
á Grindavíkurvegi á þessu ári. Fulltrúar þeirra ætla að ræða við yfirvöld.
Grindvíkingar eru slegnir eftir
tvö banaslys á Grindavíkur-
vegi á þessu ári. „Þolinmæði
Grindvíkinga gagnvart veg-
inum er löngu brostin,“ sagði
á vefnum grindavik.net í gær.
Þar kom m.a. fram að veg-
urinn anni ekki lengur um-
ferðinni. Ástæður þess eru
ferðamannastraumurinn í Bláa
lónið, stækkandi samfélag í
Grindavík og að æ fleiri sæki
vinnu eða skóla frá Grindavík
í önnur bæjarfélög. Þá hafa
þungaflutningar aukist mikið.
Auk þess er vegurinn sagð-
ur vera þröngur og óupp-
lýstur. Miklar hitabreyt-
ingar verði oft á
leiðinni frá Grindavík
að Stapa og geti skipst
á frost og hiti. Þá sé
vegurinn hættulega
hæðóttur.
Grindvíkingar vilja að
vegurinn verði lag-
aður hið fyrsta.
Þolinmæðin
er þrotin
GRINDVÍKINGAR SLEGNIR
Hreinn Haraldsson,
vegamálastjóri